Morgunblaðið - 31.01.2006, Blaðsíða 20
20 ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF Í JANÚAR
Í
alþjóðlegum rannsóknum
hefur komið fram að algengi
dyscalculiu er 5–8%, “ segir
John Rack sem var hér á
landi nýlega á vegum Lestr-
arseturs Rannveigar Lund í Reykja-
víkurAkademíunni.
„Um helmingur þeirra sem eru
með dyscalculiu er einnig með dys-
lexíu eða lesblindu. Það er því alls
ekki algilt að dyslexia og dyscalculia
fari saman, en þó nokkuð algengt.“
Rack segir að um mismunandi gerðir
dyscalculiu geti verið að ræða hjá
fólki. „Sú tegund dyscalculiu sem
fylgir dyslexíu kemur meðal annars
fram í því að fólk á erfitt með að læra
margföldunartöfluna og muna talna-
runur. Talnablindir sem ekki eiga í
erfiðleikum með lestur og stafsetn-
ingu eru fremur í vandræðum með
ýmis atriði sem ekki hafa áhrif á lest-
ur og stafsetningu svo sem að skilja
það sem stendur á bak við tölur og
átta sig á stærð hluta. Tímaskyn
þessa hóps er oft slakt.“ Rack segir
að mörg börn sem haldin eru dys-
calculiu geri sér einfaldlega ekki
grein fyrir tímanum. „Þau eru oft
sein, áætla að gera eitthvað en hafa
litla tilfinningu fyrir tímanum sem
það mun taka að framkvæma það
sem áætlað er.“ Þetta brenglaða
tímaskyn virðist vera í tengslum við
það að talnablindir eru ekki alveg í
sambandi við líkamsklukkuna sem
býr í okkur öllum. „Það gerir þeim
erfiðara fyrir að halda sig á réttri
braut og skipuleggja sig.“ Þetta fólk
gerir sér kannski ekki fullkomlega
grein fyrir muninum á milljón og
hundrað; að milljón felur í sér miklu
meira en hundrað.
Einn hópur þeirra sem eru með
dyscalculiu á erfitt með að átta sig á
tengslum hluta í rými. Sumum þeirra
getur reynst erfitt að lesa landakort.
Villast auðveldlega
„Þeir sem eiga heima í þeim hópi
eiga kannski erfitt með að átta sig á
hvar þeir eru staddir og hvernig um-
hverfið snýr við þeim. Þeir villast
auðveldlega, beygja í öfuga átt og
hlutir snúa öfugt við þeim. Þessi hóp-
ur getur líka átt við lestrarerfiðleika
að stríða og þeim getur reynst erfitt
að muna hvernig stafir og tölur eiga
að snúa. “ Rack segir að stærðfræði
spili stórt hlutverki í sambandi við
áttaskyn fólks. „Fólk þarf að geta
áttað sig á hnitum, lögun lands, þrí-
hyrningum og ferhyrningum, öllu
sem tengist rúmfræði. Þeir, sem
skortir skilning á tengslum hluta í
rými, eiga í miklum erfiðleikum með
öll þessi hugtök í stærðfræði.“
Rack leggur áherslu á að dyscal-
culia feli í raun í sér mörg ólík atriði.
„Talnablindir eru alls ekki allir í
vandræðum með að skilja kort eða
hafa tímaskynið í ólagi. Þeir eiga hins
vegar í erfiðleikum með stærðfræði í
skóla.“ Það getur verið mjög niður-
drepandi fyrir þá sem eru með dys-
calculiu að fást við verkefnin sem fyr-
ir þá eru lögð. „Kennararnir ætlast
til þess að verkefnin séu leyst en fyrir
nemandann er það eins og að ganga á
vegg. Erfiðleikar sem fylgja dys-
calculiu eru af líffræðilegum toga,
það er talið að hún sé ættgeng að ein-
hverju marki, þ.e. að hana megi rekja
til erfðafræðilegra þátta.“ Rack segir
þó að skilningur manna á erfðafræði-
þættinum sé ekki mikill enn sem
komið er. „Við vitum að heilinn á þátt
í stærðfræðihæfileikum og það er
mikilvægt að kennarar skilji það að
oft leggja þeir sig mikið fram sem
eru í vandræðum með stærðfræði.
