Tíminn - 23.01.1977, Blaðsíða 29

Sunnudagur 23. janúar 1977,
29
®Mennog málefni
sina yfir þvi að stjórn Bandarikj-
anna hefur tjáð sig fúsa til að
styöja að þvi, að svo verði. Rikis-
stjórnin væntir þess, aö þaö drag-
ist ekki lengi, að úr þvi gæti orðið
og lýsir yfir þvi, að tsland er
reiðubúið til að taka á sig þær
skuldbindingar, sem þvi fylgja.
Með tilvisun til þessa er islenzka
rikisstjórnin reiðubúin til að taka
upp viðræður við stjórn Banda-
rikjanna um þessi mál.”
Óljóst svar
Niðurstaða Framsóknarflokks-
ins var sú, að þetta uppkast ólafs
Thors að svari, væri allt of óljóst ‘
og hafnaði flokkurinn þvi að eiga
aðild að þvi. A fundi 1 tólf manna
nefndinni, sem var haldinn 5.
nóvember, gerði Framsdknar-
flokkurinn eftirfarandi grein fyrir
afstöðu sinni:
„Forsætisráðherra hefur lagt
fram tillögu að svarnótu til
Bandarikjastjórnarog óskaö eftir
þvi, aö þingflokkarnir svöruðu
þeirri tillögu játandi eða neitandi.
Að áliti Framsóknarflokksins er
svar þetta svo óljóst, að það getur
orðiö skiliö á ýmsa vegu. Svarinu
hljóta þvi að fylgja skýringar frá
utanrikisráöherra eð rikisstjórn-
inni, sem Framsóknarflokknum
er ókunnugt um. Flokkurinn get-
ur þviekkifallizt á að senda svar-
nótuna eins og hún liggur fyrir.”
Þótt Framsóknarflokkurinn
hafnaöi þannig að eiga aðild að
svarnótunni, lýsti hann sig fylgj-
andi fyrirvara, sem Alþýðu-
flokkurinn hafði falið forsætisráö-
herra aö láta fylgja með nótunni
munnlega, en hann var á þá leið,
að Alþýðuflokkurinn leggöi ekki
þann skilning i svarnótuna, að i
henni fælist að taka mætti upp
samninga á grundvelli beiðni
Bandarikja um herstöðvaleigu
til langs tima. Sósfalistaflokkur-
inn lýsti einnig fylgi sinu við
þennan fyrirvara. Þannig voru
þrír flokkar með mikinn þing-
meirihluta á bak við sig búnir að
hafna beiðninni. Það sýnir, að
Bandarikjamenn hafa haft meira
en litið ófullkomnar upplýsingar
um afstöðu þingmanna, ef það er
rétt ályktun hjá Þóri Whitehead,
að þeirhafi talið ólaf Thors „eina
ljónið I vegi fyrir tafarlausri sam-
þykkt herstöðvabeiðninnar.”
„Helvíti hefur
mér nú
tekizt vel"
A miðstjórnarfundi, sem var
haldinn 3. nóvember, þegar rætt
var um uppkastið að svarnótu
ólafs, sagði Bjarni Asgeirsson
sögu af sér og ólafi Thors, sem
Guðbrandur Magnússon hefur
talið rétt að færa til bókar. Þeir
Ólafur og Bjarni voru góðkunn-
ingjar. Bókun Guðbrands er á
þessa leið:
„Bjarni Ásgeirsson: 1 gær-
kvöldi mætti ég Ólafi Thors á
götu. Spurði hann, hvort við vær-
um búnir að taka afstöðu til
svamótunnar. Kvaö ég nei við
þvi, og væri það vegna þess, aö
við skildum ekki tillöguna. Hún
gæti þýtt já og nei og allt sem þar
er á milli. „Helviti hefur mér nú
tekizt vel”, sagði Ólafur Thors.
