Fréttablaðið - 04.05.2007, Blaðsíða 30

greinar@frettabladid.is
Brasilíski rithöfundurinn Paulo Coelho segir snjalla sögu.
Ferðalangur kemur til Dresden
skömmu eftir seinni heimsstyrj-
öld og sér þrjá menn að vinnu í
borgarrústunum. „Hvað eruð þið
að fást við?“ spyr komumaður.
„Ég er að flytja steina,“ svarar sá
fyrsti. „Ég er að sjá fyrir mér og
fjölskyldu minni,“ mælir annar.
„Ég er ásamt öðrum að endur-
reisa dómkirkjuna,“ svarar þriðji
maðurinn. Þetta verður Coelho
tilefni til hugleiðinga um tilgang
lífsins. Það er ekki fyrr en komu-
maður heyrir þriðja svarið, sem
hann skilur, hvað mennirnir eru
allir að gera. Iðja þeirra verður
þá skyndilega þrungin merkingu.
Það er enginn tilgangur í sjálfum
sér að rogast með steina milli
staða og því síður í að strita fyrir
daglaunum. Í háskólanámi mínu
í heimspeki heyrði ég oft svipað-
ar útleggingar á tilgangi lífsins
og merkingu, þótt dæmin væru
sjaldan jafnskýr.
Ég velti þessari sögu nýlega
fyrir mér. Getur verið, að hún sé
margræðari, hafi dýpri merkingu,
en Coelho heldur? Fyrri mennirn-
ir tveir segja ýmislegt merkilegt
ekki síður en hinn þriðji. Fyrsti
maðurinn segist vera að flytja
steina. Það er eðli menningarinn-
ar að sætta sig ekki við umhverf-
ið, eins og það er, heldur bæta
það. Við friðum ekki grjóthrúgur,
heldur flytjum steina þaðan, sem
þeir eiga ekki að vera, þangað
sem þeir eiga að vera. Við röskum
sífellt aðstæðum. Svo er tækninni
fyrir að þakka, að sjaldnast þarf
að rogast milli staða með steina í
fangi, heldur má flytja þá til með
stórvirkum vinnuvélum. Þetta
eru framfarir. Menningin gerir
náttúruna sér undirgefna, svo að
menn geti betur fullnægt þörfum
sínum.
Annar maðurinn segist vera
að sjá fyrir sér og fjölskyldu
sinni. Það þurfa allir að gera. En
peningar vaxa ekki á trjám. Ein-
hver greiddi fyrir endurreisn
dómkirkjunnar í Dresden. Óhætt
er að fullyrða, að kirkjan hefði
seint risið, hefði þurft að treysta
á sjálfboðaliða til verksins. (Saga
Coelhos gerbreytir um merkingu,
ef mennirnir þrír eru neyddir
til starfa sinna.) Íslendingar búa
við svo mikla velmegun um þess-
ar mundir, að þeir hafa gleymt
þessum frumsannindum. Á okkur
dynja á hverju kvöldi sjónvarps-
fréttir um óleyst verkefni, sem
krefjast aukinna fjárútláta úr
opinberum sjóðum, ekki síst til
ýmiss konar ógæfufólks. Jafn-
framt vilja umhverfisöfgamenn
loka öllum álbræðslum, sem þeim
þykir óprýði að. Þegar þeir halda
erindi um hugðarefni sín, taka
þeir upp fartölvur til að tengja
við skjávarpa og sýna myndir.
Auðvitað eru tölvurnar úr áli.
Tvö önnur umhugsunarefni leit-
uðu á mig vegna dæmisögu Coel-
hos af endurreisn dómkirkjunn-
ar í Dresden. Annað var, hversu
miklum fjármunum var áður
fyrr varið til að smíða veglegar
kirkjur. Vissulega eru til andleg-
ar þarfir. En menn vinna ekki
síður Guði með því að bæta líf al-
þýðufólks, til dæmis með hlýrri
húsum, vandaðri vatnsleiðslum,
hitalögnum og skólpleiðslum,
greiðfærari vegum, fullkomnari
sjúkrahúsum.
