Réttur - 01.08.1975, Blaðsíða 34

ljóðum, sem hreif Morris á þann veg að það
knúði hann til baráttu gegn breska auðvalds-
skipulaginu uns hann brenndi allar brýr að
baki sér og henti sér út í baráttuna fyrir að
snúa breskum verkalýð til sósíalisma?
Morris skildi að tilhneiging breska auð-
valdsskipulagsins var að minnka mennina,
gera þá að gráðugum, lítilsigldum, þröng-
sýnum smámennum, sem berðust hver við
annan um að afla sér peninga sem hins
æðsta hnoss í lífinu: fjöldinn til að draga
fram lélegt líf, yfirstéttin til að safna auði á
auð ofan. — Engels skilgreindi þá þróun,
sem var að verða um þessar mundir í breska
þjóðfélaginu svo eitt sinn í bréfi til Marx að
ensku burgeisastéttinni væri að takast — í
viðbót við að gera aðalinn borgaralegan, —
að gera enska verkalýðinn borgaralegan líka.
Það, sem William Morris fann í Islend-
ingasögunum og Edduljóðum, var reisn
mannsins; þar var á ferðinni allt annar og
meiri maður en hinn borgaralegi maður
Bretaveldis. Morris hefur raunar svarað
spurningunni sjálfur síðar, í ritgerðinni „Art
and Socialism" („list og sósíalismi”), þegar
hann lýsir spilltu Rómaveldi og sem and-
stæðunni við það „barbörum" ættasamfélag-
anna, er herja á það og steypa því. Þá telur
hann upp þessar dygðir m.a. í fari ættasam-
félaganna, er Rómverjar hafi glatað: „hamr
á lygi, fyrirlitningu auðæfa, óttaleysi við
dauðann, trú á frægð, er fæst með þraut-
seigju" o.s.frv.
Af hverju höfðu menn hins forna ætta-
samfélags þessa reisn til að bera — og af
hverju skorti hana tilfinnanlega í borgara-
legu Bretlandi 19- aldar?
Maður Edduljóða og Islendingasagna er
enn í mörgum atriðum hinn frjálsi maður
ættasamfélagsins áður en stéttaþjóðfélagið
hefur fest rætur og tekið að breyta mönn-
unum, áður en ríkisvaldið verður til sem
tæki yfirstéttarinnar til að kúga hinn vinn-
andi mann og smækka.6* Hinn vinnandi
maður Bretlands á 19- öld er „kúgaður kom-
inn í heim og kaghýddur langt fram í ætt,"
— hefur verið beygður af bændaánauð og
frumstæðu auðvaldsskipulagi öldum saman,
— og verður rannverulega að gerast upp-
reisnarmaður til þess að verða maður.
Og William Morris hóf þá baráttu að
gera breska verkamanninn að manni, vekja
hann og hvetja til þeirrar uppreisnar gegn
gerspilltu auðvaldsþjóðfélagi sem felst í
sósíalismanum.
Það er eftirtektarvert hvernig skyldleiki
þessara tveggja viðhorfa, — til ættasamfé-
lagsins og sósíalismans, — máttkvar hann
síðar í ljóðlistinni. „The story of Sigurd the
Völsung" (Sigurður Fáfnisbani) er stórfeng-
legasta hetjuljóð ort í Bretlandi á síðari tím-
um og framúrskarandi vel gjört. Morris orti
það 1877. Og 1886 kemur „The Pilgrims of
Hope" („Pílagrímar vonarinnar"), hetjukvæði
hans um verklýðsbaráttuna og Parísarkomm-
únuna. Og G. D. H. Cole, vísindamaðurinn
og sósíalistinn breski, segir í formálanum að
útgáfu sinni á úrvali rita Morris: „Eg efast
um að Morris hefði getað ort The Pilgrims
of Hope nema hann hefði áður ort Sigurd
eða a.m.k. öðlast nýjan skilning frá hinum
norrænu sögum."
SNERTINGIN VIÐ ÍSLAND
FORTÍÐAR OG FRAMTÍÐAR
Hér skal ei rætt um „Dagbækurnar". Það
var áður gert í „Rétti" sem fyrr segir. Og
þær tala sínu máli best sjálfar. G. D. H.
Cole, sem var háskólakennari í Oxford og
einn af bestu rithöfundum síns tíma um sögu
og vandamál breskrar verklýðshreyfingar, ber
mikið lof á þær, en segir að það hafi orkað
mest á William Morris, er hann bar saman
178