Fréttablaðið - 04.04.2008, Blaðsíða 28

28 4. apríl 2008 FÖSTUDAGUR
Þegar rætt er um Evrópusam-bandið er mikilvægt að við
ræðum málið ekki einungis út
frá þröngum hagsmunum Íslend-
inga hér og nú. Við hljótum að
velta því fyrir okkur hvers konar
fyrirbæri Evrópusambandið er
og hverjir eru kostir þess og
gallar.
Eins og kunnugt er var Evr-
ópusambandið stofnað eftir lok
seinni heimsstyrjaldar, ekki síst
í þeim tilgangi að tryggja frið til
frambúðar í álfunni.
Upphaflega var Evrópska
kola- og stálbandalagið stofnað
1951 en þetta bandalag breyttist
með Rómarsáttmálanum í Efna-
hagsbandalag Evrópu 1957 og
stækkaði svo smám saman allt
þar til Maastricht-samningurinn
var undirritaður 1993 en þá var
lagður grunnur að Evrópusam-
bandinu eins og það er nú. Sam-
bandið hefur því þróast frá því
að vera laustengt efnahags-
bandalag í mun víðtækara og
nánara samband. Eftir að stjórn-
arskrá sem miðaði að því að gera
sambandið líkara ríki var hafnað
í þjóðaratkvæðagreiðslu í Frakk-
landi og Hollandi, var svonefnd-
ur Lissabon-sáttmáli undirritað-
ur en þar eru sambandsríkin
hnýtt nánar saman í utanríkis-
og varnarmálum, lögð aukin
áhersla á þingræði og lagt til að
stofna embætti forseta Evrópu-
ráðsins.
Evrópusambandið er ekki einlitt
Kostirnir við Evrópusambandið
eru ýmsir. Evran er vitaskuld
stór gjaldmiðill sem sveiflast
ekki jafn auðveldlega og krónan.
Á sumum sviðum lagasetningar
hefur Evrópusambandið verið
mjög framarlega og má þar nefna
ýmis atriði á sviði umhverfis-
mála. Samstarf innan sambands-
ins á sviði mennta og vísinda er
öflugt og svo mætti lengi telja.
Gallarnir eru að sama skapi
ýmsir. Miðstýring á ýmsum svið-
um, fjarlægð stjórnenda frá
almenningi og bág þátttaka í
kosningum til Evrópuþingsins er
allt til marks um þann lýðræðis-
halla sem hrjáð hefur sambandið.
Þá hefur sambandið undanfarið
verið mjög hrjáð af ýmsum leið-
um markaðskreddum. Tilraunir
hafa verið gerðar til einkavæð-
ingar á almannaþjónustu, t.d.
með hinni alræmdu Bolkestein-
tilskipun. Tilskipunin fór raunar
ekki í gegn enda var henni harð-
lega mótmælt. Vitaskuld hafa
allir jafnaðarsinnar áhyggjur af
því að slíkar kreddur verði ráð-
andi hjá bandalaginu og einstök
ríki þurfi að lúta þeim.
Grundvallarspurningin snýst um
ákvörðunarvaldið
Ég held að það sé ógerlegt að taka
ákvörðun um hugsanlega aðild
Íslands að sambandinu með því
að raða upp í debet- og kreditdálk
og láta þann dálkinn sem verður
lengri ráða. Grunnspurningin
sem þarf að svara er þessi: Erum
við reiðubúin að framselja æ
meira af ákvörðunarvaldinu til
yfirþjóðlegra stofnana og teljum
við hag lands og þjóðar betur
borgið þannig en með því að ráða
okkur málum sjálf?
Ýmsar tölfræðikúnstir hafa
verið settar fram til að sýna fram
á að þetta fullveldi hafi þegar
verið framselt, allt eftir því hver
talar. Í skýrslu Evrópunefndar-
innar sem starfaði undir forystu
Björns Bjarnasonar á síðasta
kjörtímabili var hins vegar sýnt
fram á að alls ættu um 17,2% af
samþykktum lögum á Íslandi á
árunum 1992–2006 beinan upp-
runa í EES-aðild Íslands. Ef
einnig er litið til þeirra laga
sem segja má að eigi óbeinan
uppruna í EES-aðildinni er
niðurstaðan að 21,6% laga á
tímabilinu megi rekja beint eða
óbeint til EES-aðildar Íslands.
Auðvitað er hér einungis um
tölfræði að ræða og hún segir
ekkert um efnislegt umfang og
áhrif gerða ESB hérlendis en
þetta sýnir þó að Íslendingar
myndu framselja umtalsvert
vald úr landi við inngöngu í Evr-
ópusambandið.
Nálægð hins venjulega manns við
valdið
„Þetta getur ekki orðið verra en
það er,“ segir Evrópusinnaður
vinur minn gjarnan, „og þess
vegna er best að ganga í ESB.“
Þetta þykja mér ekki góð rök. Ef
við erum ósátt við fyrirkomulag
mála hér á landi eru hæg heima-
tökin að breyta og bæta.
