Fréttablaðið - 17.02.2006, Qupperneq 63

FÖSTUDAGUR 17. febrúar 2006
Umræðan um virkjunina hefur
heldur minnkað á síðustu mánuð-
um en er þeim mun áhugaverðari.
Sem betur fer flytur sjónvarpið
okkur smá fréttaglefsur af og til
af vettvangi framkvæmda, þar
sem Sigurður Arnalds, sá ágæti
upplýsingafulltrúi Landsvirkjunar
á staðnum, fer með fréttamenn og
sýnir þeim og skýrir margvíslega
verkþætti.
Það fer ekki hjá því þegar svona
stór og margþætt framkvæmd er
hönnuð að þá getur menn greint
á um ýmsar hönnunarleiðir og
hafa fullt leyfi til að láta álit sitt
í ljós. Fyrir um tíu árum lét ég
þá skoðun mína í ljós, í Morgun-
blaðinu eða Tímanum sáluga, að
það gæti verið nauðsynlegt þegar
jökulvötn væru virkjuð með
geymslu jöfnunarvatns í lónum að
rétt væri að búa til nokkurskonar
forlón. Í forlóninu mundi aurinn
vera látinn botnfalla og veitt úr
botni forlónsins í gegnum risa
aursvelg eða aurgleypi út í gegn-
um hliðarrás í þar til gerðan hlið-
arskurð sem lægi framhjá í þessu
tilfelli Hálsalóninu í gljúfrið
neðan Kárahnjúkastíflunnar. Þótt
ég þekki ekki aðstæður að neinu
ráði á þessu svæði, held ég samt
sem áður, að hægt væri að nota
úr fremsta hluta Hálsalóns fyrir
áðurnefnt forlón.
Tilgangur forlónsins getur
verið margþættur; líftími aðal-
lónsins mundi margfaldast, vatn-
ið færi hreinna inn á vélar og
botnrásin færi ekki strax að leka
vegna mikils þrýstings og sandn-
únings við þéttifleti. Auk þessa
gæti þörungalífríkið í Héraðsflóa
fengið sitt æti og sína tímgunar-
hvata eins og það er vant að fá á
réttum tíma.
Í Jökulsá á Dal er svo mikill
aurburður í sumarhitum að ætla
má að í stærstu toppum flytji hún
með sér, áleiðis til sjávar á hverj-
um sólarhring, allt að hundrað
þúsund rúmmetra af aur. Sumir
segja mun meira. Brúarárjök-
ull er enginn smá vatns- og aur-
framleiðandi og dætur hennar
geta svo sannarlega ygglt sig.
Líftími Hálsalóns gæti því orðið
skammur, ef ekkert verður að
gert, sérstaklega ef veðurfar
færi hlýnandi eins og spáð er.
Þess vegna eru ekki margir góðir
kostir í stöðunni þegar litið er til
framtíðar. Ekki má Landvirkjun
sætta sig við lélega viðhaldsfreka
rennslisvirkjun, sem óhjákvæmi-
lega ylli því að aur og sandmengað
vatn mundi valda gríðarlegu sliti
á leiðiskóflum og hverflahjólum
við slíkan vatnshraða, sem þarna
verður. Orðspor fyrirtækisins
hefur verið gott til þessa, að ég
tel, því væri afleitt fyrir þá eins
og ásælni þeirra í önnur virkjun-
ar svæði er mikil, ef sitthvað við
Kárahnjúka færi úrskeiðis.
Mikið vandamál mun skapast
meðfram Jöklu neðan til, þar sem
halli og vatnshraði minnka, því
þar mun aurinn setjast að. Er ekki
sagt að nauðsyn brjóti lög? Þá á
ég við, að varla verður komist hjá
því að sækja vatn í Kreppu um
lengri eða skemmri tíma ár hvert
til nokkurskonar uppfyllingar í
Hálsalón og skolunar á farvegi
Jöklu. Einnig held ég að ekki sé
tímabært að að fara að hugsa um
að stækka virkjunina í Lagarfossi,
því komið gæti í ljós að nauðsyn-
legt yrði, af ýmsum ástæðum, að
byggja farveg úr Leginum ofan
við Lagarfoss norðvestur í farveg
Jöklu til skolunar og lækkunar
vatnsborða beggja ánna. Að vísu
þekki ég lítið til aðstæðna þarna,
en það mætti skoða þetta.
Margir aðrir hönnunarþætt-
ir Fljótsdalsvirkjunar hafa mér
fundist orka tvímælis, svo sem
sveiflugöngin, sem þurfa að vera
að minnstakosti tvískipt og neðsti-
hlutinn loftfylltur með sama
þrýsting og heildar fallþrýst-
ingurinn er. Hvað ef önnur línan
fellur út og fjögurhundruðþúsund
hestöfl verða munaðarlaus? Það
er allt annað en ef um gas eða olíu
sem aflgjafa væri að ræða. Eða
getur önnur línan annað sex til
sjöhundruð megavöttum? Ég vona
bara að áhyggjurnar séu ástæðu-
lausar hvað þetta verk varðar.
Þegar svona verk er hannað má
það alls ekki ráða úrslitum hvaða
verð fæst fyrir orkuna, því lítill
viðhaldskostnaður og líftími eru
ekki síður mikilvæg. ■
Umdeildasta
framkvæmd Íslands
UMRÆÐAN
KÁRAHNJÚKA-
VIRKJUN
GESTUR GUÐMUNDSSON
Þegar svona verk er hannað
má það alls ekki ráða úrslitum
hvaða verð fæst fyrir orkuna,
því lítill viðhaldskostnaður og
líftími eru ekki síður mikilvæg.
Hækkandi hitastigi sjávar er
gjarnan kennt um hrun í vist-
kerfinu við Ísland. Þrátt fyrir
þessar breytingar hefur nýlega
fundist töluvert af loðnu. En þá
er sama sagan og venjulega: Um
að gera að útrýma henni áður en
hún nær að hrygna og fjölga sér.
Um að gera að útrýma mikilvæg-
asta æti fugla, fiska, skeldýra og
krabbadýra.
Fengi loðnan að vera æti fyrir
önnur sjávardýr og um afgang
yrði að ræða, þá yrði hann að
næringu fyrir sjávargróður sem
lífríkið þarf líka á að halda. Ef
sjávarhitinn ætti að hafa eins
alvarleg áhrif á vistkerfið og
loðnudrápið væri sjórinn að
nálgast suðumark. Loðnunni er
dælt inn í vistkerfið sem gjöf frá
sjálfri náttúrunni. Þessa fæðu
hrifsum við frá lífríkinu og selj-
um til útlanda sem svínafóður.
Þessu má líkja við að húsbóndinn
á heimilinu selji matarpakkann
sem fjölskyldan fékk gefins. Og
þegar fjölskylduna fer að svengja
er það vegna þess að of heitt er í
húsinu.
Með loðnuveiðum er sjávarút-
vegurinn að saga í sundur grein-
ina sem hann situr á.
Höfundur er
rafiðnfræðingur.
Um loðnuveiðar
UMRÆÐAN
LOÐNUVEIÐI
PÉTUR TRYGGVI
Þessu má líkja við að húsbónd-
inn á heimilinu selji matar-
pakkann sem fjölskyldan fékk
gefins. Og þegar fjölskylduna
fer að svengja er það vegna
þess að of heitt er í húsinu.
550 5000
AUGLÝSINGASÍMI