Réttur - 01.02.1927, Page 85

V í ð s j á.
Georg Brandes látinn.
Brandes er látinn. Hinn síðasti mikli fulltrúi einstakl-
ingshyggju nítjándu aldarinnar er liðinn. Sól glæsilegs
frægðartímabils í þroskasögu inannsandans gengur til
viðar.
Fjölmargir sterkustu »straumar nítjándu aldarinnar«
runnu saman í eitt hjá þessum manni; Positivismi, Utiliar-
ismi, Realismi sameinuðust til að magna þennan man'n, svo
hann gæti veitt hinum sterkustu andans stormum inn yfir
ándsnauða eyðimörk Norðurlanda, sem þangað höfðu bor-
ist um langan aldur. Það var ekki von hann fyndi sjálfan
sig í þessum hvirfilvindi nýrra kenninga. Ást hans á frelsi
og fjörvi andans og hatur á dauöans ró og kyrð, brutust þá
aðeins fram í byltingarólgunni, sem miskunnarlaust steypti
hinum fornu goðum af stöllum, svo angurvein og ofsareiði
dýrkenda vanans gerðu honum óvært í landinu. Það var
síðar og sunnar, að hann fann það, sem best var í sani-
ræmi við eðli hans, róttæka einstaklingshyggju Nietsches.
»Frelsi« var kjörorð hans, — frelsi einstaklingsins fyrst
og fremst. Frelsið til að rannsaka alt, til að hlýða eða
hafna, til að tigna eða týna Öllu, sem áður var upphafið
yfir gagnrýningu inannsandans. Og hann var aldrei
hræddur við að nota það frelsi, hvernig svo sem hann
braut í bága við kreddur vanans og kenningar vísinda.
Fram á síðasta dag áleit hann sagnirnar um »samlanda«
sinn, Jesús frá Nasaret, munnmæli ein, er ekkert sögulegt
hefðu við að styðjast. Ávalt hjelt hann við hjá sjer andúð-
inni gegn auðmýktaranda kristindómsins, þeirri, er auð-
kent hefur ýmsa stolta andans skörunga skylda honum, frá
Voltaire til Nietsche, og hefur ef til vill ekki verið mjög ó-
sammála hinum síðarnefnda um »þrælasiðinn«.