Innan ESB getur Ísland að
sjálfsögðu haft umtalsverð áhrif
en það breytir því ekki að Ísland
er eftir sem áður lítið land og
Íslendingar fáir. Ef gengið er í
ESB erum við orðin hluti af sam-
bandi sem hefur þróast æ meir í
ríkis átt frá stofnun og á vafa-
laust eftir að verða enn þéttara á
næstu áratugum. Þungamiðja
þessa nýja ríkis er ekki á norður-
slóðum og alls ekki á hinu fjar-
læga Íslandi. Áhrif hins almenna
borgara á Íslandi verða því nær
örugglega hverfandi lítil — og
við þurfum að svara því hvort við
erum reiðubúin til þess þótt við
fáum eitthvað í staðinn.
Sem stendur tel ég sérstöðu
Íslendinga vera styrkleika. Ég tel
að íslenskur almenningur fái
meiru um örlög sín ráðið í sjálf-
stæðu ríki einmitt vegna smæðar
þess, nálægðin við valdhafana er
hér óvenjumikil og ég tel þannig
að íslenskt samfélag sé lýðræðis-
legra sem sjálfstætt ríki en eitt
horn í stærra ríki. Nálægðin er
mikilvæg fyrir samfélagsgerð-
ina, minnir okkur á að við berum
öll ábyrgð hvert á öðru. Ég tel
einnig að áhrif Íslendinga á
alþjóðavettvangi geti orðið meiri
sem sjálfstætt ríki en sem hluti
af ESB. Eftir sem áður tel ég að
stjórnvöldum sé skylt að fylgjast
mjög grannt með þróun mála
innan Evrópusambandsins, gæta
hagsmuna okkar í hvívetna gagn-
vart sambandinu og meta það
reglulega hvert sambandið
stefnir og hve náin samskipti
Íslands við það eigi að vera. Það
er eilífðarverkefni.
Höfundur er þingmaður Vinstri
hreyfingarinnar – græns
framboðs.
Um hvað snýst aðild að ESB?
EVRÓPUSAMBANDIÐ – Hvað er til ráða?
1. Hverjir eru helstu kostir við Evrópusambandsaðild?
2. Hverjir eru helstu gallar við Evrópusambandsaðild?
3. Hvað er til ráða?
3.1. Á að hafna aðild umsvifalaust?
3.2. Á að bíða og sjá til?
3.3. Á að sækja um aðild umsvifalaust?
3.4. Á að gera efnahagslegar og stjórnskipulegar
ráðstafanir með það að markmiði að taka ákvörðun af eða á um
aðildarumsókn eftir tiltekinn tíma, til dæmis innan þriggja ára?
Katrín Jakobsdóttir skrifar:
Umboðsmaður aldraðra
UMRÆÐAN
Kjör aldraðra
Á aðalfundi Félags eldri borgara í
Reykjavík og
nágrenni þann 23.
febrúar síðastliðinn,
var samþykkt áskor-
un til stjórnvalda að
stofna embætti
umboðsmanns aldr-
aðra.
Með áskoruninni fylgdi eftir-
farandi greinargerð: „Réttindi
eldri borgara eru oft fyrir borð
borin í þjóðfélaginu bæði utan
stofnana sem og innan þeirra.
Þetta gildir um kjaramál,
skattamál, þjónustu o.fl. Þess
vegna er það brýnt hagsmuna-
mál fyrir eldri borgara að emb-
ætti umboðsmanns aldraðra
verði stofnað. Slíkt embætti
gæti tekið að sér og fjallað um
réttindi og réttindabrot sem
eldri borgarar verða fyrir, en
enginn aðili í stjórnkerfinu
telur sér skylt að sinna.“
Mjög brýnt er að mál þetta
nái fram að ganga sem fyrst.
Eldri borgarar standa mjög illa
að vígi þegar þeir þurfa að
sækja eða verja réttindi sín.
Enginn aðili í stjórnkerfinu er
til staðar sem þeir gætu leitað
til og hefði það lögbundna hlut-
verk að sinna málum
þeirra þegar þeir telja
brotið á sér. Eldri
borgarar standa ber-
skjaldaðir gagnvart
stofnunum og yfir-
völdum sem beita
valdi sínu á óréttlátan
hátt eins og því miður
fjölmörg dæmi eru
um. Stór hópur eldri
borgara er í stöðugri
baráttu við „kerfið“
vegna þess að þeim
finnst brotið á sér og fá ekki
lausn eða leiðréttingu á sínum
málum. Mjög oft er um að ræða
lífeyrismál af ýmsu tagi og mál
sem eru tengd þeim eins og
skattamál. Einnig er um að
ræða margvísleg önnur mál
sem tengjast fjármálum,
búsetumálum, skorti á þjón-
ustu bæði utan stofnana aldr-
aðra sem og innan þeirra svo
eitthvað sé nefnt. Í sambandi
við réttindamál má geta þess
að í lögum um málefni fatlaðra
frá 1992 eru ítarleg ákvæði um
réttindagæslu fatlaðra, sem
svæðisráðin (8) hafa eftirlit
með eða sérstakir starfsmenn
þeirra. Engin hliðstæð ákvæði
eru til í lögum um málefni aldr-
aðra. Þess vegna leggur Félag
eldri borgara í Reykjavík mikla
áherslu á að úr þessu verði
bætt með stofnun embættis
umboðsmanns aldraðra og
væntir þess að stjórnvöld taki
áskorun þessa til alvarlegrar
skoðunar.
