Réttur - 01.01.1953, Side 49

RETTUR
49
hugsmíðanna, sem sé að menn verða um fram allt að afla
sér fæðu og drykkjar, fata og húsaskjóls, áður en þeir geta
f arið að fást við stjórnmál og vísindi, trú og listir; að fram-
leiðsla brýnustu efnalegra nauðþurfta, og þá jafnframt
hagrænt þróunarstig ákveðinnar þjóðar eða tímabils, er sá
grunnur, sem ríkisstofnanir og réttarhugmyndir, lista- og
trúarskoðanir viðkomandi manna hafi vaxið upp úr — og
þvi verður að skýra þær samkvæmt því, en ekki öfugt,
svo sem hingað til hefur verið gert.
En þar með er ekki öll sagan sögð. Marx uppgötvaði
líka hin sérstöku hreyfingarlögmál framleiðsluhátta auð-
valdsins — og hins borgaralega þjóðfélags, sem upp af
þeim er runnið. Borgaralegir hagfræðingar sem og sósíal-
iskir gagnrýnendur höfðu vaðið hér í villu í öllum rann-
sóknum sínum til þessa, en með uppgötvun meirvirðisins
eða verðmætisaukans varð þetta allt augljóst og skýrt í
einni svipan.
Tvær slíkar uppgötvanir ættu að endast einum manni til
frægðar. Og reyndar mætti hver sá, sem auðnazt hefði að
gera eina slíka uppgötvun lofa sig sælan. En rannsóknir
Marx tóku til margra greina, mjög margra — hann lét sér
aldrei nægja lauslega athugun, og á öllum þessum sviðum,
jafnvel í stærðfræðinni, hefur hann gert sjálfstæðar upp-
götvanir.
Þannig var vísindamaðurinn Marx, og þó er f jarri því, að
þar sé maðurinn hálfur kominn, hvað þá allur. Vísindin
voru í augum Marx byltingarafl háð sögulegri þróun og
framvindu. Hann gat fyllst tærum fögnuði yfir nýrri upp-
götvun einhverrar vísindalegrar fræðigreinar, sem ekki
varð þó séð, að hverju gagni mætti koma. En þó var gleði
hans önnur og meiri, er um var að ræða uppgötvun, sem
hafði byltingarkennd áhrif á iðnað og framleiðslu — og
sögulega þróun yfirleitt. Þannig fylgdist hann nákvæmlega
4