Réttur - 01.02.1927, Side 43

Rjettur]
FRÁ ÓBYGÐUM
45
5. F y r r i rannsóknir á Heiðingjaskarði.
Sá, sem fyrstur fór Heiðingjaskarð, svo kunnugt sé, var
enskur biblíusali, Ebenezer Henderson. Sumarið 1815 ætl-
aði hann norður Stórasand. Voru uppdrættir næsta óná-
kvæmir í þann tíð, og er hann kom á Sand, þóttist hann
sjá reykina á Hveravöllum og snarbeygði því til austurs.
Brátt komst hann þó að raun um það, að honum hefði mis-
sýnst um reykina og að lengra og torgengilegra mundi vera
til Kjalar en hann ætlaði. Viltist hann nú um Sand og fylgd-
armennirnir urðu óttaslegnir mjög fyrir útilegumönnum.
Um kvöldið komst hann á hagablett einn við rætur Lang-
jökuls og nefndi liann Jökulsvelli. Þar voru þeir um nóttina.
Jökulsvelli þekkir nú enginn maður. Hefir hann að líkindum
gist í Efri-Fljótsdrögum.
Næsta dag héldu þeir austur með jökli. Sáu þeir mörg
smáfell, sem munu hafa verið Heiðingjarnir. Síðan bar þá
að hrauni, sem Henderson kveður ganga niður frá jöklin-
um. Skall nú á svartaþoka, áttavitinn varð ótryggur, og
vissu þeir ekki hvar þeir fóru. Héldu þeir nú yfir jökul.
Austan við hann varð fyrir þeim gamalt hraun og fóru þeir
niður með því. Um kvöldið birti þokuna og þeir kornust að
Þegjanda.
Árið 1898 fór Þorvaldur Thoroddsen upp að Heiðingja-
skarði. Fór hann úr Neðri-Fljótsdrögum upp með Norð-
lingafljóti og stefndi á Krák (sem hann kallar Lyklafell).
Sá hann upptök fljótsins og hélt austur frá þeim yfir öldur
og mörg þur gil. Heiðingjahraun sá hann og lýsti því. Segir
hann, að það komi undan jöklinum og hyggur, að röndin á
jökulstallanum hafi sigið, þannig að hjallar sköpuðust
hver upp af öðrum, hraunþaktir ofan. Komst hann upp á
»aflangt svart fell«, sem að líkindum hefir verið Kroppin-
bakur. Qerði þá á hann þoku, og varð hann að hverfa frá
við svo búið (Thoroddsen: Ferðabók IV. bd. bls. 87—88).
Árið 1905 kom W. v. Knebel upp að skarðinu. Hélt hann
að Balljökull hvíldi á gamalli hraundyngju, og er það trú-