Allar áskoranir og ályktanir
frá aðalfundi félagsins eru
aðgengilegar á heimasíðu
Félags eldri borgara í Reykja-
vík www.feb.is.
Höfundur er formaður Félags
eldri borgara í Reykjavík og
nágrenni.
MARGRÉT
MARGEIRSDÓTTIR
Þessvegna leggur Félag eldri
borgara í Reykjavík mikla
áherslu á að úr þessu verði
bætt með stofnun embættis
umboðsmanns aldraðra og
væntir þess að stjórnvöld
taki áskorun þessa til alvar-
legra skoðunar.
UMRÆÐAN
Öryggi á heimilum
Sameiginlegt verk-efni Kópavogs-
bæjar og Slysavarna-
félagsins Lands bjargar
um að bæta öryggi á
heimilum eldri borg-
ara í bænum tókst
framar vonum. Um
þrír af hverjum fjór-
um íbúum 75 ára og eldri þáðu
svokallaða öryggisheimsókn þar
sem farið var yfir fjölmarga þætti
sem lutu að slysavörnum heima
hjá þeim og gerðar nauðsynlegar
úrbætur.
Þarf ekki að taka fram hvílíkt
forvarnargildi verkefni af þessu
tagi hefur enda hafa aðrar rann-
sóknir á högum eldri borgara sýnt
að mikilvægt sé að halda utan um
þennan sífellt stækk-
andi hóp.
Niðurstöðurnar úr
öryggisheimsóknun-
um sýna að ástandið
er almennt gott í
Kópavogi. Helst mátti
bæta brunavarnir.
Fulltrúar Slysavarna-
félagsins Lands-
bjargar, sem höfðu
veg og vanda af fram-
kvæmd verkefnisins,
leystu vandamálin yfirleitt á
staðnum.
Algengust eru fallslys í svefn-
herbergjum eða setustofu, flest
tengd hálu gólfi, lélegri lýsingu
og lausum mottum. Markmiðið
var að stuðla að því, í samræmi
við stefnu stjórnvalda, að aldrað
fólk haldi heilsu og geti með við-
eigandi stuðningi búið lengur
heima. Slys valda þeim sem fyrir
þeim verða miska og fjárútlátum
auk útgjalda fyrir bæjarfélagið
og þjóðfélagið allt. Öryggisheim-
sóknirnar voru því allra hagur.
Farið var yfir öryggisatriði
eins og reykskynjara, slökkvi-
tæki, eldvarnateppi, handföng í
sturtu og baðkeri, stamar mottur
í baðkeri og sturtu, næturljós og
stiga. Íbúum voru svo boðnar
öryggisvörur sem þá vanhagaði
um á kostnaðarverði frá Securit-
as og ókeypis uppsetning. Auk
þess var skipt um rafhlöður í
reykskynjurum. Íbúarnir fengu
einnig afhenta bæklinga um
starfsemi Kópavogsbæjar í þágu
eldri borgara og enn fremur
bækling um öryggishnapp sem
Securitas þjónustar. Vekur
athygli að einungis 16% eldri
borgara í Kópavogi nota öryggis-
hnapp.
Jafnframt var metið, í sam-
ræmi við ákvæði málefna-
samnings um meirihlutasam-
starf Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks í bæjarstjórn,
hvort viðkomandi væru einmana
eða byggju við slæmar aðstæður.
Í tuttugu tilvikum var talið rétt
að huga betur að eldri borgurum
sem heimsóttir voru. Brugðist
hefur verið við ábendingunum
með viðeigandi hætti en þær
vörðuðu allt frá aðkomu sjúkra-
bíla, ef á þyrfti að halda, til
félagslegrar einangrunar.
Þeir sem fengu heimsóknirnar
eru án nokkurs vafa betur stadd-
ir eftir heldur en áður. Ég er
sannfærður um að okkur hafi
tekist að gera líf flestra eldri
borgara í Kópavogi enn betra en
það var, að minnsta kosti mun
öruggara, auk þess sem við
höfum safnað mikilvægum upp-
lýsingum um aðstæður þeirra í
bæjarfélaginu.
Ég vil þakka öllum þátttakend-
unum í verkefninu, bæði sam-
starfsaðilum Kópavogsbæjar og
öldruðum íbúum í bænum sem
opnuðu okkur dyr að heimilum
sínum. Áhugasömum um verk-
efnið bendi ég á skýrsluna
„Öryggisheimsóknir til eldri
borgara“ á heimasíðu Kópavogs-
bæjar.
Höfundur er bæjarstjóri
Kópavogs.
Vandamálin leyst á staðnum
GUNNAR I. BIRGISSON
Ég er sannfærður um að okkur
hafi tekist að gera líf flestra
eldri borgara í Kópavogi enn
betra en það var, að minnsta
kosti mun öruggara...