Hvað olli því síðan, að dóm-
kirkjan í Dresden var rjúkandi
rúst árið 1945? Þótt hernaðar-
sérfræðinga greini á um, hversu
nauðsynlegar loftárásir Banda-
manna á Dresden voru, má rekja
seinni heimsstyrjöld til sósíal-
ismans, ofurtrúarinnar á ríkis-
vald. Sósíalismi síðustu aldar
greindist sem kunnugt er í þrjár
kvíslir, venjulega jafnaðarstefnu,
sem studdist við lýðræði, komm-
únisma, þar sem gert var ráð
fyrir byltingu strax, og þjóðern-
isjafnaðarstefnu, en fylgismenn
hennar skírskotuðu til þjóðar
frekar en stéttar. Flokkur Adolfs
Hitlers kallaði sig Þjóðernisjafn-
aðarflokk þýskra verkamanna
(Nationalsozialistische Deutsche
Arbeiterpartei) og barðist gegn
Gyðingum, stórfyrirtækjum og
vaxtaokri. Hann vildi hverfa
aftur til náttúrunnar undir kjör-
orðinu „Blut und Boden“, ætt og
mold. Dauft bergmál heyrist enn
af þessu öllu.
Dresden lá í rústum eftir
seinni heimsstyrjöld, vegna þess
að þýskir þjóðernisjafnaðar-
menn höfnuðu vestrænni menn-
ingu, lýðræði og kapítalisma, um-
burðarlyndi og frelsi, sem engil-
saxnesku stórþjóðirnar hafa
jafnan staðið dyggastan vörð um,
en hefur einnig átt sér bólfestu
í löndum litlu þjóðanna í norðri,
Hollendinga og Norðurlanda-
þjóða. Hinn frjálsi markaður fer
ekki í stríð, heldur fjölgar við-
skiptatækifærum. Hann þarf hins
vegar að geta varið sig, eins og
sannaðist á tuttugustu öld. Best
er að þurfa ekki að endurreisa
neinar dómkirkjur.
Sýnilegur árangur er nú að nást í baráttu okkar Íslendinga og annarra þjóða gegn
ólöglegum sjóræningjaveiðum á Reykjanes-
hrygg. Þetta skiptir máli og er til marks um
að þær margvíslegu og fjölþjóðlegu aðgerð-
ir sem við Íslendingar höfum mjög knúið á
um og tekið þátt í eru að bera árangur.
Sú staðreynd að sex þessara skipa eru á
leið til niðurrifs sýnir að útgerð þeirra gengur
ekki lengur upp. Eigendur skipanna hafa í raun
séð sitt óvænna og treysta sér ekki lengur til þess
að halda þeim til veiða. Það eru ánægjuleg tíðindi
og hljóta að teljast áfangasigur.
Undanfarin ár höfum við haldið uppi eftirliti
á Reykjaneshrygg. Í samvinnu við aðrar þjóð-
ir Norðaustur-Atlantshafsfiskveiðinefndarinnar
(NEAFC) hefur mikið verið gert til þess að bægja
ólöglegum skipum frá þessum veiðum. Sjóræn-
ingjastarfsemi þeirra skipa sem hafa stundað
þarna ólöglegar veiðar hefur valdið okkur miklu
tjóni. Það er alveg ljóst að karfastofnarnir þola
ekki það veiðiálag sem hefur verið undanfarin ár,
meðal annars vegna veiða skipa sem þarna hafa
ekki heimildir til veiða. Þetta eru skip
sem gerð eru út undir hentifánum og
hlíta engum reglum.
Til viðbótar berst frá þeim afli inn
á markaði, sem leiðir til undirboða og
lækkar þar með tekjur íslenskra sjó-
manna og útgerða og þar með þjóðar-
búsins í heild. Þetta er alvarlegt mál
sem við höfum tekið föstum tökum.
Með markvissum aðgerðum hafa
veiðar þessara skipa verið gerðar
dýrar og óhagkvæmar. Við höfum
reynt að koma í veg fyrir að þau fái olíu, veiðar-
færi, vistir eða aðra nauðsynlega þjónustu. Skip-
in hafa verið sett á svarta lista og nú í vetur voru
samþykkt ný lög sem gefa okkur frekari tækifæri
til þess að herða enn baráttu okkar.
Þá hefur NEAFC sett nýjar reglur sem hafa nú
gengið í gildi þar sem eftirlit í höfnum aðildar-
ríkja Norðaustur-Atlantshafsfiskveiðinefndarinn-
ar er aukið. Allt þetta er liður í baráttu okkar sem
sjálfstæðrar þjóðar fyrir réttinum til auðlindanýt-
ingar. Þeim rétti eigum við að fylgja fast eftir. Við
sjáum af nýjum fréttum að slík barátta getur skil-
að árangri og því eigum við hvergi að hvika.
Höfundur er sjávarútvegsráðherra.
Árangur af íslenskri stefnufestu
Tilgangurinn með þessu
Dresden lá í rústum eftir seinni
heimsstyrjöld, vegna þess að
þýskir þjóðernisjafnaðarmenn
höfnuðu vestrænni menningu,
lýðræði og kapítalisma, um-
burðarlyndi og frelsi.
