Fréttablaðið - 06.05.2006, Blaðsíða 16

6. maí 2006 LAUGARDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Pétur Gunnarsson og Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Allt frá dögum frönsku byltingar-
innar hefur verið hefð fyrir því að
skilgreina stjórnmál sem eins
konar dans eða handbolta þar sem
meginhreyfingarnar eru til vinstri
og hægri en hreyfingarleysið er á
miðjunni. Þessi flokkun hefur
ýmsa kosti en einnig verulega
galla. Mér finnst það t.d. veruleg-
ur galli á henni að hún er ósögu-
leg, tekur ekki tillit til hugmynda
um þróun og framfarir.
Af þeim sökum bætir það
nokkru við skilning að líta einnig á
stjórnmálin sem hreyfingu fram
og aftur. Meginandstæðurnar eru
þá á milli afturhaldsmanna, íhalds-
manna og framfarasinna. Eftir
sem áður eru sömu meginand-
stæðurnar í stjórnmálum, en hafa
nú sögulega vídd og hægt er að
leggja á þær mælikvarða þróunar
og jafnvel framfara.
Samkvæmt þessu væru hægri-
menn þá afturhaldsmenn og á það
nokkuð vel við þegar litið er til
pólítískrar orðræðu þeirra á hverj-
um tíma. Á 19. öld litu hægrimenn
í Frakklandi t.d. með söknuði til
tímans fyrir frönsku byltinguna
og vildu endurreisa konungsveld-
ið. Á 20. öld horfðu hægrimenn
hins vegar til 19. aldar sem gull-
aldar borgarastéttarinnar en höfn-
uðu sósíalískum hreyfingum sam-
tímans. Hugmyndafræðingar
þeirra voru karlar frá 17. og 18.
öld, menn eins og John Locke,
Edmund Burke og Adam Smith, en
þeir höfðu óbeit á fremstu hugsuð-
um samtímans. Fyrir nokkrum
dögum mátti t.d. lesa pistil eftir
klassískan afturhaldsmann í Blað-
inu þar sem skammast var út í
kanadíska hagfræðinginn John
Kenneth Galbraith, en pistillinn
hefði alveg eins getað snúist um
Jean-Paul Sartre, Michel Foucault
eða Noam Chomsky.
Undanfarinn aldarfjórðungur
hefur verið „endurreisnarskeið“ í
augum afturhaldsmanna, ekki þó
konungsveldisins heldur „alþjóða-
væðingar“ í anda heimsvalda-
stefnu 19. aldar. Hvað mun aftur-
haldsmenn dreyma um á 21. öld?
Það getum við auðvitað ekki séð
fyrir en mér finnst líklegt að gull-
öld þeirra verði þá 20. öldin með
óheftri orkusóun, einkabílum og
stórvirkjunum. Afturhaldsstefna
framtíðarinnar er í mótun í þess-
um orðum töluðum.
Miðjumenn eru á hinn bóginn
íhaldsmenn í klassískum skilningi.
Stefna þeirra er þróuð með mark-
aðsrannsóknum í þeim tilgangi að
fanga tíðarandann og elta það sem
er vinsælt hverju sinni. Þeir líta
til samtíðar en ekki framtíðar, sem
kemur m.a. fram í tilhneigingu til
að kalla sig „nútímalega“. Miðjan
hafnar valkostum, hvort sem
stefnt er fram eða aftur, og heldur
alltaf með sigurliðinu í ágrein-
ingsmálum fortíðarinnar. Hættur
miðjustefnunnar felast í því að
miðjumönnum hættir til að líta á
nútímann sem besta mögulega
veruleikann að hætti meistara
Altungu í skáldsögu Voltaires, en
upplýsingarmaðurinn franski
skapaði þá persónu sem paródíu á
íhaldsmenn síns tíma.
Vinstrimenn eru hins vegar
framfarasinnar. Þeir trúa á betri
heim og eru afar gagnrýnir á eigið
samfélag, benda á aðra valkosti og
lausnir sem eru umfram allt nýjar,
jafnvel draumalönd og útópíur, en
í augum íhaldsmanna eru þeir
„fúlir á móti“. Vinstrimenn trúa á
möguleika mannsins til að bæta
sig og fullkomna og þeim er það
eiginlegt að freistast til að hanna
söguleg módel þar sem þróun í átt
til framfara verður nánast óhjá-
kvæmileg samfara breyttum þjóð-
félagsháttum. Vinsældir marxism-
ans meðal vinstrimanna eru engin
tilviljun.
