Fréttablaðið - 09.03.2006, Blaðsíða 68

9. mars 2006 FIMMTUDAGUR32
Ferðamálastofa er í vanda stödd.
Erlendir ferðamenn kvarta yfir
skorti á upplýsingum um aðgengi
hreyfihamlaðra að gisti- og veit-
ingastöðum. Ferðamannaiðnaður-
inn sem er einn helsti vaxtarsproti
atvinnulífsins þarf á hreyfihöml-
uðum ferðamönnum jafnt sem
öðrum að halda en þeir og aðstand-
endur þeirra geta ekki komið til
landsins nema aðgengi sé tryggt.
Það skyldi þó ekki vera að við-
skiptasjónarmið opni loks augu
manna fyrir þeim mikla vanda
sem viðvarandi áhugaleysi um
aðgengismál hefur skapað. Hitt er
svo annað mál, að gott aðgengi ber
að tryggja fyrir alla, innlent fólk
sem erlent, vegna þess að annað
er ekki sæmandi fyrir samfélag
sem vill tryggja sjálfsögð mann-
réttindi.
Annars sætir nokkurri furðu
hve atvinnulífið virðist vera ómeð-
vitað um þá staðreynd að hreyfi-
hamlaðir eru ekki síðra vinnuafl
til margra starfa en aðrir. Þetta á
ekki síst við nú á tímum þar sem
upplýsingasamfélagið og aukin
tækni hafa skapað fleiri starfs-
möguleika. Þetta sjá alltof fáir
atvinnurekendur, hvort sem er á
almennum vinnumarkaði eða hjá
hinu opinbera þrátt fyrir viðvar-
andi skort á vinnuafli. Til marks
um það má benda á að margir
vinnustaðir eru óaðgengilegir
hreyfihömluðum. Þeir komast
ekki inn á þá af sjálfsdáðum og
salerni eru þeim óaðgengileg.
Það hlýtur að teljast þjóðhags-
lega hagkvæmt og er að sjálfsögðu
hjartans mál hreyfihamlaðra að fá
tækifæri á við aðra til að taka þátt
í atvinnulífinu. Þess vegna ætti að
vera forgangsverkefni að styðja
þá til mennta og opna þeim greið-
ari leið inn á vinnumarkaðinn. En
það er til marks um metnaðarleysi
í þessum efnum að aðalbygging
Háskóla Íslands er óaðgengileg
þessum hópi fólks.
Aldraðir og aðgengið
Aðgengismál snerta einnig hag
aldraðs fólks. Óskir flestra aldr-
aðra um að fá að búa heima eins
lengi og hægt er eru bæði skiljan-
legar og skynsamlegar. Skiljan-
legar vegna þess að aldraðir eiga
rétt á því eins og aðrir að halda
sjálfsvirðingu og sjálfsákvörðun-
arrétti um það hvar þeir búa.
Skynsamlegar vegna þess að sé
öldruðum gert kleift, eftir að sjúk-
dómar fara að herja á, að vera
lengur heima, minnkar álagið á
sjúkrastofnanir og styttir biðlista.
Til þess að af þessu geti orðið þarf
oft að gera breytingar á heimilum
viðkomandi. Of þröng hurðaop,
þröskuldar og innréttingar geta
stundum orðið óyfirstíganlegt
vandamál. Vinnuaðstaða þeirra
sem sinna öldruðum í heimahús-
um eftir að þeir eru orðnir sjúkir
er iðulega óviðunandi.
Það er nokkuð ljóst að ef gera á
öldruðum kleift að vera heima eins
lengi og þeir óska þarf hið opinbera
að leggja til fjármagn til aðgengis-
mála þessa hóps. Þetta á við víðar.
Hreyfihamlaðir sem eru að leita sér
að húsnæði lenda oftast í miklum
vanda. Jafnvel þó að ekki sé talað
um lyftur er kostnaður við nauð-
synlegar breytingar á gömlu hús-
næðinu, mörgum ofviða. Það er
mikilvægt að hið opinbera leggi fé
til breytinga á húsnæði fyrir hreyfi-
hamlaða og skapi þannig eðlilegan
húsnæðisvalkost sem víðast.