Sfðan reyndi Ólafur að sannfæra
Bjarna um, að þetta þýddi játandi
svar viö fyrirspurn Bandarikj-
anna. En kommúnistar myndu
ekki geta samþykkt niðurlagið.”
Svo fór þó, að kommúnistar
samþykktu niðurlagið, enda var
Ólafur búinn að beita þvi agni,
sem dugði, en það var að gera
viðræðurnar um væntanlega aö-
stöðu öryggisráðsins á Islandi að
aðalefni svarsins. Þór Whitehead
segir réttilega, að þetta hafi hann
(Ólafur) „stilfært til að sefa
sósíalista”. Stjórnarflokkarnir
féllust að lokum allir á uppkast
Olafs, en Alþýöuflokkurinn og
Sósialistaflokkurinn meö þeim
fyrirvara, sem áður greinir.
Þegar fregnir bárust af þessu
svari út um heim, var það al-
mennt túlkað svo, að Island hefði
hafnað herstöövabeiöni Banda-
rikjanna, en boðizt til að láta
öryggisráðiö fá bækistöðvar.
Þetta séstm.a. glöggt á fréttinni i
Moskvuútvarpinu, sem áöur er
vitnað til. Þjóðviljinn birti þá
fréttathugasemdalaust og viröist
þvi hafa verið sömu skoðunar.
Bandarikjastjórn reyndi hins
vegar i fyrstu að túlka svariö sem
jákvætt svar við orðsendingu
sinnifrá 1. október um herstöðva-
leigubeiðnina. Lenti i tilefni af þvi
i nokkru oröaskaki milli Ólafs
Thors og bandariska sendiherr-
ans. En raunverulega var leigu-
málið endanlega úr sögunni, þar
sem Alþýðuflokkurinn,
Framsóknarflokkurinn og Sósial-
istaflokkurinn höfðu lýst yfir þvi,
að þeir vildu ekki ræða máliö á
þeim grundvelli, og vitaö var, aö
margir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins voru sama sinnis. Segja
má, aö um synjunina hafi rikt
þjóðareining.
Rétt er aö rifja upp, að litið
blað, Útsýn, hafði mjög mikil
áhrif á almenningsálitið, meðan
þögn rikti um herstöðvabeiðnina i
öörum blöðum. Ritstjóri útsýnar
var Finnbogi R. Valdimarsson.
Útsýn skýrði greinilega frá öllum
málavöxtum. Ég sakna þess, aö
Útsýnar skuli ekki getið í ritgerð
Þórs Whitdiead, þar sem Útsýn
er lika ein helzta samtima-
heimildin frá þessum sögulegu
mánuöum.
Tvær leiðir
En með þvi að hafna beiðninni
um leigusamning til langs tima,
voru öryggismál þ jóöarinnar ekki
endanlega afgreidd. Eftir var að
finna á þeim varanlegri lausn.
Um tvær leiöir virtist á þessari
stundu geta veriö aö velja:
Oryggissamstarf við Engilsaxa
eða aðstöðu fyrir öryggisráðið, ef
það yrði einhvern tima það, sem
þvi var ætlað að verða. Um þetta
efni var f jallað i greinum Timans
16. nóvember og 30. nóvember.
