Réttur - 01.08.1975, Blaðsíða 17

leysi þeirrar ástríðu sem loksins er búin að
ganga sér til húðar.
Það er náttúrlega ekki hægt að segja að orðstír
og áhrifavald konunnar hafi verið neitt smá-
smíði í þau átta hundruð ár sem þessi rómantík
ríkti meðal vestrænna þjóða. Hún var blátt á-
franr tignuð sem fjarræn ímynd fegurðarinnar og
í raun réttri hugsjón sem aðeins var hægt að
tilbiðja en ekki höndla. Það voru forréttindi
hennar að niðurlægja elskhugann með drambi og
kenjum — slíkt jók aðeins á hinn örvæntingar-
fulla bríma, hina sálrænu sjálfspyndingu, og gerði
loga mansöngsins enn skærari.
En sagan er enn ekki nema hálfsögð. Öll þessi
kvendýrkun, svo háleit sem hún sýnist í fljótu
bragði, var fyrst og fremst huglæg lífstjáning
sem sprottin var upp af miklum stéttamun og
djúptækri aðgreiningu kynjanna. Að vísu gátu
yfirstéttirnar stundað sinn ástriðuleik að rneira
eða minna leyti í þessum rómantíska dúr og þar
gat konan hagnýtt sér dýrkunina til margvíslegs
framdráttar — með því móti þó að halda sig
sem mest innan meyjaskemmunnar án þess að
seilast um of yfir á hið hefðbundna svið karl-
mannsins. Hinsvegar giltu önnur lög innan fjöl-
skyldulífsins og úti á meðal alþýðunnar. Á há-
tindi rómantíkurinnar var tryggðleysi í hjóna-
bandi talið til dyggðar, þar sem hjónabandið var
varanlegt samband jafningja og því enganveginn
sá jarðvegur sem hin sanna ást ófullnægingarinn-
ar gat sprottið upp úr. Veruleiki alþýðustéttanna
var auk þess harður og grár að vanda, enda
urðu þær að láta sér nægja óminn af sögnum
og söngvum hinnar æðri veraldar sem takmark-
aða raunabót.
Hér í íslenska bændaþjóðfélaginu risu öldur
hins rómantíska viðhorfs aldrei eins hátt og úti
í hinum stóra heimi aðals og riddaramennsku,
enda var stéttamunur og kynjamunur að jafnaði
stórum minni hér en þar. Atvinnan leiddi til þess
af sjálfu sér að bóndinn stundaði búið meira
utanhúss, konan aftur á móti innanhúss, en mjög
gripu þau þó að jafnaði hvort inn á annars verk-
svið: bóndinn kembdi og óf, konan sló og smal-
aði, þegar svo bar undir. Hitt létu þau sig að
jafnaði litlu skipta, hvort þeirra væri líffræðilega
betur úr garði gert eða rétthærra í samfélaginu,
enda stóðu þau yfirleitt mjög í sameiginlegri
vörn gegn plágum himneskra og jarðneskra mátt-
Brynhildur Buðladóttir og Guðrún Gjúkadóttir i
baðinu örlagaríka. — Teikning Anders Zorn fyrir
sænska Edduþýðingu Fredrik Sanders 1893.
arvalda og áttu fáar tómstundir til að deila um
kynferðileg vandamál. Að vísu var stundum tal-
að um bóndaríki á þessum bænum og konuríki
á hinum, en slíkt átti fremur rót að rekja til
mismunandi persónustyrks en félagslegs ójafnað-
ar og mun seint verða fram hjá því skeri siglt
með öllu.
Svo sterk var hin rómantíska ásthyggja rneðal
evrópuþjóða að jafnvel iðnbylting og efnishyggja
nítjándu aldarinnar megnuðu ekki að firra hana
öllum ljóma. Goethe skapaði sinn Werther,
Tolstoy sína Önnu Karcnínu og meira að segja
161