Fréttablaðið - 10.11.2007, Blaðsíða 16

greinar@frettabladid.is
Pósthúsið - S: 585 8300 - www.posthusid.is
Nú þegar farið er að myrkva úti viljum við vinsamlega minna
íbúa á að hafa kveikt á útiljósum við heimili sín til að
auðvelda blaðberum Fréttablaðsins aðgengi að lúgu.
Munum eftir útiljósunum !
Fyrirfram þakkir, dreifing Fréttablaðsins
Við fyrstu sýn virðist það saklaus tillaga að leyfa sölu
á bjór og léttum vínum í mat-
vörubúðum. Fyrir þá sem telja
sig geta neytt þessara drykkja í
hófi, væri það ánægjulegt
hagræði að geta keypt rauðvíns-
flöskuna um leið og verslað er í
kvöldmatinn. Er þetta ekki
samskonar verslunarfrelsi eins
og „þegar þú beittir þér fyrir því
að mjólkin færi úr mjólkurbúð-
unum í matvöruverslanirnar hér
um árið,“ spurði kunningi minn á
dögunum.
En málið er ekki alveg svona
einfalt. Því miður. Bjór og létt
vín eru áfengisdrykkir, vímu-
efni, og neysla þeirra er hluti af
þeirri áfengismenningu (ef
menningu skyldi kalla), sem
stundum og alltof oft breytist í
áfengisböl. Hvort sem okkur
líkar betur eða verr, hvort
heldur við teljum okkur geta
umgengist áfengi eða ekki, þá er
það staðreynd sem enginn getur
lokað augunum fyrir, að neysla
áfengis og vímuefna er vaxandi
vandamál í nútímasamfélagi.
Rétt núna í síðasta mánuði var
gefin út skýrsla í Englandi, sem
sýndi fram á vaxandi neyslu
léttra vína, einkum meðal
millistéttafólks og þar fyrir
ofan, sem aftur leiddi af sér
sjúkleika og aukin útgjöld
heilbrigðisyfirvalda þar í landi.
Öll þekkjum við það böl sem
ofneysla áfengis hefur í för með
sér. Miðbærinn í Reykjavík
fyllist á nóttinni og um helgar af
ofurölvuðu fólki, daglega
heyrum við fréttir af drukknum
ökuþórum sem valda skaða og
slysum í umferðinni, við horfum
upp á nákomna ættingja verða
fórnarlömb ofneyslunnar og enn
er ótalið það ofbeldi sem
viðgengst á heimilum og í
fjölskyldum í tengslum við
áfengi og ölvun.
Ég er ekki endilega að segja að
ástandið verði enn dramatískara
ef bjórinn og hvítvínið fæst
keypt í matvöruverslunum. Ég er
miklu fremur að benda á, að
málið snýst ekki um verslunar-
frelsi eitt og sér, heldur verður
að skoða það í stærra samhengi.
Aukið aðgengi að þessum
neysluvörum varðar líka
heilbrigðismál, öryggismál,
fjölskyldur og félagslegt
umhverfi.
Hver er áfengisstefna stjórn-
valda? Ef við viljum stemma
stigu við vaxandi neyslu vímu-
efna, hvað er þá gert í forvörnum
og aðvörunum af hálfu hins
opinbera? Hverjar eru fjárveit-
ingarnar til þeirra stofnana, sem
bjóða upp á endurhæfingu og
meðferð vegna alkóhólisma? Jú,
jú, við bönnum unglingum yngri
en tuttugu ára að kaupa vín. Við
sektum þá sem aka ölvaðir. Við
refsum þeim sem stunda
fíkniefnasölu. Við klöppum SÁÁ
og AA og bindindissamtökum
sem vara við vímuefnaneyslu, á
bakið, og prísum hvern þann sem
sleppur frá Bakkusi.
En hver er áfengisstefnan?
Hvar eru forvarnirnar?
Ef ég er alveg hreinskilinn, þá
hef ég sem fjölskyldufaðir
mestar áhyggjurnar af því, hvort
og hvenær unglingarnir mínir
falli fyrir þeim freistingum að
smakka áfengi. Það veit enginn
hvar sú drykkja endar. Er það
skref í rétta átt að láta áfengan
bjórinn blasa við krökkunum í
matvöruhillunum? Eða feðrun-
um, ef út í það er farið, sem eru
dagdrykkjumenn og drykkjusvol-
ar og leggja heimili sín í rúst,
berja konur sínar og ógna
börnum sínum? Við skulum hafa
það á hreinu, að afleiðingar
vínneyslu í heimahúsum og það
sem gerist á bak við luktar dyr,
er þyngra en tárum tekur.
