Morgunblaðið - 31.01.2006, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 2006 25
UMRÆÐAN
MEÐ skipunarbréfi dags. 27. maí
2005 skipaði Björn Bjarnason dóms-
og kirkjumálaráðherra þriggja
manna framkvæmdanefnd, sem falið
var það hlutverk að útfæra nánar til-
lögur verkefnisstjórnar
um nýskipan lögreglu-
mála, í samræmi við
þær umræður sem um
málið hafa skapast á
vettvangi lögreglu-
manna og sýslumanna.
Henni var falið að móta
tillögur um fjölda,
stærð og stjórn lög-
regluumdæma. Jafn-
framt átti hún að skoða
hugmyndir um sér-
staka lögreglustjóra,
tollstjóra og handhafa
ákæruvalds. Var lögð
áhersla á að markmiðið yrði stækkun
og fækkun lögregluumdæma og efla
þjónustu lögreglu við íbúa landsins,
styrkja lögreglu á öllum sviðum,
bæði almenna löggæslu og rann-
sóknir sakamála. Í lok október sl.
skilaði nefndin tillögum um sama
efni, sem fól í sér fækkun lög-
reglustjóraembætta frá 26 niður í 15,
en af þeim yrðu 7 lykilembætti. Þá
óskaði dóms- og kirkjumálaráðherra
eftir því við nefndina að hún kynnti
tillögur sínar með því að efna til
funda á þeim stöðum, þar sem gert
er ráð fyrir lykilembættum, og boða
þangað lögreglustjóra viðkomandi
umdæmis, fulltrúa lögreglumanna og
sveitarstjórna.
Nýtt embætti lögreglunnar
á höfuðborgarsvæðinu
Í þessari viðbótarskýrslu er gerð
grein fyrir þeim álitaefnum og at-
hugasemdum sem fram komu á
framangreindum fundum og til-
lögum nefndarinnar um breytingar
eða aðra útfærslu á þeim tillögum
sem hún skilaði dóms- og kirkju-
málaráðherra í lok október sl. Verð-
ur að segjast eins og er að dóms-
málaráðherra er nokkur vandi á
höndum og sýnir hann nokkuð póli-
tískt hugrekki að breyta lög-
regluskipaninni í þá átt eins og tillög-
urnar segja til um. Í viðbótarskýrslu
framkvæmdanefndar um nýskipan
lögreglumála var lagt til meðal ann-
ars að nýtt embætti lögreglunnar á
höfuðborgarsvæðinu taki við öllum
löggæsluverkefnum á svæðinu af
þeim þremur embættum sem því
sinna í dag, en það eru Reykjavík,
Kópavogur og Hafn-
arfjörður.
Gamlir tímar víkja
fyrir nýjum
Eins og landsmenn
vita hafa sýslumenn,
áður bæjarfógetar farið
með lögreglustjórn ut-
an Reykjavíkur. Þetta
er arfleifð frá forum
tímum, þegar fógetar
sem fulltrúar konungs
tóku við hlutverki goða-
veldisins með tilheyr-
andi skattheimtu, en þá
var landinu skipt niður eftir þeirra
veldi. Þessi skipting hefur því haldist
nær því óbreytt fram á okkar tíma og
óneitanlega vakið spurningar, ekki
síst meðal lögreglumanna hvaða
samhengi sé á milli innheimtu fyrir
ríkissjóð og lögreglustjórn. Lög-
reglumenn hafa seinni árin litið í
auknum mæli á lögregluna sem eina
stofnun og í augum þeirra flestra eru
þeir að vinna undir einni stjórn. Því
hafa vaknað spurningar um hvers
vegna þarf að skipta niður lögregl-
unni eftir sýslumannsembættunum.
Rannsóknir sakamála
í nútíð og framtíð
Í október sl. hélt Félag íslenskra
rannsóknarlögreglumanna (FÍR)
sína árlegu og fjölsóttu ráðstefnu,
undir yfirskriftinni „Rannsóknir
sakamála í nútíð og framtíð“. Mættu
þar lögreglumenn af öllu landinu, er
stunda framhaldsrannsóknir saka-
mála, fulltrúar ákæruvalds og lög-
reglustjóra, svo og sýslumanna. Þá
kom Björn Bjarnason dóms- og
kirkjumálaráðherra og lagði margt
gagnmerkt til málanna. Meðal ann-
ars fékk hann tækifæri á að ræða
beint við lögreglumenn í pallborðs-
umræðum, sem ég er viss um að báð-
ir aðilar hafa haft gagn af. Verður
ekki annað sagt en að hann hefur af
kostgæfni lagt sig fram við að mæta
þeim viðhorfum, sem þar voru tíund-
uð.