Þar er i fyrstu átaliö, að of mikil
leynd hafi veriö látin hvíla yfir
herstöövamálinu og ætti ekki aö
vinna að utanrikismálum á þann
hátt. Þaö yrði að hafa þjóðina
meira með i ráðum. 1 ööru lagi er
svoeindregiö tekin sú afstaða, að
frekar eigi að velja öryggissam-
starf við vestrænar þjóðir en að
leggja landið undir varðgæzlu
Sameinuðu þjóðanna, sem Rúss-
ar fengu m.a. aðild að. Það væri
betra að semja við einn aðila en
marga, það væri ekki eftirsókn-
arvert að hljóta sömu aöstööu og
þau riki, sem þá voru undir eins
konar sameiginlegri öryggis-
gæzlu stórþjóöanna, sbr. íran og
Austurriki. Enginn vissi heldur
um þaö á þessum tima, hvað úr
Sameinuðu þjóöunum yrði. Þess
vegna væri bezt meöan hættu-
ástand rikti, að treysta á vernd
Engilsaxa, en þó á þeim grund-
velli, að það gengi ekki i berhögg
við sjálfstæði þjóöarinnar. Á
aðalfundi miðstjórnar
Fram sóknarflokksins, sem
haldinn var i aprilbyrjun 1946,
var samþykktsérstök ályktun um
utanrikis-og varnarmál og þar er
umrædd stefna mörkuð enn ljós-
ar. I niðurlagi hennar segir:
„Jafnframt lýsir fundurinn yfir
þeirri skoöun, að áherzlu beri að
leggja á nána samvinnu við þjóðir
Engilsaxa og Noröurlanda-
þjóðirnar, og sérstakt samstarf
við engilsaxnesku þjóðirnar um
öryggismál landsins, án þess að
erlendur her dvelji i landinu.”
Hér var mörkuð sú stefna, sem
Framsóknarflokkurinn hefur haft
að leiðarljósi siðan.
Tillaga Hermanns
Jónassonar
t áramótagrein eftir Hermann
Jónasson, sem birtist i Timanum
29. desember 1945, ræöir hann
nokkuð um herstöðvamálið. Hann
segir, aö erlend blöð skilji svar is-
lenzku rikisstjórnarinnar til
Bandaríkjastjórnar þannig,
að hún sé fús til að taka við
alþjóðaher frá væntanlegu
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna
til þess að gæta flugvallanna, sem
ekki megi vera óvaröir, og e.t.v.
annarra herstöðva á tslandi.
Hættan fyrir menningu okkar og
sjálfstæði sé þó engu minni frá
alþjóðaher en her einnar þjóðar.
Eina rétta lausn þessa máls sé sú,
að Islendingar komi upp eigin
öryggisliöi, sem gæti flugvall-
anna, hvort heldur sem við vær-
um undir vernd öryggisráösins
eða einstaks rikis. Ef kostnað-
urinn við þetta yrði meiri en
sanngjarnt þætti að við tækjum
sjálfir á okkur, ætti viökomandi
aðili aö greiöa það, sem umfram
væri. I raun og veru væri hér ekki
i meira ráðizt en þegar við tókum
landhelgisgæzluna I okkar
hendur. Þetta sé eina leiðin til aö
verða laus við hersetu.
Að mörgu leyti er hér um að
ræöa ekki ósvipaða lausn og Ein-
ar Agústsson geröi tillögur um i
vinstri stjórninni. Þótt þessi
tillaga Hermanns Jónassonar sé
orðin 30 ára gömul, er hún enn i
fullu gildi, ef við ætlum ekki að
búa við varanlega hersetu.
Þ.Þ.
Tilkynning
Athygli innflytjenda skal hér með vakin á
þvi, að samkvæmt auglýsingu Viðskipta-
ráðuneytisins, dags. 5. jan. 1977, sem
birtist i Stjórnartiðindum og 3. tbl.
Lögbirtingarblaðsins 1977, fer 1. úthlutun
gjaldeyris- og/eða innflutningsleyfa árið
1977 fyrir þeim innflutningskvótum, sem
taldir eru i auglýsingunni, fram i febrúar
1977. Umsóknir um þá úthlutun skuiu hafa
borist Landsbanka Islands eða Utvegs-
banka íslands fyrir 1. febrúar 1977.
Gjaldeyrisdeild bankanna.
ÚRVALS glerhákarl -skyrhákarl-sviðasulta
svínasulta -hrútspungar- lundabaggi - smþr
bringukollar-hvalrengi-hvalsulta-flatkökur
marineruö síld - reykt síld - haröfiskur- sviö
úrvals hangikjöt-lifrapylsa - blóömör
borrabakkinn
Kr. 850:-