Heimilisofbeldið er best falda
leyndarmál samfélagsins. Og um
leið það sorglegasta, af því að það
beinist að nánustu ástvinum. Allt
í krafti áfengisvímunnar.
Hvað er til ráða? Hvað geta
stjórnvöld gert til að stemma
stigu við misnotkun áfengis?
Auka aðgengið? Bjóða upp á
bjór í búðum? Er það fyrsta
skrefið sem við viljum taka til að
draga úr áfengisneyslunni?
Ég er hópi þeirra sem hafa
áhyggjur af of mikilli áfengis-
neyslu og er þó enginn bindindis-
maður sjálfur. Ef við viljum
eitthvað markvisst gera varð-
andi „áfengismenningu“ og
áfengisböl, þá byrjum við ekki á
því að auka aðgengi almennings
að áfenginu. Nema þá að okkur
sé alveg sama og lifum eftir
þeirri klisju að hver sé sjálfum
sér næstur. En þegar þú ert
sestur inn á Alþingi og hefur
aðstöðu til að beita atkvæði þínu
til breytinga á löggjöf eða
stefnumótun, hef ég enga
samvisku til að leggja bjór að
jöfnu við mjólk. Það er ábyrgðar-
laust. Þess vegna er ég á móti
vínsölu í matvörubúðum. Þess
vegna kalla ég fyrst eftir
markvissri forvarnastefnu í
áfengis- og fíkniefnamálum.
Svo skulum við sjá til með
verslunarfrelsið.
Hver er áfengisstefnan?
Nýjustu fréttir af leikskólaráði eru þær að stofnaður hefur verið umræðuvett-
vangur sem hlotið hefur nafnið Brú. Sér-
staklega er undirstrikað að Brú á ekki að
framkvæma neitt enda er hlutverk Brúar
„eingöngu að vekja umræðu“ um skil
skólastiga. Það er svo sem gott og bless-
að.
Frá sveitastjórnarkosningunum í maí
2006 hafa fjölmörg verkefni á sviði
menntamála sem byggja á hugmyndafræði
sjálfstæðismanna litið dagsins ljós. Má þar nefna
viðræður við menntamálaráðuneytið um yfirtöku
borgarinnar á rekstri eins framhaldsskóla í
tilraunaskyni og mjög áhugavert verkefni í Rima-
og Árbæjarskóla þar sem nemendum er gefinn
kostur á að taka síðustu þrjú ár grunnskólans á
tveimur árum. Standa vonir til þess að nemendur
fleiri grunnskóla geti valið þessa leið á næsta
skólaári.
Nýlega var undirritaður samningur á milli
menntasviðs og Ármúlaskóla þar sem grunnskóla-
nemendum er gefinn kostur á að taka framhalds-
skólaáfanga í fjarnámi endurgjaldslaust. Á hverju
ári fjölgar þeim nemendum í grunnskólum
borgarinnar sem taka námsáfanga á
framhaldsskólastigi eða fara upp úr
grunnskóla við lok 9. bekkjar.
Menntasvið Reykjavíkur hefur ásamt
menntamálaráðuneytinu og framhaldsskól-
unum unnið að því auðvelda þessa þróun
með góðu samstarfi og með því að skapa
þær aðstæður í skólunum sem gera
nemendum kleift að nýta sér þennan kost.
Á síðasta fundi borgarstjórnar lögðu
borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks fram
tillögu um að valdir verði fimm grunnskól-
ar í borginni, einn í hverju skólahverfi, til
þess að taka þátt í undirbúningi og
framkvæmd fimm ára deilda. Lagt var til að við
skipulag og námsfyrirkomulag verði stuðst við þá
reynslu sem þegar hefur fengist af áratugastarfi
sjálfstætt rekinna grunnskóla og tilraunaverkefn-
um á þessu sviði. Fimm ára bekkur getur sameinað
kosti elsta stigs leikskólans og yngsta stigs
grunnskólans. Verkefnið þarf að undirbúa í góðu
samstarfi við skólastjórnendur og kennara bæði í
grunnskólum og leikskólum og svo auðvitað
foreldra.
