Morgunblaðið - 03.10.2006, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2006 15
ERLENT
Þ
að er eitt að hafa komið
sem gestur í fangabúð-
irnar sem Bandaríkja-
menn reka í Guant-
anamo-flóa á Kúbu og
annað að hafa mátt dúsa þar í pínu-
litlum klefa án dóms og laga í meira
en tvö ár, vera sviptur frelsi og
mannlegri reisn, jafnvel pyntaður.
Ég er einkar meðvitaður um þetta
er ég sit andspænis þeim Ruhal
Ahmed og Asif Iqbal, en þeir félagar
eru staddir hér á landi í tengslum við
frumsýningu myndarinnar The
Road to Guantanamo á Alþjóðlegri
kvikmyndahátíð í Reykjavík. Mynd-
in segir sögu þeirra Ahmeds, Iqbals
og Shafiqs Rasuls en þeir voru
ásamt hinum fjórða, Munir Ali,
staddir í Pakistan í október 2001
þegar Bandaríkjamenn hófu hern-
aðaraðgerðir sínar í Afganistan. Þeir
ákváðu að bregða sér yfir landa-
mærin og reyna að veita bág-
stöddum hjálp; fengu hins vegar
ástæðu til að harma þá ákvörðun því
að fyrr en varði rigndi sprengjunum
yfir þá og þeir voru í bráðri lífs-
hættu.
Ali týndist og til hans hefur ekki
spurst síðan. Hinir þrír lentu hins
vegar í höndum sveita stríðsherrans
Rashids Dostum og vistaði hann þá í
fangelsi sínu í Shebargan, þar sem
aðstæður voru vægast sagt hörmu-
legar. Síðar framseldi Dostum þá í
hendur Bandaríkjamönnum og
fluttu þeir þá fyrst til Kandahar, en
síðar til Guantanamo á Kúbu.
Félagarnir þrír voru með þeim
fyrstu sem komu til Guantanamo en
sem kunnugt er opnuðu Bandaríkja-
menn þar fangabúðir í janúar 2002.
„Við vorum bara nítján ára gamlir
þegar við fórum yfir til Afganist-
ans,“ segja þeir Ahmed og Iqbal mér
en Rasul er ekki með í för að þessu
sinni, hann er staddur í Sádi-Arabíu
en sérhverjum múslíma ber að fara í
pílagrímaför þangað a.m.k. einu
sinni á ævinni. „Við vorum kjánar að
þvælast þetta og yrðum fyrstir til að
viðurkenna það,“ segir Iqbal.
Óvarðir fyrir veðri og vindum
Iqbal er býsna venjulegur í útliti,
talar með sterkum Birmingham-
hreim. Ahmed er öllu sérstakari í út-
liti, óhætt er að segja að hann leggi
rækt við hár sitt og skegg.
Þetta eru ungir menn, en þeir
hafa reynt margt.
Ég spyr hvernig þeim hafi liðið er
þeir fyrst komu til Guantanamo;
hvað fannst þeim um staðinn? „Þetta
var eins og dýragarður,“ segir Ah-
med um Camp X-Ray, fangabúð-
irnar sem í fyrstu hýstu þá sem
fluttir voru til Guantanamo. Þetta
var bráðabirgðafangelsi, raðir af
stálvírsbúrum innan gaddavírsgirð-
ingar, opnar fyrir veðri og vindum.
En Ibqal segir Camp Delta – fanga-
búðirnar sem tóku við hlutverki
Camp X-Ray og líktust í mínum aug-
um meira venjulegu fangelsi – raun-
ar hafa verið verri, sem kemur mér
nokkuð í opna skjöldu hafandi séð
bæði fangelsin. „Ekki híbýlin sem
slík,“ útskýrir hann, „en í Camp X-
Ray gat maður séð aðra og talað við
þá. Í Camp Delta gat maður bara
séð þá fjóra sem voru í kringum
mann.“
En var maður ekkert betur varinn
fyrir veðri og vindum, brennandi sól-
inni, í Camp Delta? „Nei, nei, það
var alveg eins. Ef það rigndi þá
blotnaði klefinn alveg eins og í Camp
X-Ray. Og sólin gerði manni erfitt
fyrir þar líka. Maður gat ekkert sof-
ið ef það rigndi því fletið manns varð
rennandi blautt.“
Iqbal segir að fyrsta árið í Guant-
anamo hafi þeir aldrei verið sakaðir
um neitt sérstakt, þeir hafi aðeins
fengið að heyra almennar ásakanir
eins og þá að þeir tilheyrðu al-
Qaeda. Þeir segja að um mitt ár 2003
hafi þeir hins vegar verið pyntaðir til
að viðurkenna að þeir séu í mynd-
bandi sem til er af fundi Osama bins
Ladens og Mohammeds Atta, for-
ingja þeirra sem stóðu fyrir hryðju-
verkunum 11. september 2001.
