Fréttablaðið

Dagsetning
  • fyrri mánuðurjúní 2007næsti mánuður
    SuÞrMiFiLa
    272829303112
    3456789
    10111213141516
    17181920212223
    24252627282930
    1234567

Fréttablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 22

Fréttablaðið - 15.06.2007, Blaðsíða 22
greinar@frettabladid.is Jónas Hallgrímsson var lista-skáldið góða, enda minntist Háskóli Íslands 200 ára af- mælis hans með veglegri ráð- stefnu 8. júní. Ég flutti þar er- indi um stjórnmálaviðhorf á dögum Jónasar og hóf mál mitt á örfáum orðum um eitt fræg- asta kvæði Jónasar, Gunnars- hólma. Þar kveður skáldið Gunn- ar á Hlíðarenda hafa snúið aftur af ættjarðarást. Þetta hafa nor- rænufræðingar og uppeldisfröm- uðir haft eftir í eina öld og hálfri betur. Faðir Kiljans gaf honum póstkort með mynd af Gunnari, og var boðskapurinn, að hann skyldi snúa aftur eins og hetjan á Hlíðarenda. En skilningur Jónas- ar á hinu fræga atviki úr Njálu er rangur. Gunnar lét ekki frem- ur en aðrir fornmenn stjórnast af ættjarðarást. Það hugtak var ekki til í þeirra tíð. Þegar hestur Gunnars hras- aði og hann horfði upp til Hlíðar- enda, mælti hann: „Fögur er hlíð- in svo að mér hefir hún aldrei jafnfögur sýnst, bleikir akrar en slegin tún, og mun eg ríða heim aftur og fara hvergi.“ Hvers vegna? Ég er hissa á því, hversu fáir hafa komið auga á augljóst svar. Hallgerður Langbrók sat þar heima, en Gunnar kvæntist henni af girnd. Í 41. kafla Njálu segir, að Hallgerður hafi um skeið þjónað Sigmundi Lamba- syni „eigi verr en bónda sínum“. Gunnar þorði ekki að skilja konu sína eftir á Íslandi í þrjú ár. Hann vissi, að hún var til alls vís. Þess vegna sneri hann aftur. Með tali sínu um hina fögru hlíð vís- aði hann til konu sinnar. Þetta stílbragð er algengt í Íslendinga- sögum. Afbrýðisemi var til á Þjóðveldisöld. Framferði Gunn- ars er skiljanlegt, þótt það sé ekki skynsamlegt, því að hann rauf gerða sátt. Hvenær er hlíðin svo fögur og akrar bleikir, að menn freistist ekki til þess að flytjast brott? Þar mun hvorki ættjarðarást né afbrýðisemi ráða úrslitum, heldur þau lífskjör, sem Íslend- ingar njóta... Gunnarshólmi Jónasar er skýrt dæmi um það, hversu gjarnt mönnum er að lesa eigin hug- myndir inn í fortíðina. Gunnar á Hlíðarenda var ekki rómantísk- ur þjóðernissinni, eins og Jónas. Á Jónasarþinginu var raunar furðulegt að hlusta á upphafs- ávarp Þorvarðar Árnasonar, sem velti því fyrir sér, hvort skáldið hefði verið vinstri-grænt. Jónas orti fögur kvæði um náttúru Íslands. En af því leiðir ekki, að hann hefði viljað snúa aftur inn í torfkofana, taka sér fjaður- penna í hönd og lifa á fjallagrös- um. Sjálfur benti ég á í erindi mínu, að í tíð Jónasar bar tvær frelsishugmyndir hæst, um þjóð- frelsi og einstaklingsfrelsi. Jónas virðist hafa haft miklu meiri áhuga á þjóðfrelsi en einstakl- ingsfrelsi, en Jón Sigurðsson var frelsissinni í báðum merking- um orðsins. Þjóðfrelsi merkir, að ríkið er sjálfstætt og lýtur ekki yfirráðum annarra ríkja, til dæmis Danaveldis. En fylgis- menn einstaklingsfrelsis spyrja: Hvað er fengið með því, að kúg- ararnir séu innlendir frekar en erlendir? Er ekki aðalatriðið, að einstaklingarnir innan ríkisins njóti réttar til að segja skoðun sína opinberlega, stofna félög og fyrirtæki, versla sín í milli og við menn af öðru þjóðerni? Guðmundur