En það er eins og það sé tjald dregið
fyrir og viðkomandi þurfa hjálp við
að draga það frá. Stundum þarf að
finna aðrar aðferðir til að hjálpa
þeim.“
Uppgötvast síður hjá stúlkum
Rack segir að alþjóðlegur saman-
burður á fjölda þeirra sem stríða við
þetta sé erfiður vegna þess hve
kennslutækni er mismunandi eftir
löndum. „Það er staðreynd að fyrir
ekki mjög löngu var kennslu í stærð-
fræði víða afar ábótavant. Fólk ákvað
einfaldlega að það væri lélegt í stærð-
fræði og sætti sig við það. Nú er það
ljóst að margir eru í vandræðum með
stærðfræði þótt þeir leggi hart að sér
við að ná tökum á henni. Ýmislegt
bendir líka til að síður sé tekið eftir
þessu hjá stúlkum en drengjum. Les-
blinda er t.d. jafnalgeng hjá báðum
kynjum en stúlkur eru oft hljóðlátari,
leggja sig meira fram, og þess vegna
uppgötvast hún kannski síður hjá
þeim. Hið sama virðist eiga við um
talnablinduna.“ Lengi vel var álitið
að stúlkur væru almennt lélegri en
drengir í raungreinum. Það er ekki
trú manna lengur og allir þurfa að
búa yfir grunnþekkingu í stærðfræði.
Mismunandi svæði í heilanum
Hægt er að kortleggja heilann til
að átta sig á hvaða svæði eru notuð til
að læra stærðfræði og tungumál.
„Það er munur á heilum þeirra sem
eiga erfitt með að læra stærðfræði og
þeirra sem eiga í erfiðleikum með
tungumál. Munurinn er bara á einu
litlu svæði. Vandinn virðist liggja í
hægri hluta heilans hjá þeim sem
eiga í erfiðleikum með stærðfræði,
tungumálaerfiðleikar virðast hins
vegar liggja vinstra megin, á svæði
sem tengist hlustun og skilningi.“ Sá
hluti heilans sem stjórnar skilningi á
tölum, rými og skyldum hlutum vinn-
ur ekki eins vel hjá talnablindum og
hjá öðrum. „Önnur svæði heilans
geta hins vegar unnið fullkomlega,“
segir Rack.
Unnið er að því að finna lausn fyrir
þá sem eru með dyscalculiu þannig
að hægt sé að veita þeim þá aðstoð
sem þeir þurfa. „Þeir sem eru í mjög
miklum erfiðleikum með stærðfræði
geta fengið hjálp þannig að þeim eru
kenndar aðrar aðferðir. Viðkomandi
verða þó aldrei snillingar í stærð-
fræði. Það er ekki hægt að beita nein-
um töfrabrögðum, engar æfingar
sem hægt er að gera. Þetta snýst um
að styrkja þau í grundvallaratrið-
unum. Það er til kennslutækni og
hægt er að fá stuðning fyrir þessi
börn sem gerir þeim kleift að læra
stærðfræði. Enn er verið að gera til-
raunir á þessum sviðum og ég held að
útlitið sé gott. Hins vegar verður fólk
að þekkja sín takmörk og vita hve-
nær ekki verður komist lengra.
Fyrsta skrefið er að þekkja vandann
og viðurkenna að hann sé fyrir
hendi,“ segir John Rack.
NÁM | Það er alls ekki öllum gefið að geta lært stærðfræði og tungumálanám getur vafist fyrir fólki
Í erfiðleikum
með tölur
og rými
Morgunblaðið/Kristinn
Glíman við reikningsdæmin reynist talnablindum snúnari en öðrum. Vandinn liggur í hægra heilahveli.
Morgunblaðið/Sverrir
John Rack, forstöðumaður Lestrar-
miðstöðvar við Háskólann í York.
FULLORÐNIR sem eru með dyscalculiu eða talnablindu finna helst
fyrir því í daglegu lífi á eftirfarandi hátt, að sögn Rack:
„Þegar fólk borgar fyrir vörur t.d. veit það ekki alveg hversu mikið
það á að fá til baka, ruglast auðveldlega og veit ekki hversu mikið
þarf til að borga fyrir ákveðna hluti. Skipulagning peningamálanna
og að mæta á réttum tíma á stefnumót, skipulag tíma o.s.frv. getur
reynst talnablindum vandamál.“ Rack segir að þetta eigi ekki að há
fólki, en geti þó valdið óöryggi.
Erfitt að mæta á réttum tíma
Hugtakið dyscalculia sem þýtt hefur verið sem talna-
blinda er sjálfsagt ekki mörgum kunnugt. Dr. John
Rack er yfirmaður rannsókna- og greiningarþjónustu
við Háskólann í York. Hann sagði Sigrúnu Ásmundar
ýmislegt um dyscalculiu.
sia@mbl.is
UMFERÐARHÁVAÐI getur
orsakað streitu hjá börnum og gert
að verkum að þau eigi erfiðara með
nám og einbeitingu. Í Svenska
Dagbladet kemur fram að alþjóðleg
rannsókn leiði í ljós þessi áhrif
umferðarhávaða á skólabörn.