Ég inni þá betur eftir því um
hvers konar pyntingar hafi verið að
ræða og Iqbal svarar því til að þeir
hafi verið látnir standa lengi í óþægi-
legum stellingum, látnir þola mikinn
kulda, birtu og einnig langa vist í
einangrun.
Iqbal og Ahmed tala enga tæpi-
tungu þegar þeir eru spurðir um
George W. Bush Bandaríkjaforseta
og aðgerðir ríkisstjórnar hans. Þeir
segjast skilja vel ef menn hafi orðið
hryðjuverkamenn eftir að hafa verið
í Guantanamo. „Sumir voru hand-
teknir á heimilum sínum í Afganist-
an, eftir að allt þeirra var sprengt í
loft upp og allir ættingjar þeirra
drepnir. Hvað eiga þeir að gera þeg-
ar þeir snúa aftur frá Guantanamo
annað en reyna að hefna sín?“ spyr
Ahmed.
„Bush er hinn eiginlegi hryðju-
verkamaður,“ bætir hann við. „Ég
hata Bush. Ef ég rækist á hann þá
myndi ég berja hann til óbóta og
ekki hætta. Það er svo einfalt. Þann-
ig líður mér. Og vei mér ef ég rækist
á hermenn frá Guantanamo.“
Voru þeir allir vondir? spyr ég.
„Nei, ekki allir,“ svara þeir í kór. Iq-
bal bætir svo við: „En 95% þeirra
voru það.“
Trúræknari nú en áður
Sitjandi andspænis þeim Ahmed
og Iqbal fer ég að velta fyrir mér
hvers konar ungmenni þeir hafi ver-
ið áður en þeir héldu til Pakistans
2001. „Þú vilt ekki vita það!“ segir
Ahmed hlæjandi. „Við vorum venju-
legir breskir strákar. Drukkum
bjór, reyktum gras,“ bætir hann svo
við.
Iqbal tekur við, segir að reynslan
hafi auðvitað breytt þeim mjög mik-
ið. „Við erum þroskaðri og við iðkum
trú okkar betur en áður,“ segir
hann. „Bandaríkjamönnunum var
uppsigað við íslam. Þeir vildu banna
okkur að biðja, sem olli því að okkur
langaði þeim mun meir að iðka
trúna. Það varð okkur fljótt eðl-
islægt að biðja oft á dag.“
Þeir segja að það hafi verið erfitt í
fyrstu að koma heim. Núna reyni
þeir að lifa venjulegu lífi. Þeir mæti
samt fordómum. Iqbal er í vinnu en
Ahmed er atvinnulaus. Það er ekki
gott að setja það á ferilskrá sína að
maður hafi verið fangi í Guant-
anamo. Grunurinn um að menn hafi
nú þrátt fyrir allt gert eitthvað af sér
er ríkur í fólki.
„Við erum líka stöðvaðir á flug-
vellinum í hvert einasta skipti sem
við komum heim frá útlöndum,“ seg-
ir Ahmed en Tipton-þrímenning-
arnir hafa haft nóg að gera við að
auglýsa og kynna The Road to
Guantanamo og þeir fara einnig víða
á vegum Amnesty-mannréttinda-
samtakanna.
„Það er erfitt að tala um dvölina
þarna en við verðum að gera það.
Hver á að gera það ef við gerum það
ekki?“ segir Asif Iqbal en Íslend-
ingum gefst einmitt tækifæri til að
hlýða á mál hans í dag, en þá heldur
Amnesty á Íslandi málþing um
Guantanamo. Það verður haldið í
Iðnó og hefst kl. 18.00.
david@mbl.is
„Við vorum venjulegir strákar“
Fyrrverandi fangar í Guantanamo lýsa reynslu sinni á málþingi um mannréttindamál í Iðnó í dag
Morgunblaðið/Eyþór
Víðförlir Ruhal Ahmed og Asif Iqbal hafa verið á ferð og flugi til að kynna The Road to Guantanamo. „Við erum
[…] stöðvaðir á flugvellinum í hvert einasta skipti sem við komum heim frá útlöndum,“ segir Ahmed.