Samræður geta verið af hinu góða en sumt hefur
einfaldlega verið rætt í þaula og er tilbúið í ákvarð-
anatöku – núna.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Samræðustjórnmál enn eina ferðina
N
úverandi kerfi heilbrigðismála á Íslandi hefur allt
of lengi staðið í stað. Pólitískt þor hefur vantað til
að gera nauðsynlegar breytingar. Á meðan hafa
útgjöld til þessa málaflokks vaxið gríðarlega mikið
og sogar hann til sín árlega um fjórðung allra
útgjalda ríkisins. Þessi útgjaldavöxtur er í takt við þróun annars
staðar í hinum vestræna heimi. Því er nauðsynlegt að bregðast
við svo hægt sé að hægja á útgjaldaþenslunni um leið og stuðlað
er að því að bæta kerfið í þágu notenda.
Sjálfstæðisflokkurinn hafði lengi sóst eftir forræði yfir heil-
brigðismálum þegar Guðlaugur Þór Þórðarson settist í stól
heilbrigðisráðherra. Verk ráðherrans hafa hingað til verið vel
ígrunduð og gefið fyrirheit um grundvallarbreytingar. Það
felst pólitísk skynsemi í því að fara sér hægt þegar um jafn
viðkvæman málaflokk er að ræða.
Nýjasta útspil Guðlaugs Þórs lofar mjög góðu um framhaldið.
Hann hefur hrint af stað stjórnkerfisbreytingum í heilbrigðis-
þjónustunni sem Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir mun leiða. Á hún
að undirbúa starfsemi nýrrar stofnunar sem mun annast kaup,
greiðslur og samninga um heilbrigðisþjónustu. Guðlaugur Þór
sagði í samtali við Fréttablaðið að markmiðið væri að auka gegn-
sæi og hagkvæmni innan kerfisins. Á meðal annars að skilja á
milli kaupenda og seljenda í heilbrigðiskerfinu.
Það er rétt sem Halldór Jónsson, forstjóri Fjórðungssjúkra-
hússins á Akureyri, bendir á í Fréttablaðinu í gær að kerfis-
breytingin ein og sér búi ekki til peninga. Skortur á fjármagni
hefur verið eitt helsta vandamál í heilbrigðisgeiranum. Með því
að setja sérstaka innkaupastofnun á laggirnar færist ákvarðana-
taka um hvaða verkefnum skuli sinna nær stjórnmálamönnunum.
Þeir þurfa að ákveða fjölda ferliverka og úthluta fjármagni til
samræmis við það. Tæmist sjóðirnir verða þeir að gera upp við
sig hvort veita eigi meiri peningum í tiltekin verkefni. Kerfið
verður kvikara og skilvirkara en nú tíðkast.
Um leið hlýtur markmið heilbrigðisráðherra að vera að nýta
betur þá peninga sem renna til málaflokksins. Innkaupastofnunin
mun væntanlega kaupa þjónustu af þeim sem bjóða hana á hag-
stæðustu kjörum. Möguleikar heilbrigðisstarfsfólks utan ríkis-
stofnana til að framkvæma aðgerðir aukast. Biðraðir styttast og
fleiri fá góða þjónustu. Þetta snýst allt saman um fólkið sem á
að njóta þjónustunnar. Það hefur sýnt sig margoft að ríkið veitir
verri þjónustu en einkaaðilar. Skiptir þá engu máli hvort það er
heilbrigðisþjónusta eða önnur þjónusta.
Auðvitað eru einhverjir sem vara við þessari þróun. Á það ber
hins vegar að líta að andstöðu við breytingar er ekki að finna í
miklum mæli innan heilbrigðiskerfisins sjálfs. Bæði læknar og
hjúkrunarfólk hafa kallað á endurskoðun kerfisins í mörg ár. Það
er fólkið sem veitir þessa þjónustu og er í mestum samskiptum
við þá sem njóta hennar. Hlustum á það.
Loksins hefur heilbrigðisráðherra pólitískan kjark til að
stuðla að grundvallarbreytingu innan heilbrigðiskerfisins. Það
er alltaf hægt að gera gott kerfi betra.
Gerum gott heil-
brigðiskerfi betra