Frjó hugsun og sprengikraftur
einkennir framfarasinna umfram
afturhalds- og íhaldsmenn en í
framfarastefnunni felast líka
ýmsir pyttir. Framfarahugtakið er
erfitt viðureignar og engin ein
skilgreining til á því hvað telst til
framfara og hvað ekki. Þess vegna
er hið alræmda sundurlyndi
vinstrimanna eðlilegur fylgifisk-
ur framfarahyggju þeirra, þar
sem margir hópar geta boðið fram
sína útgáfu af framtíðinni. Þá er
eðlilegt að veruleiki hins óþekkta
hræði marga sem kjósi frekar
þekkta fortíð eða samtíð.
Hér ætla ég ekki að leggja mat
á það hvort sé í eðli sínu betra eða
verra, afturhald, stöðugleiki eða
framfarir. Það hlýtur að sumu
leyti að ráðast af skapferli hvers
og eins hvað honum finnst best:
Kunnugleg fortíð, örugg samtíð
eða óviss framtíð. Þá geta hags-
munir fólks verið misjafnir eftir
stöðu þess í samtíðinni. Það ætti
ekki að koma neinum á óvart að á
Vesturlöndum sé íhaldssemi miðj-
unnar nú allsráðandi, en í þriðja
heiminum leiti fólk frekar í smiðju
útópískra framfarasinna, eða þá
afturhaldsmanna. Mistök Vestur-
landa í stefnu sinni gagnvart
þriðja heiminum felast ekki síst í
þeirri trú að ef sósíalískum fram-
farasinnum í Austurlöndum nær
yrði útrýmt myndi fólk í þessum
fátæku löndum upp til hópa gerast
þægir íhaldsmenn. Þess í stað
hefur það leitað í smiðju manna
sem vilja endurreisa kalífaríki
miðalda. Þegar ein leið úr óbæri-
legum samtíma lokast þá opnast
önnur í staðinn.
Vinstri, hægri, fram og aftur
Í DAG
STJÓRNMÁLA-
HUGTÖK
SVERRIR
JAKOBSSON
Það ætti ekki að koma neinum
á óvart að á Vesturlöndum
sé íhaldssemi miðjunnar nú
allsráðandi, en í þriðja heim-
inum leiti fólk frekar í smiðju
útópískra framfarasinna, eða
þá afturhaldsmanna.
Er okkur alveg sama?
Nýlega sagði marókkósk kona sem
vinnur á krabbameinsdeild Landspít-
alans frá því í viðtali í Fréttablaðinu að
hana tæki sárt að sjá menn deyja þar
eina þar sem ættingjar kæmu stundum
ekki fyrr enn sjúklingurinn væri allur.
Einnig þótti henni sárt til þess að vita
að aldraðir væru vistaðir á stofnunum.
Þetta viðgengist ekki í
hennar landi, sagði
hún.
Hér dvelja þeir jafnvel
á spítölum þar sem
ekki er pláss fyrir þá
á dvalar- og hjúkr-
unarheimilum.
Er það svo, þegar öllu
er botninn hvolft, að
bæði almenningi og
yfirvöldum hér á landi
standi á sama um
fólk þegar það er ekki lengur í blóma
lífsins?
Hinir jákvæðu skilja kerfið
Erlendir fræðimenn og sérfræðingar
hafa misgóðan skilning á efnahagslífi
okkar Íslendinga. Sérfræðingar hjá
Morgan Stanley og Danske Bank virð-
ast ekkert botna í því ef marka má svör
forsvarsmanna KB banka og annarra
sem verjast harðri gagnrýni þeirra.
Það hefur hins vegar enginn, svo
vitað sé, sakað Frederic Mish-
kin, prófessor frá Columbia-
háskóla í Bandaríkjunum,
um að hafa takmark-
aðan skilning á
því enda sagði
hann íslenskt
hagkerfi
standa traust-
um fótum.
Sálfræðingar hagkerfisins
Aðrir sem örugglega eiga í erfiðleikum
með að átta sig á því hvernig íslenska
hagkerfið virkar nú til dags eru
eldri borgarar. Áður fyrr fór það meira
og minna eftir því hvernig bar í veiði
hvort vel áraði í efnahagslífinu eða
ekki. Nú veltur þetta meira og
minna á því orðspori sem
fer af hagkerfinu.