Hálfdánarson próf- essor hefur haldið því fram með nokkrum rökum, að togstreita Íslendinga og Dana á nítjándu öld hafi ekki síst verið vegna þess, að danska stjórnin vildi auka einstaklingsfrelsi á Íslandi, en gamla valdastéttin íslenska þybbast við. Í öðrum skilningi er kvæði Jónasar um Gunnar á Hlíðar- enda þó satt, eins og allur góður skáldskapur. Það bregður skærri birtu á brýnt mannlegt úrlausn- arefni. Hvenær er hlíðin svo fögur og akrar bleikir, að menn freistist ekki til þess að flytjast brott? Þar mun hvorki ættjarðar- ást né afbrýðisemi ráða úrslit- um, heldur þau lífskjör, sem Ís- lendingar njóta í samanburði við aðrar þjóðir. Síðustu sextán árin hefur hag- kerfið íslenska tekið stakka- skiptum. Íslendingar eru nú í hópi þeirra tíu þjóða heims, sem búa við frjálsasta hagkerfið. Til þess að byggð haldist í landinu, þurfa lífskjörin enn að batna. Það gerist best með stórfelldum skattalækkunum til fyrirtækja og almennings. Ef tekjuskattur fyrirtækja fellur niður í 10%, þá verður skattaumhverfi hér eitt hið hagstæðasta í Norðurálfunni. Ef tekjuskattur einstaklinga fer á nokkrum árum niður í 30%, þá jafngildir það stórkostlegum kjarabótum almennings. Þá munu fleiri vilja koma en fara. Í kvöld verður Gríman veitt. Leiklistarverðlaunin, Ís- lensku tónlistarverðlaunin og Eddan eru svokölluð fag- verðlaun veitt eftir kosningu í samtökum listamanna: Grímuverðlaunin eru veitt af þrjátíu manna hópi. Honum er ætlað að meta nær áttatíu verk, sem er flestum ofviða, jafnvel þeim sem atvinnu hafa af listumfjöllun. Slíkt er fram- boðið. Hátíð kvöldsins verður í nær áttræðu kvikmyndahúsi sem hýsir starfsemi Íslensku óperunnar. Þar hefur sönglistin haldið til í aldarfjórðung við óviðunandi aðstæður, fyrir flytj- endur og gesti. Tónlistarmenn eru ekki betur settir: Sinfónían spilar fyrir gesti sína í nær fimmtugu kvikmyndahúsi sem er viðurkennt að er með ónýtan hljómburð. Þjóðleikhúsbygging- in er í hörmulegu ástandi utan áhorfendasvæða og í nær þrjá- tíu ára Borgarleikhúsi er kominn tími á viðhald. Þar verð- ur ekkert leikið í sumar vegna viðgerða á áhorfendasvæðum. Listasafn Íslands býr við þröngan kost. Utan Reykjavíkur byggja menn menningarhús: Ísfirðingar hafa leyst sín mál á farsælan hátt. Á Akureyri rís hús í sumar undir leiklist, tónlist og fleira. Í öðrum fjórðungum deila menn um staðsetningu. Þessi nýja kynslóð samkomuhúsa kemur í stað félags- heimilanna sem risu á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar í stað þeirra sem risu strax eftir stríðið eða enn fyrr. Þau gömlu hús grotna áfram niður – vegna lítils viðhalds víð- ast hvar. Íslensk menning er steinsteypa. Og sú var trú manna lengi að steinsteypa væri viðhaldsfrí, sem hún er ekki. En hús verða seint menning. Það er starfsemin í þeim sem skiptir máli. Það gætir oft ríkrar sjálfumgleði á uppskeruhátíðum ís- lenskra listamanna, einkum hjá sviðslistamönnum og kvik- myndafólki. Það þykist slegið ljóma frægðar, sem er fynd- in hugmynd á stóru landi og fámennri þjóð. Enn frekar þegar litið er til hvernig valið er – sem alltaf er umdeilt. Listalífið í landinu er af einum stofni með mörgum greinum. Einyrkjar og samtök listamanna standa fyrir ýmiss konar starfi. Einungis fáum er tryggt viðurværi í opinberu starfi. Stofnanir þurfa nauðsynlega að búa