OPIÐ HÚS
HJÁ SVFR
Föstudaginn 4. maí
ALLIR VELKOMNIR - HÚSIÐ OPNAR KL. 20.00
Dagskrá:
::: Hvernig verður laxveiðin í sumar?
– Þórólfur Antonsson, Veiðimálastofnun
::: Ný svæði á Veiðikortinu – Ingimundur Bergsson
::: Veiðistaðalýsing – Litlá í Kelduhverfi
::: Myndagetraunin stórskemmtilega
::: Happahylurinn – stútfullur af blönduðum vinningum
Síðasta skemmtikvöld vetrarins – um að gera að mæta!
H
ugmyndir unglinga um kynhlutverk eru íhaldssamari
nú en þær voru árið 1992. Þetta þýðir að unglingar í
dag eru líklegri til að finnast sjálfsagt að konur sjái
um heimilisverk eins og að þvo þvotta og þrífa híbýli
en þeir voru fyrir hálfum öðrum áratug.
Þetta kom fram á ráðstefnu um íslenska þjóðfélagsfræði sem
haldin var við Háskólann á Akureyri um síðustu helgi.
Andrea Hjálmsdóttir varpaði á ráðstefnunni fram þeirri spurn-
ingu hvort íslenskir unglingar í 10. bekk árið 2006 hefðu jafnrétti í
farteskinu en taldi sjálf augljóst að svo væri ekki.
Andrea benti einnig á að viðhorf unga fólksins til verkaskipting-
ar á heimilum undirstrikaði það sem ýmsar fræðikonur hafa hald-
ið fram að heimilið sé hinn gleymdi vígvöllur kvennabaráttunnar.
Það er alveg ljóst að jafnrétti milli kynja verður ekki til af sjálfu
sér. Jafnrétti milli kynja næst eingöngu með þrotlausri vinnu.
Þessi vinna þarf að fara fram alls staðar í samfélaginu.
Það bakslag sem átti sér stað með hlutfall kvenna í sveitar-
stjórnum eftir kosningarnar í fyrra er áhyggjuefni, sömuleiðis
skipan efstu sæta á listum vegna þingkosninganna í næstu viku
sem að líkindum mun skila sér í færri konum í þingsölum í haust
en þar sátu nú í vor.
Talsverð umræða stendur þó um hlut kvenna í stjórnmálum,
stjórnunarstöðum og fjölmiðlum, svo dæmi séu tekin. Kynbund-
inn launamunur er einnig svo mikið í umræðunni að flestir ættu
að vera meðvitaðir um að hann er fyrir hendi.
Verkaskipting á heimilum var meðal helstu baráttumála kvenna-
hreyfingarinnar á áttunda áratugnum og mikið til umræðu á þeim
árum. Þarna virðast jafnréttissinnar hafa sofnað á verðinum og
óhætt er að taka undir orð Andreu Hjálmsdóttur um að heimilið sé
hinn gleymdi vígvöllur kvennabaráttunnar. Ekki er verið að halda
fram að öll heimilisverk verði að vinnast í nákvæmlega jöfnu hlut-
falli hjóna, hvort um sig getur að einhverju leyti átt sitt sérsvið.
Hins vegar er ákaflega mikilvægt að börn alist upp við að báðir
foreldrar sinni þessum störfum til jafns, ekki síst vegna þess að á
mjög mörgum heimilum er vinnuframlag foreldranna utan heim-
ilis mjög svipað. Þarna eru foreldrarnir sterkasta fyrirmynd barn-
anna.
Konur hafa sótt fram undanfarna áratugi. Þær eru menntaðri en
áður og atvinnuþátttaka þeirra er mun meiri en fyrir örfáum ára-
tugum. Þessi staðreynd verður að endurspeglast inni á heimilun-
um. Húsverkin verða að komast aftur í umræðuna.
Móðir sem sinnir heimilisstörfum svo til ein þrátt fyrir að vinna
álíka langan vinnudag og faðirinn utan heimilis er börnum sínum
fyrirmynd um að þessi háttur sé sjálfsagður og eðlilegur. For-
eldrar verða að spyrja sig hvort þetta sé háttur sem þeir kjósa að
börnin, og þá ekki síst dæturnar, taki upp þegar þau fullorðnast.
Húsverkin aftur í
umræðuna
„Ýmsar fræðikonur hafa haldið fram að heimilið sé
hinn gleymdi vígvöllur kvennabaráttunnar.“