Réttur - 01.01.1983, Blaðsíða 33

Margrét Jónsdóttir:
Um skóga í heiminum
Margrét Jónsdóttir fréttamaður hefur góðfúslega leyft „Rétti“ að birta
eftirfarandi samantekt, er hún flutti í útvarpið 11. janúar 1983.
Inngangur
Fyrir meira en tvö þúsund og þrjú
hundruð árum harmaði gríski heimspek-
ingurinn Plato gróðureyðingu heimalands
síns og líkti Atticuskaga, sem í fyrndinni
var frjósamur, við beinagrind. Atticu-
skagi er jafnber nú og hann var á dögum
Platos. Einu og hálfu árþúsundi síðar
mátti greina sama tregann hjá Ara fróða:
Eftir það var landið kallað Garðarshólm-
ur, og var þá skógur milli fjalls og fjöru,
segir í Landnámu. Á dögum Ara fróða
var gróður greinilega farinn að láta á sjá,
og mikið hefur eyðst síðan. Talið er að
frá upphafi íslandsbyggðar hafi helming-
ur til tveir þriðju af gróðurlendi eyðst, og
þau grónu svæði sem eftir eru, eru miklu
fátæklegri en þau voru.
Uppdráttarsýkin, sem herjar á jörðina,
hefur nú náð til þeirra lífvera, sem hvað
viðkvæmastar eru, en jafnframt mikil-
vægastar fyrir lífið á jörðinni. Það er
gróður hitabeltisskóganna. Flöturinn,
sem regnskógar hylja minnkar óðum, og
ef áfram heldur sem horfir deyr út fyrir
aldamót ein milljón tegunda dýra og
plantna, sem á heimkynni í hitabeltis-
skógum. Stefnt er í voða öllu vatni á svæði
þaðan sem einn milljarður manna fær
fæðu og loftslag á jörðinni kann að breyt-
ast. Náttúruverndarsamtökin World
Wildlife Fund hafa hafið víðtækustu bar-
áttuherferð sína til þessa til bjargar
skógum í heiminum. Af öllu skóglendi á
jörðinni hafa regnskógarnir upp á lang-
mesta fjölbreytni að bjóða bæði hvað
varðar dýralíf og gróður. Peir þekja að-
eins sex prósent jarðarinnar, en þar er
nær helmmgur allra tegunda lífvera í
heiminum. Gagnstætt því sem margir
halda er jarðvegur frumskóganna mjög
snauður. í þeim á sér stað það sem mætti
kalla líffræðilegt kraftaverk. Yfir ófrjóan
jarðveg frumskóganna breiðist viðkvæmt
lífrænt lag, flókið að samansetningu. Tré,
sem eru allt að 150 metrum á hæð, skjóta
ekki rótum djúpt niður í jörðina, heldur
breiðast þær út nær láréttar í lausu og
frjósömu yfirborðinu. í þessari veröld
ríkir alltaf rökkur og logn, og milli hinnar
frjósömu ábreiðu, sem leggst yfir jörðina,
og laufþaksins fyrir ofan, er orkubú, sem
á sér enga hliðstæðu í heiminum — eins
og sérfræðingur breska blaðsins Ob-
server, Geoffrey Lean, kemst að orði.
Talið er að tegundirnar í regnskógunum
33