Það er engu líkara en
kerfið hafi öðlast eigið líf
og fjármálaspekingar og
viðskiptajöfrar verði að
peppa upp sjálfstraust þess
og séu því smátt og
smátt að verða
að eins konar
sálfræðingum.
jse@frettabladid.is
Notaðir Bílar - Bíldshöfða 10
587-1000 - Bílasalan Skeifan
Tilboð kr. 5.590.000,-
Nýskráður 29.1.2003
Turbo Disel, 35” breyting, bakkskynjari, sóllúga, vindskeið, dráttarbeisli,
leðuráklæði, 7 mann, o.fl o.fl.
Ásett verð kr. 5.900.000,-
Toyota Land Cruiser 100
Í dag eru réttar þrjár vikur til kjördags í sveitarstjórnarkosn-ingum um land allt. Kosningabaráttan lætur þó enn lítið yfir sér. Varla er hægt að merkja að flokkarnir séu farnir að hita
upp fyrir komandi átök að neinu marki, fyrir utan örfáar og
frekar meinleysislegar gusur.
Þetta er nokkuð óvænt og ánægjuleg tillitssemi við kjósendur
og ef til vill til marks um að íslenskt stjórnmálalíf sé að þroskast
í rétta átt. Fátt er leiðinlegra en langdregin og staglkennd stjórn-
málaumræða, sérstaklega þegar mönnum brennur ekki þeim
mun meira á hjarta.
Ekki er þó eins og hér sé á ferðinni eintóm góðmennska við
kjósendur, heldur er hitt nokkuð víst að kosningamaskínur flokk-
anna hafa gert sér grein fyrir því að það er ekki endilega svo
sniðugt að æða snemma af stað upp úr startholunum. Hættan við
að hefja baráttuna of snemma er að fólk fái leið á þeim boðskap
sem á afla atkvæða og athyglin flökti annað.
Ekki er þó eins og hér sé á ferðinni eintóm góð-
mennska við kjósendur, heldur er hitt nokkuð víst
að kosningamaskínur flokkanna hafa gert sér grein
fyrir því að það er ekki endilega svo sniðugt að æða
snemma af stað upp úr startholunum.
Framsóknarflokkurinn í Reykjavík virðist hins vegar hafa
litlar áhyggjur af mögulegum athyglisbresti kjósenda, því flokk-
urinn hóf massíva auglýsingaherferð í blöðum, sjónvarpi og á
netinu fyrir allnokkru síðan. Andlitið á Birni Inga Hrafnssyni,
efsta manni lista Framsóknar, er úti um allt og flokkurinn ætlar
augsýnilega að freista þess að sama ofboðlega auglýsinga-
mennska og skilaði þeim svo góðum árangri í síðustu alþingis-
kosningum, virki jafn vel í vor.
Ekki hefur þó betur tekist til en svo að eitt helsta kosningamál
Framsóknar í Reykjavík, nýr innanlandsflugvöllur á Löngu-
skerjum, er orðið að innanbúðardeilumáli þar sem meðlimir
þingflokksins senda samherjum sínum í borgarstjórnarflokkn-
um kaldar kveðjur. Það verður spennandi að sjá hvort Framsókn
nái aftur vopnum sínum í höfuðborginni, en ekki er útlitið sér-
lega bjart.
Eins og staðan er núna benda skoðanakannanir til þess að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi örugga forystu á Samfylkinguna í
borginni. Það er aftur á móti athyglisvert að kannanirnar sýna
líka að Dagur B. Eggertsson og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, efstu
menn listanna, njóta nánast sama stuðnings þegar spurt er um
hvern fólk vilji sjá í stól borgarstjóra. Má því gera ráð fyrir að
Samfylkingin telji sig eiga enn töluvert inni.
Sú þokkalega stilla sem ríkir á milli stóru flokkanna í Reykja-
vík er örugglega lognið á undan storminum. Lítil hætta er á öðru
en að frambjóðendur séu að brýna stóru sverðin og framundan
sé snörp og hressilega barátta. Hins vegar ber ekki svo mikið á
milli Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar þannig að stóra
spurningin er við hvaða mál átakalínan verður dregin.
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Fátt er leiðinlegra en langdregin
og staglkennd stjórnmálaumræða.
Ánægjuleg tillits-
semi við kjósendur