Þörf á stórátaki í Reykjavík
Þegar litið er til opinberra bygg-
inga er auðséð að áhersla á aðgengi
hefur ekki haft forgang. Hér að
framan var minnst á aðalbyggingu
Háskóla Íslands sem er óaðgengi-
leg mörgum hreyfihömluðum
vegna þess að rampurinn úti er allt
of brattur. Þetta hefur ekki fengist
lagað þrátt fyrir ítrekaðar kvart-
anir og úrbótatillögur. Í Reykjavík
má finna opinbert húsnæði af svo
að segja öllum gerðum sem óað-
gengilegt er hreyfihömluðum. Hér
má finna skóla, barnaheimili, sund-
laugar, bókasöfn, og aðrar bygg-
ingar svo sem höfuðstöðvar ÍTR og
Höfða sem ekki geta boðið alla vel-
komna. Þó svo að nú sé starfandi
nefnd á vegum borgarinnar sem
fylgjast á með því að nýbyggingar
borgarinnar séu aðgengilegar
hefur byggingarfulltrúi engin tæki
til að neita úttekt séu vanhöld þar
á. Alvarlegra er svo hitt að engar
markvissar áætlanir eru um að
gera fjölmargar eldri byggingar í
eigu borgarinnar aðgengilegar
öllum. Það verður að segjast eins
og er að Félagsmálaráð sýndi ekki
meiri metnað hvað þetta varðar en
svo, að úttekt á verkefninu og
ákvörðunum þar um var frestað
fram á næsta kjörtímabil. Þetta er
staðreynd sem formaður Félags-
málaráðs þekkir mæta vel því
margoft reyndi undirritaður að
knýja á um úrlausn.
Byggingalög hafa verið til end-
urskoðunar. Þar gefst kostur á að
koma aðgengismálum í gott horf.
En það er ekki nóg að ákvæði um
slíkt sé í reglugerðum ef engin
viðurlög eru við brotum. Það þurfa
allir að leggjast á eitt um að sett
verði ákvæði í byggingalög um
aðgengi fyrir alla með viðurlög-
um, sambærilegum við þau sem
gilda um brunavarnir. Það er mik-
ilvægt að þetta sé sett í lög. Það
má með réttu tala um aðskilnaðar-
stefnu á meðan hluti þegnanna
kemst ekki inn í byggingar og
önnur samfélagsleg svæði. Slíkt
stangast á við jafnræðisreglu
stjórnarskrárinnar og er ekki
samboðið samfélaginu. Það er ekki
nóg að virða mannréttindi í orði.
Það þarf einnig að vera á borði.
Höfundur er formaður Vinstri
grænna í Reykjavík.
Aðgengi fyrir alla
UMRÆÐAN
AÐGENGI FATL-
AÐRA
ÞORLEIFUR GUNNLAUGSSON
Annars sætir nokkurri furðu
hve atvinnulífið virðist vera
ómeðvitað um þá staðreynd að
hreyfihamlaðir eru ekki síðra
vinnuafl til margra starfa en
aðrir.
Ég undirritaður vil gera stutta
athugasemd við grein eftir Albert
Jensen, sem birtist 6. mars sl. hér
í Fréttablaðinu. Hlutverk gagn-
rýnandans er mjög mikilvægt.
Stjórnskipulag íslensku þjóðar-
innar, lýðræðið, viðurkennir til-
vist ólíkra skoðana, sem er mjög
mikilvægt. Mér finnst gagnrýni í
eðli sínu jákvætt fyrirbrigði, hvort
heldur er að gagnrýna eða að
verða fyrir gagnrýni.
Flest höfum við einhvern tím-
ann lært að „gagnrýni er ekki það
sama og að skíta einhvern út“.
Gagnrýni á að vera málefnaleg og
það er mikilvægt að skilja á milli
persónu og hegðunar hennar. Ef ég
myndi t.d. telja eitthvað gagnrýn-
isvert í frumvarpi sem lægi fyrir á
Alþingi þá myndi ég átelja efnis-
lega þætti þess en ekki þann eða þá
sem sömdu og lögðu frumvarpið
fram, hvort sem það eru stjórn-
málamenn eða flokkar. Stundum er
þó óhjákvæmilegt að tengja gagn-
rýni á einstök mál eða skoðanir við
einstaklinga eða stofnun sem þeir
kunna að starfa hjá.
Sjálfur reyni ég að forðast að
gagnrýna persónulega einstakl-
inga en ef ég tel að það sé nauð-
synlegt þá reyni ég að fylgja eftir-
farandi reglum: a) Að gagnrýna
aðeins fólk eða stofnanir sem
getur svarað fyrir sig, þ.e. gagn-
rýninni, eins og stjórnmálamenn,
opinbera stofnun eða ritstjórn
dagblaða.
b) Að nota ekki neikvæð og
gildishlaðin orð yfir fólk eins og
„rasisti“, því það þjónar engum
tilgangi í gagnrýni að stimpla fólk
og útiloka samræðu.
c) Að bera virðingu fyrir við-
komandi manneskju í tjáningu og
orðavali, sérstaklega ef gagnrýnin
er persónuleg.
