Réttur - 01.02.1927, Blaðsíða 87

Rjettur]
VÍÐSJÁ
89
fram. Slík »höfðingja«-þroskun ætti í eðli sínu að vera
allri einstaklingsþroskun andstæð.---
Brandes fann fyrstur manna Nietsche og dáðist mjög að
honum. Hann elskaði höfðingja andans og dvaldi mestalla
æfi sina í heimi þeirra. Hann varð og snillingurinn, sem
manna best gat skýrt þá og skilið, enda bera verkin þess
vott að furðu ótrauður var hann að rannsaka þá helgi-
dóma, er hugir þessara manna eru, — stundum um of.
Voltaire, Goethe, Michel-Angelo, Shakespeare, Disraeli,
Ibsen, Lasalle, — að ógleymdum öllum dásamlegu lýsing-
unum í »Hovedströmningerne« — hvílíkan andans auð
hefir þessi kynning veitt honum, hvílíkan andans auð hefur
þessi kynning hans veitt öðrum! Var furða þótt hann oft
gæti fetað í fótspor þeirra, sem sjálfur gat dvalið á Olymp
með þeim og gleymt litla lága landinu, sem angaöi af osti
og smjeri?
Það skal viðurkent og mun síst gleymast, að þegar sú
eldraun kom yfir mentalýð Norðurálfu, sem svo lengi hafa
hæst glamrað um frið og bróðurhug, — þegar stríðið
mikla skall á og hugsjónir »mentamannanna« biðu hið
ógurlegasta skipsbrot, þegar þeir biluðu hver á fætur öðr-
um, þegar hver »andans skörungurinn« eftir annan laut að
stalli þjóðrembingsgoðsins og herguðsins — þá var
Brandes einn af þeim fáu sem stóðst. Það var að vísu auð-
veldara fyrir hann að andæfa því í hlutlausu landi, þar
sem engin þjóðernisæsing og hernaðartrylling greip þjóð-
ina og engin hætta stafaði af því að berjast gegn æði lýðs-
ins og blekkingum valdhafanna. En samt verður Brandes
að vera með í tölu þeirra, er þá stóðu djarfast, — og það
verður hans síðasti og mesti heiður, að fá að setjast á
bekk með Jean Jaures, er Ijet lífið fyrir viðvörun sína, með
Romain Rolland, er Ijet föðurland sitt fyrir greiðann við
það, með Karli Liebknecht, er varð að þola dýflyssuvist
fyrir sama, með Lenin og fleiri útlögum meðal kommún-
Í9ta— og með Stefáni G. Stefánssyni, sem við fslendingar
megum vera þakklátir fyrir afrek hans þá. — En er það