Ruhal Ahmed og Asif
Iqbal máttu dúsa í rúm
tvö ár í klefa í Guant-
anamo án þess að sæta
nokkurn tímann dómi.
Davíð Logi Sigurðs-
son, sem heimsótti
Guantanamo í ágúst og
lýsti staðnum í Morg-
unblaðinu fyrir mánuði,
hitti þá að máli í gær.
Í HNOTSKURN
»Asif Iqbal og Ruhal Ahmederu 25 ára gamlir, Shafiq
Rasul er 29 ára. Þeir eru gjarnan
kallaðir Tipton-þrímenning-
arnir, eftir heimabæ sínum í ná-
grenni Birmingham í Bretlandi.
» Iqbal og Rasul komu til Guantanamo 14. janúar 2002,
Ahmed kom 10. febrúar 2002.
»Þrímenningunum var sleppt ímars 2004 en saga þeirra
hefur nú verið kvikmynduð.
ÞRÍTUGUR maður var í haldi lög-
reglunnar í Ósló í gær eftir að hafa
skotið þrjár systur sínar til bana á
heimili þeirra í borginni í fyrrakvöld.
Systurnar þrjár, 13, 24 og 27 ára,
bjuggu í íbúð í Kalbakken-hverfinu í
norðaustanverðri borginni ásamt
þremur bræðrum sínum, eiginkon-
um þeirra og börnum. Bræðurnir
voru á aldrinum 18–30 ára. 68 ára
gamall faðir þeirra var í Pakistan og
á meðan hann var í burtu átti elsti
bróðirinn að gegna hlutverki höfuðs
fjölskyldunnar.
Var einn að verki
Annar yngri bræðra mannsins
hringdi í lögregluna á sunnudags-
kvöld og sagði að kona hefði verið
skotin. Þegar lögreglumenn komu á
staðinn voru allar systurnar þrjár
látnar. Elsti bróðirinn hafði flúið en
var handtekinn um hálfri klukku-
stund síðar við nálæga íbúð sem lög-
reglan umkringdi. „Ég er líklega sá
sem þið leitið að,“ sagði maðurinn og
skömmu síðar hneig hann niður.
Maðurinn var fluttur á sjúkrahús í
Ósló og fresta þurfti yfirheyrslum í
gær vegna slæms ástands hans. Lög-
reglan vissi því ekki hvers vegna
hann skaut systurnar til bana.
Skammbyssa fannst í íbúðinni í
Ósló eftir morðin og lögreglan telur
að elsti bróðirinn hafi verið einn að
verki.
Voru stungnar með hnífi
Nágrannar fjölskyldunnar voru
mjög undrandi á atburðinum. Þeir
lýstu henni sem „mjög viðkunnan-
legri“ og „eðlilegri“ fjölskyldu sem
hefði oft boðið nágrönnunum í pak-
istanskan mat.
Vinir systranna þriggja sögðu
hins vegar að harðvítugar deilur
hefðu verið innan fjölskyldunnar í
nokkur ár. Fréttavefur Aftenposten
sagði að tvær systranna hefðu særst
alvarlega fyrir fimm árum þegar
þær hefðu verið stungnar með hnífi í
árás á heimili þeirra. Fyrrverandi
eiginmaður elstu systurinnar, 31 árs
Pakistani, var dæmdur í eins árs
fangelsi fyrir árásina. Elsta systirin
sagði við réttarhöldin að hún hefði
verið þvinguð til að giftast mannin-
um sem var frændi hennar.
Í árásinni stakk maðurinn elstu
systurina í höfuðið, öxlina og
bringuna. Systir hennar særðist
einnig þegar hún reyndi að koma
henni til hjálpar.
Óslóarbúi skaut þrjár
systur sínar til bana
Harðar deilur höfðu verið innan fjölskyldunnar í nokkur ár
LÍTILL pug-hundur stendur fim-
lega á baki bolabíts í áhættuatriði á
gæludýrasýningu í kínversku borg-
inni Wuxi í Jiangsu-héraði í gær.
Var margt um manninn og ánægja
með sýninguna, enda boðið upp á
ýmis óvenjuleg atriði. Meðal þeirra
var dýfingarsýning nokkurra lítilla
svína, sem sýndu að þeim er ým-
islegt til lista lagt.
Reuters
Sjaldséðar hundakúnstir