Sérfræðiþekking í
lögreglurannsóknum
FÍR hefur lagt áherslu á að lands-
menn búi við sama réttaröryggi hvar
sem þeir búa á landinu, enda eru fé-
lagsmenn starfandi um allt land og
meirihluti þeirra hefur stundað
framhaldsrannsóknir sakamála um
árabil. Því má með sanni segja að
innan félagsins sé að finna að tölu-
verðu leyti undirstöðu þeirrar sér-
fræðiþekkingar í lögreglurann-
sóknum sem skapast hefur í gegnum
árin í samvinnu við ákæruvald. Fyr-
irhuguð breyting á skipulagi lög-
reglu, sem kynnt hefur verið að und-
anförnu, snertir því starfssvið
rannsóknarlögreglumanna talsvert.
Stjórn FÍR hefur lýst sig fylgjandi
sameiningu rannsóknardeilda á höf-
uðborgarsvæðinu. Þrátt fyrir það
hafa ýmsir félagsmanna okkar tölu-
verðar áhyggjur að kjör þeirra
skerðist við hana.
Kjör rannsóknar-
lögreglumanna
Því er nauðsynlegt að skoða kjör
rannsóknarlögreglumanna miðað við
almenn lögreglustörf. Séu þau eitt-
hvað lakari leiðir það ósjálfrátt af sér
atgervisflótta úr faginu svo að reynd-
ir rannsóknarlögreglumenn eru
meira og minna uppteknir við síend-
urtekna nýliðafræðslu, en slíkt dreg-
ur úr málaflæði og þjónustu við borg-
arana og eykur hættuna á alvar-
legum mistökum.
Ég hvet alla þá sem koma að boð-
uðum breytingum með einum og öðr-
um hætti til að huga vel að þessu.
Nýskipan lögreglumála
Þórir Steingrímsson fjallar um
kjör lögreglumanna og breyt-
ingar á skipan lögreglumála ’Ég hvet alla þá semkoma að boðuðum breyt-
ingum með einum og öðr-
um hætti til að huga vel
að þessu.‘
Þórir Steingrímsson
Höfundur er formaður Félags ís-
lenskra rannsóknarlögreglumanna.
AÐ MÍNU mati höfum við á und-
anförnum áratugum byggt upp á
Íslandi skólasamfélag sem í raun er
fjandsamlegt fjölda nemenda. Upp-
haf þessarar þróunar tel ég að
megi rekja til ársins
1977 þegar samræmd
próf voru tekin upp.
Samræmd próf –
flokkun eða
kappleikur
Með samræmdum
prófum hefur skapast
samkeppni á milli
skóla, sem raskað hef-
ur jafnvægi á milli
kennslugreina á þann
hátt að mun meiri
áhersla hefur verið
lögð á þær greinar
sem teknar eru til
samræmdra prófa.
Þess eru dæmi að skól-
ar leggi slíka áherslu á
útkomu nemenda sinna
í þessum prófum að
skólastarf í tíunda
bekk breytist nánast í
æfingabúðir fyrir til-
tekin fög. Þess eru einnig dæmi að
börn hafi verið töluð frá því að fara
í prófin, því talið er að útkoma
þeirra skaði heildarútkomu skólans.
Samræmd próf hafa lengi verið
mér þyrnir í augum og tel þau vera
harðneskjulegt flokkunarkerfi þar
sem vafasöm skilaboð eru gefin
nemendum og foreldrum um getu
einstaklinga til þess að fóta sig í
samfélaginu. Það eina sem lagt er
til grundvallar við þessa mann-
flokkun er geta einstaklingsins til
þess að meðtaka og koma frá sér
efni sem einskorðast við bókvit.
Bókvit er ekki og á ekki að vera
mælikvarði á almenna greind eða
námsgetu. Hvaða skilaboð erum við
að senda nemendum sem eiga í erf-
iðleikum með tungumál eða stærð-
fræði en eru kannski mjög sterkir í
rökhugsun, formum eða sam-
skiptum.
Fjölgreindarkenning Gardners
frá 1983 hefur valdið byltingu í allri
umræðu og viðhorfum til kennslu
og uppeldismála. Þrátt fyrir það er-
um við enn, tuttugu og þremur ár-
um síðar, að gera greindum mis-
hátt undir höfði í skólakerfinu með,
að mínu mati, skelfilegum afleið-
ingum.