Birgitta Berglund, prófessor við
Karolinska institutet í Stokkhólmi,
segir nauðsynlegt að á heimilum
fólks séu kyrrlátir staðir þar sem sé
skjól fyrir umferðarhávaða þar sem
börn geti leikið sér og fullorðnir
slappað af. Nú er áformað nýtt
hverfi í Stokkhólmi þar sem hugs-
anlegt er að ekki verði einu sinni
hægt að opna glugga fyrir umferð-
arhávaða og slíkt segir prófessorinn
óviðunandi.
Berglund er ein af vísindamönn-
unum sem stendur að alþjóðlegu
rannsókninni þar sem meðal annars
kemur fram að börn sem ganga í
skóla nálægt flugvöllum verða fyrir
svo mikilli truflun að þau eiga erfitt
með einbeitingu í námi.
Skólaumhverfi um 3.000 barna í
Englandi, Hollandi og á Spáni var
kannað í rannsókninni. Sameiginlegt
var að skólarnir voru á svæði þar
sem hávaði frá umferð bíla eða flug-
véla var mikill. Niðurstöður rann-
sóknarinnar birtust í vísindatímarit-
inu Lancet nýlega en í Svd kemur
fram að frekari rannsókna sé þörf til
að hægt verði að draga öruggar
ályktanir.
Meðal annars kom í ljós að börn í
skóla nálægt Heathrow-flugvelli
bjuggu flest einnig nálægt flugvell-
inum og heyrðu því hávaðann bæði í
skólanum og heima. Þau áttu því
litla möguleika á hvíld frá hávaðan-
um og afleiðingarnar voru eins og
áður sagði erfiðleikar með að ein-
beita sér í náminu.
Hávaði og streita hjá börnum
RANNSÓKN
Morgunblaðið/Kristján
Alþjóðlega rannsóknin leiddi í ljós að börn sem ganga í skóla nálægt flug-
völlum verða fyrir svo mikilli truflun að þau eiga erfitt með lærdóminn.
SNYRTISKÓLINN í Kópavogi hefur
sótt um réttindi sem alþjóðlegur
Cidesco snyrtiskóli. Cidesco eru al-
þjóðleg samtök snyrtifræðinga sem
starfa í fjölmörgum löndum, meðal
annars á Íslandi.
„Félag snyrtifræðinga hefur um
árabil verið aðili að Cidesco og við
höfum unnið að því um tveggja ára
skeið að öðlast viðurkenningu sem
alþjóðlegur Cidesco skóli,“ segir Ósk
Vilhjálmsdóttir, skólastjóri Snyrti-
skólans í Kópavogi.
Cidesco, eða Comité International
d’Estétique et de Cosmétologie, eins
og samtökin heita fullu nafni, voru
stofnuð 1946 og höfuðstöðvar þeirra
eru í Zurich í Sviss. 33 lönd eru í sam-
tökunum og litið er á viður-
kenningarskjal frá Cidesco sem gæf-
ustu meðmæli heims á sviði
snyrtifræðinnar.
„Í dag eru meira en 200 Cidesco
skólar í heiminum og við vinnum að
því að verða fyrsti skóli þeirrar teg-
undar hérlendis,“ segir Ósk.
Hún segir að mikilvægt skref hafi
verið stigið í áttina að þessu mark-
miði er Ann-Cari Grund, varaforseti
Cidesco, kom til Íslands síðastliðið
haust og prófaði alla kennara Snyrti-
skólans.
Nemendur frá Litháen
og Færeyjum
„Næsta skref er að gefa nem-
endum skólans kost á að þreyta próf
samkvæmt reglum Cidesco, en við
stefnum að því að halda prófið í nóv-
ember á þessu ári. Þá er líka á dag-
skrá hjá okkur að gefa öllum starf-
andi snyrtifræðingum á Íslandi kost
á að þreyta þetta alþjóðlega próf og
öðlast þar með alþjóðlega viðurkenn-
ingu.“
Að sögn Óskar er markmið Snyrti-
skólans með alþjóðlegri Cidesco-
viðurkenningu tvenns konar.
„Við getum bæði menntað snyrti-
fræðinga hérlendis með réttindi til
að starfa á alþjóðavettvangi, og eins
getum við tekið við nemendum frá
öðrum löndum og veitt þeim slík rétt-
indi. Þetta er því eins konar útrás
eða sókn á alþjóðleg mið,“ segir Ósk.
Skólinn hefur þegar útskrifað er-
lenda snyrtifræðinga, meðal annars
frá Litháen og Færeyjum.
Snyrtiskólinn sækir
á alþjóðleg mið
NÁM