Réttur - 01.01.1952, Side 45

RÉTTUR
45
af Ólafi Kárasyni Ljósvíking, sagan af Jóni Hreggviðssyni og Snæ-
fríði íslandssól, og framar öllu sagan af Bjarti í Sumarhúsum, hin
sígilda hetjusaga einyrkjubóndans, bezta hetjusagan, sem fjölmenn
asta stétt jarðarinnar hefur eignazt, — allar eru þessar sögur þegar
orðnar lifandi þáttur þjóðlífsins. Persónur þeirra lifa og berjast
með okkur eins og Skarphéðinn og Gunnar, Gísli og Grettir lifðu
og börðust með íslenzkri alþýðu um aldir, þegar Mórar erlendrar á-
þjánar ætluðu að murka úr henni kjark og vit eins og Morgun-
blöð erlendra auðdrottna reyna nú.
„Er setn marklanst aldastrit
uppreist hér og tilgang finni,‘‘
segir Jóhannes úr Kötlum um ljóð Stephans G. — og það
er lýsing, sem á líka við, um skáldsögur Halldórs K. Laxness, þess-
ar íslendingasögur alþýðunnar, þar sem stritandi menn og starf-
andi konur eru hetjur í þrotlausri baráttu þjóðar, sem er óvinn-
andi af því hún metur sína andlegu yfirburði alltaf meira en auð-
vald óvinarins. Og hvílík húðstrýking er ekki „Atomstöðin"
íslenzkri auðmannastétt, þeirri stétt, sem metur Mammonsríki
Ameríku meira en allt, sem íslenzkt er og fórnar framtíðinni fyrir
það, að svo miklu leyti sem hún fær að ráða.
Fjölmennasta skáldasveit, sem nokkru sinni hefur fylkt sér
um málstað íslands, berst í bundnu máli sem óbundnu í sama
anda og Jónas Hallgrímsson, Matthías Jochumsson, Þorsteinn Er-
lingsson og þeirra kynslóðir gegn erlendri áþján, gegn innlendum
ræfilskap og uppgjöf, fyrir því að fólk íslands eigi og meti land
sitt og menningu og verji frelsi sitt gegn útlendum yfirgangi. Það
er sem renni saman í einni hljómkviðu þeir margbreytilegustu
tónar sem slegnir hafa verið á íslenzka strengi: óþrotlegur eldmóður
kvæða Jóhannesar úr Kötlum, þess skálds vorrar kynslóðar, sem
nær hæstum og dýpstum tónum í ljóðum sínum, — hrikaleg tign
og rómantísk ættjarðarást ljóða Jóns Helgasonar, — hljóðlát dreym-
andi fegurð í óð Snorra Hjartarsonar, — kaldhæðni, er minnir á
Heine, í umbrotakveðskap Steins Steinars, tinnuhvöss ádeila í
ritsnilld Halldór Stefánssonar, — straumlygn örlagaþungi í stíl-
fegurð Ólafs Jóhanns, — töfrandi þýður innileiki í ljóðlist Þorsteins
Valdimarssonar.
Þessi skáldasveit leggur nú til atlögu í fullri vitund um úrslita-
þátt sinn í andlegri viðureign íslands við hið ameríska tröll auðs
og andlegrar örbirgðar. Þorbergur Þórðarsson er brautryðjandinn
i „Bréfum til Láru“ í svæsnustu ádeilu á amerískt auðvald, sem út