Einstaklingsmiðað nám
Það á að vera skýlaus krafa að
jafnræðis sé gætt í skólakerfinu
þannig að allir nemendur fái nám
sem hentar þeirra þörfum. Við eig-
um að finna hvar styrkur hvers ein-
staklings liggur og vinna með hann
en ekki einblína á örfáar „grunn-
greinar“ og reyna síðan með öllum
tiltækum ráðum að troða þeim í
nemandann sem, á endanum, verð-
ur frábitinn námi enda kominn með
litla trú á eigin getu og greind. Við
eigum að gæta þess að skapa fjöl-
breytt nám í skólum þar sem öllu
námi er gert jafn hátt
undir höfði. Við verð-
um að gæta þess að
einstaklingar sem búa
yfir sterkri greind í
listum, handverki eða
hreyfingu upplifi ekki
að þeirra geta sé eitt-
hvað ómerkilegri en
annarra. Hver nem-
andi á þá kröfu að fá
að nálgast það nám
sem honum hentar.
Það eykur sjálfstraust
nemandans, náms-
þroska og getu. Það er
einstaklingsmiðað
nám.
Hvernig metum
við kostnað
skólakerfisins?
En hvað mun þetta
kosta? Ég spyr á móti
hvað kostar það okkur
í dag að gera þetta ekki. Ríkjandi
fyrirkomulag hefur því miður oftar
tekið mið af hagkvæmissjónarmiði í
rekstri skólastofnana en þörfum
nemenda. En hvað ætlum við að
leggja til grundvallar þegar kemur
að því að reikna út kostnað á
rekstri skólanna.
Ef eingöngu er horft á hvað
nemandi kostar samfélagið í verk-
og listgreinum borinn saman við
hvað hann kostar í bóklegum grein-
um hallar eðlilega á málflutning
minn. En er eðlilegt að meta náms-
kostnað á þennan hátt? Er ekki
eðlilegt að litið sé til þess hvað
hver nemandi hefur kostað eða
skilað samfélaginu að loknu ævi-
starfi? Er ekki eðlilegt að tekið sé
með í áðurnefnda kostnaðarút-
reikninga hvað einstaklingur sem
ekki nær að fóta sig í ríkjandi kerfi
kostar samfélagið? Er ekki hugs-
anlegt að stóraukin útgjöld skóla-
kerfisins til sérkennslu og ýmissa
sértækra aðgerða á undanförnum
árum sé að hluta til vegna ríkjandi
fyrirkomulags?
Það er fásinna að bókvit skili
meiru til samfélagsins en verkvit
eða siðvit. Gerum þessu þrennu
jafnt undir höfði í skólakerfinu og
gleymum ekki að eitt er að kunna
og annað að geta.
Skólamál – hvert
stefnum við?
Eftir Þráin Lárusson
Þráinn Lárusson
’Bókvit er ekkiog á ekki að vera
mælikvarði á al-
menna greind
eða námsgetu.‘
Höfundur er skólameistari Hús-
stjórnarskólans á Hallormsstað
og sækist eftir 2.–3. sæti í prófkjöri
sjálfstæðismanna á Fljótsdalshéraði.
Prófkjör Fljótsdalshéraði
Á KVENNAFRÍDAGINN, 24.
október, á síðasta ári lýsti ég því í
viðtali við Morgunblaðið að þjóð-
arnauðsyn krefðist hækkunar
lægstu launa og launa leikskóla-
kennara, meðal annars. Þetta hef-
ur nú gengið eftir með samþykkt
Launanefndar sveitarfélaga um að
hækka lægstu laun starfsmanna
sveitarfélaga og skapa sátt við
leikskólakennara í landinu
Fyrst komu samningar Reykja-
víkurborgar við Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar og Eflingu, þá
góð vinna í samráðshópi sem ég
kom á laggirnar með leik-
skólakennurum og Launanefnd-
inni, árangursrík launaráðstefna
sveitarfélaga og loks niðurstaða
Launanefndarinnar nú um
helgina.
Haustið og fyrrihluti vetrar hef-
ur verið erfiður í leikskólastarfinu
vegna manneklu og ágreinings um
launamál. Ég vil því þakka okkar
frábæra starfsfólki – leik-
skólakennurum og öðrum – fyrir
frábæra frammistöðu við erfiðar
aðstæður. Ég vonast til að ákvarð-
anir síðustu daga og vikna megi
verða til þess að skapa nauðsyn-
legan frið um það frábæra starf
sem unnið er með börnunum okk-
ar á leikskólum borgarinnar.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
Farsæl niðurstaða
í leikskólunum
Höfundur er borgarstjóri.
