Réttur - 01.08.1975, Blaðsíða 19

Þessi stöðubreyting gerðist vitanlega ekki bar-
áttulaust af konunnar hálfu. Um leið og breyting
atvinnuháttanna opnaði henni leið til jafnræðis
við karlmanninn um lærdóm, stöðuval og 'if-
skipti af opinberum málum, hóf hún sína sókn
fyrir framkvæmd þessa jafnræðis. Þannig varð
kvenréttindahreyfingin til. En sú hreyfing kall-
aði óhjákvæmilega á þann þáttinn í eðli konunn-
ar sem að mestu hafði legið í dvala á tímum
rómantíkurinnar, nefnilega karlcðlisþáttinn. Þetta
hafði auðvitað hin víðtækustu áhrif á allt sam-
band kynjanna. Niðurstaðan hefur orðið sú að
eins og sakir standa hangir það í einskonar tóma-
rúmi — án jafnvægis milli hugmyndalífs og til-
finningalífs.
Það er sem sé náttúrulögmál sem ekki verður
umflúið að jafn róttæk breyting og sú sem orðið
hefur á stöðu konunnar veldur millibilsástandi
sem tekur sinn tíma að sigrast á. Niðurrif alda-
gróinna hugmynda og siðvenja veldur ævinlega
upplausn sem ekki verður stöðvuð nema með sið-
feröilegri nýsköpun. Ég hcld að hvorki sósialism-
inn né sálfræðin hafi enn fundið viðhlítandi
hegðunarrcglur í samræmi við jafnréttishugmynd-
ir kynjanna, enda hefur raunin orðið sú að hin-
ar svokölluðu „frjálsu ástir“ hafa orðið að þoka
fyrir afturhvarfi til hjónabands og hcimilislífs
meðal nýmenningarþjóða, eins og til dæmis í
Ráðstjórnarríkjunum. Fals og hjóm hinnar and-
legu ástar rómantíkurinnar var að visu dauða-
dæmt, en það frjálsræði holdlegrar ástar sem ein-
kennt hefur raunhyggju nútímans hefur einnig
lent í sjálfheldu. Min skoðun er því sú að þörf-
in fyrir gagngert endurmat á hlutverki konunn-
ar í samfélaginu hafi aldrei verið brýnni en nú.
Ég hcf ckki trú á að langvarandi ræktun kon-
unnar á karlþættinum í eðli sínu leiði til bless-
unar. Ég cr sannfærður um að bestu eigindir
kveneðlisins hafi alltaf verið og verði alltaf
veigameiri þáttur í varðveislu menningar og frið-
ar en sterkustu eigindir karleðlisins.
Því miður þjáist konan enn af minnimáttar-
kennd gagnvart frumeðli sínu, enda er það eðli-
leg afleiðing af hinni langvarandi fyririitningu
riddarans og manskáldsins á hlutverki eiginkonu
og móður. Hér á íslandi tók rómantíkin á sig
snið einskonar hetjudýrkunar, þar sem karleðlis-
þáttur konunnar var helst færður í sögu. Auður
djúpúðga, Bergþóra, Hildigunnur, Ólöf ríka. Þór-
Teikning van Gogh.
unn á Grund, Anna á Stóruborg. Þuríður for-
maður — allt voru þetta konur sem á einn eða
annan hátt gátu talist „karlmannsígildi". Samt má
ekki gleyma hinni íslensku ímynd móðureðlisins,
Ásdísu á Bjargi, né heldur imynd fórnarinnar,
Auði Vésteinsdóttur.
Að öðru leyti hefur verið hljótt um allar þær
nafnlausu konur sem í þúsund ár gegndu köll-
un kveneðlis síns og lciddu hverja kynslóðina af
annarri gegnum áþján, nauðir, svartadauða, án
þess að ganga með neinskonar mannjöfnuð í mag-
anum. Þessar konur spurðu aldrei um það, hvort
það væri skcmmtilegra og virðulegra en eitthvert
svokallað karlmannsverk að skara í opnar hlóðir,
sitja á hrosshaus undir kýrjúgri, vaka yfir hungr-
uðum eða sjúkum börnum, hlúa að makanum
sem kom klökugur utan úr hríðinni. Oft var ævi
þeirra ein óslitin miskunnscmi og fórn og einu
launin sá djúpi fögnuður hjarlans sem því fylg-
ir að hjálpa veiku lifi til að þreyja þorrann og
góuna.
163