Réttur - 01.01.1952, Side 30

30
RÉTTUR
Og hver spyr annan: Hefir nokkuru sinni meiri voði komið upp með
þjóðunum en sá, að fáeinir óhlutvandir menn, sem ekki vilja hlýðnast lands-
lögum, fái lamað viðskiptalíf þjóðarinnar. Er það ekki með öllu óþolandi?
En enginn Islendinganna, er Ameríku heimsóttu þá, fordæmdi
auðvald Ameríku af slíkum eldmóði og spámannlegum krafti
sem Matthías Jochumsson eftir Chicago-för sína 1893. Ég hef áður
rakið þá frásögn í þessu tímariti (1947, 31. árg. 1. h. bls. 84-91),
svo ég endurtek það ekki hér.
Matthías var minnstur bardagamaður í átökunum hér heima
þeirra fjögurra gesta, er hér getur, en það er sem þennan sjáandann
mesta meðal heimaskáldanna renni dýpri grun í það en nokkurn
hinna, hver þróun sé framundan í Ameríku: að einmitt aflið,
sem auðvaldið með kúgun og kröppum kjörum knýr til baráttu
gegn sér, verkalýðurinn, muni í átökunum við það þjálfast og
sigra, en sjálf verði alþýðan að vinna það verk að frelsa sig.
En hann varar um leið við ofurmætti gullsins, því er getur hel-
tekið þjóðarsál og fargað hennar sóma. Því fór svo' að ekkert
heimaskáldanna eggjaði Vestur-íslendingana heitar en hann
gerir í einu fegursta og frægasta kvæði sínu, lofgerðinni miklu
til tungunnar, er hann vefur inn í það eggjun til baráttunnar
gegn ríki Mammons í Ameríku:
„Þakkið mein og megin raunir,
Mammonsríkis Ameriku!
Þakkið slyppir kaupin kröppu,
kepni er betri’ en stundarhepni.
Hvað er FRELSI? — Hjóm og þvaður,
hjörinn þinn nema sigurinn vinni!
Þrælajörð þér veröldin verður
verk þin sjálfs nema geri þig frjálsan.
Fá mér tind af Garðarsgrundu —
guðastól á sjónar hóli!
Sjá, ég eygi alla vegu
ógnarland, fæ glóð i anda!
_ Vei þér fjöldi viltrar aldar:
veldisorð hér liggur i storðu!
Sœk þú hart, en varkár vertu:
voðafull eru' lönd úr gulli!
Síðasta vísan í „Bragarbót" („Til Vestur-íslendinga m.“), er hin