Á SÍÐASTA ári réttu Elliðaárn-
ar verulega úr kútnum. Frá árinu
1996 hafa verið mögur ár hjá laxa-
stofninum þar og veiði eftir því. Á
liðnu sumri gengu tæplega 2.400
laxar í árnar og er
það nálægt langtíma-
meðaltali. Erfitt er
að benda á eitthvað
eitt sem veldur aft-
urbatanum, frekar en
hvað olli því þegar
veiði minnkaði.
Vissulega hafa verið
settar fram margar
tilgátur þar um og
ýmislegt stutt eða
hrakið með rann-
sóknum sem of langt
mál yrði að telja.
Fyrir rúmum þremur árum var
settur á fót starfshópur um Elliða-
árnar. Undirritaður var beðinn að
vera í þeim hópi, en var beggja
blands þar sem slíkar nefndir
höfðu komið og farið án þess að
neitt raunverulegt gerðist í úrbót-
um við Elliðaárnar. Enda fór svo
að engir fundir voru haldnir í
hópnum lengi vel. Eftir umkvart-
anir var formanni hópsins vikið
frá og við tók Stefán Jón Hafstein
sem nýr formaður. Við það breytt-
ist margt til hins betra. Þessi hóp-
ur hefur síðan leitt áfram mörg
mikilvæg mál við Elliðaárnar.
Má þar nefna gerð
settjarna sem hreinsa
yfirborðsvatn frá
byggðum svæðum áð-
ur en út í árnar er
komið m.a. við ósa-
svæðið sem mikil þörf
var á.
Stýringu á vatns-
rennsli þannig að líf-
ríkið bíði ekki skaða
af. Settur hefur verið
upp stýribúnaður við
lokur í útfalli Elliða-
vatns sem mildar sveiflur í vatns-
rennsli.
Gerðar voru ráðstafanir til að
tryggja rennsli í Breiðholtskvísl
við Hundasteina, en borið hafði á
því í kuldum og lágrennsli að frysi
þar og klakastíflur vörnuðu
rennsli í aðra kvíslina.
Tekin var ákvörðun um lág-
marksrennsli um Árbæjarstíflu
þannig að alltaf héldist fullnægj-
andi rennsli þar fyrir neðan, bæði
í A- og V-kvísl ánna. Þar hafa
seiði dafnað síðan.
Ráðist var í rannsóknarverkefni
til að kanna för laxins um Elliða-
vatn og af hverju lítið skilaði sér
af honum upp í Hólmsá og Suð-
urá. Á grundvelli niðurstaðna þar
hefur hrygningarlax nú verið
fluttur upp í Hólmsá og fylgst
verður með hrygningu og seiðabú-
skap þar í framhaldi.
Þar sem mikil umferð er um
Elliðaárdalinn og að auki mikil
ásókn í það að stunda ýmiskonar
tómstundir í og á ánum er starfs-
hópurinn að semja umgengn-
isreglur sem miða að því að verja
lífríkið án þess að hindra fólk í
eðlilegu útilífi í dalnum.
Þó þessu starfi hafi verið stýrt
með styrkri hendi Stefáns Jóns þá
hafa margir komið þar að. Sér-
staklega má nefna þá Orkuveitu-
menn, Ásgeir Margeirsson, Guð-
jón Magnússon og forvera þeirra
Hauk Pálmason, sem allir hafa
sýnt málefnum Elliðaánna mikinn
skilning, en OR fer með veiði-
hlunnindi Elliðaáa. Nú er við-
urkennt af hálfu OR að raf-
orkuframleiðsla sé víkjandi fyrir
lífríki Elliðaánna, enda hafa ofan-
greindar aðgerðir minnkað fram-
leiðslugetu virkjunarinnar. Ekki
má heldur gleyma hlut starfs-
manna á árbökkunum sem margir
hafa lagt fram mjög gott starf.
Það er engin tilviljun að þessi
orð eru skrifuð núna. Stefán Jón
Hafstein er að fara í prófkjör og
síðan kosningar. Kosningar eru
uppskerutími stjórnmálamanna
fyrir unnin störf. Þeir eiga að
njóta þess sem þeir vel hafa gert
og því er þessi pistill m.a. skrif-
aður. Jafnframt eiga stjórn-
málamenn sem lítið hafa sáð að fá
rýra uppskeru.
Elliðaár árangur
starfshóps
Þórólfur Antonsson
fjallar um Elliðaárnar
Þórólfur Antonsson
’Það er engin tilviljun aðþessi orð eru skrifuð
núna. Stefán Jón Haf-
stein er að fara í prófkjör
og síðan kosningar.‘
Höfundur er fiskifræðingur
hjá Veiðimálastofnun.