Réttur - 01.10.1976, Síða 19

Ritsnillingur alþýðunnar
Það er efasamt hvort nokkur bók, sem út hefur komið síðustu árin er eins táknræn
fyrir það höfuðeinkenni íslenskrar menningar, er gerir hana frábrugðna öðrum þjóð-
menningum, — þ.e. hinar djúpu rætur hennar hjá alþýðufólki, — eins og bók Tryggva
Emilssonar „Fátækt fólk“, endurminningar skráðar af verkamanni á áttræðisaldri en
fjalla um timabilið 1900—1920. Við íslendingar höfum löngum verið stoltir af okkar al-
þýðumenningu, ekki bara af þeim skáldum, sem vinna hörðum höndum allt sitt líf, en
yrkja í andvökunum, — Stephani G., Sigurð Breiðfjörð, Bólu-Hjálmari, — heldur og
af frásagnarlist, ritlist og dýpt og sjálfstæði hugsunar íslensks alþýðufólks.
í þessari bók dregur Tryggvi upp ljóslif-
andi myndir af lífi þess alþýðufólks, sem
verður að verkalýð nútímans: Þurrabúðar-
fólksins og leiguliðanna, sem hrekjast milli
kjallaranna á eyrinni og kotanna í sveitinni
í þeirri vonlitlu baráttu við hungrið og fá-
tæktina, sem þessir einstaklingar háðu, með-
an þeir höfðu enn ekki lært að þjappa sér
saman í hóp: mynda samtök stéttarinnar.
Það eru kaflar í þessum lýsingum, svo sem
á dvöl drengsins í kjallaraholunni á Oddeyr-
inni eða niðursetningsins á Draflastöðum og
fleiri ritaðar af slíkri snilld að gæti verið úr
penna Gorkís. En svo er fyllt út með því,
sem verður sérkennilegt fyrir íslenskt þjóð-
líf: allur hugmynda- og ímyndana-heimur
unga drengsins um vofur, drauga, engla og
huldumeyjar, — náttúru- og veður-lýsingar
þess fólks, sem átti eins mikið og stundum
meira undir náttúruöflunum en kaupmann-
inum — og mannlýsingar heilla byggða með
tilheyrandi kveðskap og ferskeytlum.
Mannlýsingar höfundar — ekki síst af
bændum og búaliði, eru sígildar margar
hverjar og táknrænar fyrir hvernig menn
bregðast við miskunnarleysi náttúruafla og
mannfélags: Hjá sumum, — eins og best
kemur fram hjá Draflastaðabúum, — verð-
ur það harðýðgin: vinnuharkan og vægðar-
leysið gagnvart varnarlausum smælingjum,
sem drottnar í fari þeirra — það eru við-
brögðin í ætt við samkeppnina í auðvalds-
þjóðfélaginu: allan þann níðingsskap, sem
einkenndi það þjóðfélag í upphafi þess áður
en verkalýðurinn lærði með baráttu sinni og
samtökum að milda það mannfélag varganna.
219