við endurnýjun stjórn- enda. Þar eiga menn ekki að festast í sessi. Nýir menn hleypa fjöri í starf, eins og nýr forstöðumaður Norræna hússins hefur sýnt. Svo ríkur þáttur sem listir og menning eru í lífi þjóðarinn- ar er stjórnvöldum skylt að huga stöðugt að umhverfi list- anna. Þegar náðarár nýrrar ríkisstjórnar er liðið verður spurt að því: hver verður fjárhagsrammi listanna í landinu næstu árin? Ekki í steinsteypu og viðhaldi, heldur lifandi starfi? Ekkert er okkur óhollara en sjálfumgleðin í þeim efnum. Um þau mál er best að ræða grímulaust. Dagur sjálfumgleðinnar Einar Kristinn Guðfinnsson var um ára-bil mjög gagnrýninn á kvótakerfið en eftir að hann gerðist ráðherra hefur hann miklu frekar orðið þræll kvótakerfisins en stjórnandi. Á vordögum fengu lands- menn enn eina staðfestingu á því að kvóta- kerfið hefur mistekist. Ráðgjöf Hafró er að landsmenn skuli veiða einungis þriðj- ung þess þorskafla sem fiskaðist að jafn- aði fyrir daga kvótakerfisins. Viðbrögð ráðherra við niðurskurðartillögum Hafró voru að fara vel yfir stöðu mála og leita víð- tæks samráðs og gaumgæfa hvernig taka skuli á málum. Sjávarútvegsráðherra minntist einnig á að hann hefði falið Hagfræðistofnun Háskóla Íslands að gera sérstaka úttekt á þjóðhagslegum áhrifum af breyttri aflareglu. Það þarf ekki skýrslur frá Hag- fræðistofnun til að sýna fram á að því færri þorskar sem berast á land þeim mun minni tekjur verða af sjávarútvegi. Deilt er um hvort ráðgjöf Hafró um niðurskurð á afla sé til þess fallin að byggja upp stofninn. Við sem höfum gagnrýnt það höfum bent á að einstakl- ingsvöxtur er í sögulegu lágmarki og þess vegna ekki til nokkurs að vernda fisk sem ekki er að vaxa að ráði. Það er ekki heldur hægt að sjá beint orsakasamhengi á milli stórs hrygningarstofns og mikillar ný- liðunar. Á þetta hafa fjölmargir bent, s.s. Rögnvaldur Hannesson fiskihagfræðing- ur. Skýrsla ICES, Alþjóðahafrannsókna- ráðsins, frá árinu 2006 greinir frá nýleg- um merkingaverkefnum sem sýna svart á hvítu að veiði úr þorskstofninum við Ísland er margfalt minni en stofnlíkan Hafró gefur til kynna. Það er grafalvarlegt að sjávarútvegs- ráðherra hefur ekki haft fyrir því að fara yfir gagnrýni málsmetandi fiskifræðinga, s.s. Jóns Kristjánssonar, á núverandi líffræðilegar forsendur kvótakerfisins þrátt fyrir fagurgala um að nú eigi að leita samráðs. Með fullri virðingu fyrir Hagfræði- stofnun og þeim góðu störfum sem þar eru unnin hlýtur að vera nærtækara að fela Líffræðistofnun Háskólans að fara yfir forsendur á því hvort minnk- að veiðihlutfall sé líklegt til þess að auka nýliðun. Íslendingar hljóta að gera þá kröfu til ráðherra að hann fari yfir öll rök í málinu og leiti sérstak- lega svara hjá sérfræðingi sem hefur verið fenginn til ráðgjafar hjá Færeyingum með mjög góðum ár- angri. Höfundur er fyrrverandi alþingismaður. Ráðalaus sjávarútvegsráðherra Gunnarshólmi Jónasar Eyjarslóð 5 101 Reykjavík S: 511 2200 www.seglagerdin.is S3 490 HTD NÝTT 150.000,- kr.AFSLÁTTUR Fullt verð kr. 2.617.000,- Tilboð kr. 2.467.000,- Ti lb o ð g ild ir t il 20 . j ú n í 2 00 7
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað: 160. tölublað (15.06.2007)
https://timarit.is/issue/277458

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.

160. tölublað (15.06.2007)

Aðgerðir: