Fréttablaðið - 06.05.2006, Blaðsíða 32

6. maí 2006 LAUGARDAGUR32
Viðskiptaráð Íslands fól Frederic Mishkin, prófess-or við Colombia-háskóla að
kanna fjárlmálastöðugleika á
Íslandi, ásamt Tryggva Þór Her-
bertssyni, forstöðumanni Hag-
fræðistofnunar Háskóla Íslands.
Niðurstaðan kom ekki mörgum
hér heima á óvart. Efnahags- og
fjármálakerfið er traust, þrátt
fyrir tímabundið ójafnvægi og
vaxandi þenslu. Þessu hafa
íslenskir hagfræðingar haldið
fram, en lítið mark verið tekið á
þeim á erlendum vettvangi. Þar
hafa neikvæðar skýrslur unnar af
minni þekkingu á íslenska hag-
kerfinu haft meiri hljómgrunn.
Bölvuð og blessuð athyglin
Það er ekki sama hvaðan gott
kemur. Frederic Mishkin er virt-
ur hagfræðingur og á leiðinni inn
í bandaríska Seðlabankann sem
aðstoðarbanksstjóri. Mishkin er
því afar virtur hagfræðingur og í
hópi helstu þungavigtarmanna
þegar peningamálastefna og fjál-
málamarkaðir eru annars vegar.
Þegar talað er fyrir daufum
eyrum þarf að finna einhvern sem
hlustað er á. Viðskiptaráð Íslands
setti sig því í samband við Mish-
kin og bað hann um að rita skýrslu
um íslenska hagkerfið og hættuna
af óstöðugleika fjármálakerfisins.
Meðhöfundur skýrslunnar er
Tryggvi Þór Herbertsson.
Þeir kollegarnir segja í upphafi
skýrslunnar. „Það hafa borist
góðar og slæmar fréttir af íslenska
hagkerfinu. Góðu fréttirnar eru
að íslenska hagkerfið hefur vakið
mikla athygli. Slæmu fréttirnar
eru að íslenska hagkerfið hefur
vakið mikla athygli.“
Athyglin getur í senn verið
bölvun og blessun. Veldur á því
hvernig á henni er haldið. Fundur-
inn í New York var tilraun til að
nýta sér fremur blessun athygl-
innar, en bölvun hennar. Mæting
var góð á fundinn og fyrir utan þá
sem tengjast Íslandi beint eða
óbeint voru mættir fulltrúar
helstu fjölmiðla sem skrifa um
efnhagsmál og fulltrúar fjármála-
fyrirtækja. Áhuginn á þessu litla
skrýtna hagkerfi sem hefur vaxið
langt út fyrir sjálft sig virtist
nægur. Hvergi var autt sæti í saln-
unm.
Geir má vel við una
Erlendur Hjaltason, formaður
Viðskiptaráðs setti fundinn og
bauð gesti velkomna. Auk
Mishkins ávörpuðu fundinn þeir
Ólafu Jóhann Ólafsson sem er
einn yfirstjórnenda Time Warner
og Geir Haarde, utanríkisráð-
herra. Ólafur Jóhann gerði grein
fyrir Mishkin og kynnti hann til
sögunnar. Mishkin á að baki glæst-
an feril í bandarísku háskólasam-
félagi og ritað fjölda bóka og
greina um hagfræði.
Geir mátti vel una við fundinn
og skýrsluna sem fyrrverandi
fjármálaráðherra. Heima fyrir
hefur Geir mátt þola meiri gagn-
rýni á stjórn ríkisfjármála, en
finna má í skýrslu Mishkins. Í
heildina tekið telur hann að á flest-
um sviðum hafi verið haldið skyn-
samlega á stjórn ríkisins og kerf-
isbreytingar undanfarinna ára
leitt til úrbóta sem auki styrk
íslensks efnahagslífs. „Ég tel að
þetta hafi verið vönduð skýrsla,“
sagði Geir. „Við munum að sjálf-
sögðu skoða ábendingar í skýrsl-
unni og horfa til þeirrar gagnrýni
og tillögur af úrbótum.“
Hann sagði að á flestum svið-
um stæðu Íslendingar framarlega.
Við værum ofarlega á öllum list-
um um velsæld og samkeppnis-
hæfni. „Ég er stoltur af þessum
breytingum og fagna því að
skýrsluhöfundar veiti þeim
athygli,“ sagði Geir og bætti því
við að þeir væru kannski tilleiðan-
legir til að setja sig í samband við
pólitíska andstæðinga sína til að
útskýra þetta fyrir þeim.
Ekkert að grunninum
Niðurstaða skýrslunnar er skýr.
Þrátt fyrir ójafnvægi í þjóðarbú-
skapnum um þessar mundir er
hættan á alvarlegum áföllum ekki
mikil. Fjármálakerfið og aðrar
grunnstoðir efnahagslífsins
standa traustum fótum og hafa
styrk til þess að takast á við áföll.
Mishkin vísaði á bug öllum saman-
burði um að Íslandi svipaði til
Taílands og Tyrklands í aðdrag-
anda kreppu. Ísland er minnsta
hagkerfi heims með sjálfstæðan
gjaldmiðil og fljótandi gengi. Við-
skiptahallinn er mikil, en hagkerf-
ið hefur áður aðlagað sig að slíku
ójafnvæi og viðskiptahalli horfið
á tiltölulega skömmum tíma.
Skýrsluhöfundar benda á að
staða ríkisfjármála sé sterk og
fjármálakerfið hafi verið leyst úr
viðjum hafta og miðstýringar.
Forsendur fjármálalegs óstöð-
ugleika eiga sér rætur í óskyn-
samlegri peningamálastefnu,
ójafnvægi í ríkisfjármálum og
skuldum ríkisins og alþjóðavæddu
hagkerfi sem er með ófullkomið
regluverk og veikt eftirlitskerfi.
Hann bendir á að skuldasöfnun
einkaaðila megi að stórum hluta
skýra með mikilli erlendri fjár-
festingu. Ekki sé ástæða til annars
en ætla að sú fjárfesting sé vel
ígrunduð og muni skila arði til
framtíðar.
Ekkert af þessu á við að mati
Mishkins. Hann er ekki einn um
að benda á þessa þætti. Íslenskir
kollegar hans hafa einmitt bent á
að Ísland sé þróað hagkerfi með
sambærilega innviði og stærri
þróuð hagkerfi. Mishkin skrifar
undir þetta og segir ekkert í stoð-
um hagkerfisins benda til hættu á
fjármálakreppu.
Umræðan ein veldur tæplega
skaða
Ef hættu er ekki að finna í grund-
vellinum verður að leita hennar
annars staðar. Eitt af því sem
menn hafa haft áhyggjur af er að
umræða eins og sú sem íslenskt
efnahagslíf og fjármálakerfi hafa
mátt þola geti uppfyllt sjálfa sig
og leitt til kreppu. Óttinn við slíkt
var einmitt orsök þess að Við-
skiptaráðið greip til þess að leita
til virts og viðurkennds hagfræð-
ings til að fjalla um kerfið. Menn
töldu nokkuð ljóst að vönduð
fræðileg úttekt myndi leiða í ljós
að grunnurinn væri góður. Mishkin
segir að þótt ekki sé hægt að úti-
loka slíkt sé afar ólíklegt að
umræða leiði til kreppu ef undir-
stöðurnar séu jafn sterkar og
raunin sé á Íslandi. Hættan sé því
lítil.
Þetta eru góðar fréttir, en eng-
inn horfir fram hjá því að hættur
eru fyrir hendi og það þarf að
stíga yfirvegað og varlega til jarð-
ar á næstunni. Mishkin og Tryggvi
benda á að nokkrar breytingar
væru æskilegar til að tryggja enn
betur góða stöðu hagkerfisins og
fjármálakerfisins. Í fyrsta lagi
telja þeir að Fjármálaeftirlitið
ætti að snúa til baka í Seðlabank-
ann. Bankarnir ættu að auka upp-
lýsingagjöf sína og auka gagnsæi.
Slíkt leiðir til þess að minna rýmir
er fyrir neikvæðar getgátur um
stöðu þeirra. Til framtíðar telja
skýrsluhöfundar að taka eigi hús-
næðislið úr vísitölu neysluverðs.
Það verður þó tæpast gert fyrr en
jafnvægi hefur skapast eftir
núverandi hagsveiflu. Fjórða
atriðið er að halda aftur af ríkis-
fjármálum og stefna að því að
umsvif ríkisins vaxi ekki umfram
það sem gera má ráð fyrir í lang-
tíma hagvexti.
Þrjú fyrstu atriðin eru væntan-
lega auðveld viðureignar ef vilji
er fyrir þeim. Hið síðasta er hins
vegar eins og Geir Haarde benti á,
auðveldara um að tala en í að kom-
ast. Þar veldur að pólitík lýtur
stundum öðrum lögmálum en hag-
fræðin, hvað sem allri skynsemi
líður.
VEL MÆTT Fulltrúar helstu fjölmiðla sem skrifa um viðskipti sendu fulltrúa á fundinn í New York . Hvert sæti var skipað í salnum í Skandinavina House.
Topphagfræðingur gefur góða einkunn
Frederic Mishkin kynnti skýrslu sína um fjármálastöðugleika á Íslandi í New York síðastliðinn miðvikudag. Niðurstaða hans
er að íslenskt hagkerfi og fjármálakerfi standi traustum fótum. Hafliði Helgason fylgdist með kynningarfundi skýrslunnar.
MISHKIN OG TRYGGVI ÞÓR Vonir standa til þess að skýrsla þeirra dýpki umræðu
um efnahagslífið og fjármálakerfið og dragi úr hættu á því að hagkerfið verði
talað niður af þeim sem lítið þekka til innviða íslenska hagkerfisins.