Ég er kristinnar trúar og ég
tel, eins og allir sem eru með góða
samvisku, að við eigum að bera
virðingu hvort fyrir öðru. Það að
láta ljót orð falla um einhvern
getur kannski veitt þeim sem
mælir persónulega útrás en það
er ekki virðingarvert að láta sér
slíkt um munn fara og að mínu
mati flokkast það ekki undir
gagnrýni. Sá sem gagnrýnin bein-
ist að er nefnilega líka manneskja
sem ber að virða og við eigum að
geta gagnrýnt án þess að særa
viðkomandi. Hann á líka aðstand-
endur, eins og t.d. börn, sem geta
líka orðið miður sín undan ljótum
ummælum. „Gott lyf er beiskt í
munni“ er málsháttur í Japan.
Það finnst fáum skemmtilegt að
fá á sig gagnrýni, og skiptir þá
engu hvort viðkomandi þurfi að
taka gagnrýnina persónulega
nærri sér eða ekki. Viðkomandi
verður að viðurkenna að ummæl-
andinn hefur rétt á að gagnrýna
hann en við þurfum öll að aga
okkur jafnt í að fá gagnrýni og í
að gagnrýna.
Manneskjur eru ekki fullkomn-
ar og þær geta stundum misst
stjórn á sér og notaði óviðeigandi
og óviðunandi orðalag í umræð-
um. Það er mannlegt og hefur
komið fyrir sjálfan mig, oftar en
einu sinni og bað ég viðkomandi
afsökunar. Nýjasta tölvutækni og
fjarskipti auðveldar samskipti og
samræður en hún gerir líka til
okkar kröfur, sömu kröfur og áður
í samræðum og ritmáli. Við verð-
um að ígrunda það sem við segjum
og skrifum og líka hvernig við
segjum það. Gagnrýni er lykill að
lifandi lýðræði og við verðum að
gæta að henni því gagnrýni í
góðum anda verndar mannvirði og
siðferði í samfélaginu.
Gagnrýni og skapandi andi
UMRÆÐAN
GAGNRÝNI
TOSHIKI TOMA PRESTUR INNFLYTJENDA
Guðmundur Andri Thorsson fjall-
ar hinn 27. febrúar um styttingu
eða skerðingu náms til stúdents-
prófs og spyr hvort sú viðleitni sé
til að draga úr menntun til að geta
mannað álverin. Af þessum
ummælum verður ekki annað
ráðið en að rithöfundurinn geri
því skóna að þeir, sem starfa í
álverum, séu lítt menntaðir enda
harla lítið með menntun að gera á
hátæknivæddum vinnustöðum
eins og álver eru nú til dags. Þang-
að þurfi einasta að sópa fákunn-
andi fólki sem sprenglærðir rit-
höfundar geta talað niður til í
krafti visku sinnar og meintrar
víðsýni. Þessi villukenning er dap-
urlegur vitnisburður um hvert
fávísin getur leitt fólk.
Eins og allir vita, sem hafa
fyrir því að kynna sér málið, verð-
ur ekkert nútíma álver rekið nema
þar starfi fjöldi vel menntaðra
manna – konur og karlar. Sem
dæmi má nefna að u.þ.b. 40 verk-
og tæknifræðingar starfa við
álverið í Straumsvík auk annars
háskólamenntaðs fólks á öðrum
sviðum. Þá starfa þar fjölmargir
iðnaðarmenn á sérhæfðum svið-
um og flestir aðrir eru sérmennt-
aðir til vandasamra verka enda sá
vinnustaður talinn einn sá fremsti
í heiminum á sínu sviði. Þar er
lögð mikil áhersla á símenntun
starfsmanna og öll umgengni er
til vitnis um að þar er rekið fyrir-
myndar fyrirtæki með mjög hæfu
starfsfólki. Sama má segja um
álverið á Grundartanga og vænt-
anlegt álver á Reyðarfirði enda
öll tæknifyrirtæki í fremstu röð.
Þar er og verður saman komin
mikil þekking og vit sem virkjað
er í flóknum og vandasömum
störfum.
Það er því dapurlegt að verða
vitni að því að rithöfundur, sem
vill láta taka sig alvarlega, geri
lítið úr störfum og hæfni fólks
sem hann þekkir greinilega hvorki
haus né sporð á. Enginn verður
maður að meiri á slíkum mál-
flutningi.
Höfundur er deildarstjóri
Samtaka iðnaðarins.
Hrokafullur rithöfundur
UMRÆÐAN
STARFSFÓLK Í
ÁLVERUM
INGÓLFUR SVERRISSON
Þessi villukenning er dapur-
legur vitnisburður um hvert
fávísin getur leitt fólk.