Morgunblaðið - 14.10.2006, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UNDANFARIN ár hefur tals-
verður samdráttur orðið í íslenska
rjúpnastofninum. Á þessum vett-
vangi verður ekki fjallað um
ástæður þessa, en þær eru nokkr-
ar. Sérfræðingar og
veiðimenn hafa því
talið nauðsynlegt að
draga verulega úr
rjúpnaveiðum. Fyrr-
verandi umhverf-
isráðherra, Siv Frið-
leifsdóttir, ákvað að
friða rjúpuna í þrjú
ár. Veiðimenn og
ýmsir aðrir voru afar
ósáttir við friðunina. Í
fyrra ákvað fráfar-
andi umhverf-
isráðherra, Sigríður
Anna Þórðardóttir, að
rjúpnaveiðar skyldu hefjast aftur
einu ári fyrr en áætlað var. Þegar
veiðar hófust að nýju var rjúpna-
veiðitíminn styttur um þrjár vikur
og bannað var að selja rjúpur. Þá
voru veiðimenn hvattir til að stilla
veiðum sínum í hóf. Þessar að-
gerðir þóttu nauðsynlegar til að
vernda rjúpuna.
Sölubann
Rjúpan hefur lengi verið einn
vinsælasti jólamatur Íslendinga.
Það var því skiljanlegt að margir
væru ósáttir við að geta ekki
keypt jólarjúpurnar úti í næstu
verslun. Þess má geta að árið
2002, árið fyrir rjúpnaveiðibann,
snæddu 19,1% Íslendinga rjúpur
um jólin. Eftir rjúpnaveiðibannið
reyndu því margir að kaupa rjúp-
ur beint af veiðimönnum. Eins og
áður hefur komið fram er sala á
rjúpum ólögleg. Þá voru veiði-
menn hvattir til að veiða aðeins
fyrir sig og fjölskyldu sína. Und-
anfarin 3 ár hefur því staðan verið
sú að rjúpur hafa að mestu leyti
aðeins verið á borðum
veiðimanna. Allt
bendir til þess að sala
á rjúpum verði ekki
leyfð á næstu árum,
alla vega á meðan
rjúpnastofninn nær
ekki að rétta úr kútn-
um svo um munar.
Innflutt villibráð
Síðastliðin ár hefur
tíðkast nokkur inn-
flutningur á kjöti, þar
með talin villibráð.
Sem kunnugt er eru
talsverðir verndartollar á innfluttu
kjöti. Innflutt villibráð er því mjög
dýr. Í verslunum hafa verið á boð-
stólum ýmsar tegundir af erlendri
villibráð. Í því sambandi mætti
nefna dúfur, akurhænur, fasana,
rjúpur, hirti, hreindýr og héra.
Þeir sem vilja snæða villibráð um
jólin ættu að geta fundið eitthvað
við sitt hæfi og ætti fjölbreytt úr-
val erlendrar villibráðar á hag-
stæðu verði að vera nokkur sára-
bót fyrir þá sem ekki geta náð sér
í íslenskar rjúpur. Vandamálið er,
eins og áður sagði, að erlenda
villibráðin er dýr í innkaupum. Til
dæmis er 30% tollur á innfluttri
villibráð sem ekki er óhóflegur en
svo kemur sérstakur vernd-
arskattur. Af rjúpum er hann t.d.
446 kr. á kílóið og á innflutt hrein-
dýrakjöt 1.014 kr. á kílóið. Ljóst
má vera að ef aðeins væri greidd-
ur 30% tollur af erlendri villibráð
en ofurskattar felldir niður, gætu
Íslendingar keypt erlenda villi-
bráð á hagstæðu verði. Þessi að-
gerð myndi hafa það í för með sér
að talsvert minni eftirspurn yrði
eftir íslenskri villibráð, þar með
talið rjúpum. Tekjutap ríkissjóðs
yrði sáralítið en verðlækkunin
myndi gagnast íslensku rjúpunni
þar sem hún yrði ekki eins eft-
irsótt verslunarvara.
Gætum hófs
Þýðingarmesta aðgerðin til
verndunar íslenska rjúpnastofns-
ins er að veiðimenn gæti hófs;
veiði aðeins sem samsvarar einni
jólamáltíð fyrir fjölskylduna.
Reynslan sl. haust sýnir svo um
munar að meirihluti íslenskra
rjúpnaveiðimanna dró verulega úr
veiðum sínum. Allir þurfa að
leggjast á eitt svo að íslenski
rjúpnastofninn megi ná sér á
strik. Það á einnig við um rík-
isvaldið. Þess vegna er afnám of-
urgjalda á innflutta villibráð sárs-
aukalaus aðgerð fyrir ríkisvaldið
til verndunar rjúpunnar.
F.h. stjórnar Skotveiðifélags Ís-
lands.
Erlend villibráð –
verndun rjúpunnar
Sigmar B. Hauksson
skrifar um rjúpnaveiði » Þýðingarmesta að-gerðin til verndunar
íslenska rjúpnastofnsins
er að veiðimenn gæti
hófs; veiði aðeins sem
samsvarar einni jóla-
máltíð fyrir fjölskyld-
una.
Sigmar B. Hauksson
Höfundur er formaður
Skotveiðifélags Íslands.
Sagt var: Þarna var byggður vegur í fyrra.
RÉTT VÆRI: Þarna var lagður vegur í fyrra.
Eða: … gerður vegur …
Gætum tungunnar
NÚ ER sá tími að ganga í hönd
að hálka fer að myndast á vegum
landsins. Stór hluti ökumanna set-
ur negld dekk undir bíla sína, ef
að líkum lætur.
Við Íslendingar sem áður bjugg-
um við hreinasta og heilnæmasta
andrúmsloftið, þurfum nú á þurr-
um og kyrrum vetrardögum að
búa við það að mengunarský grúf-
ir yfir götum borgarinnar og þeim
fjölmörgu, sem eru með sjúkdóma
í öndunarfærum og lungum er ráð-
lagt að hætta sér ekki
út fyrir dyr. Í Svíþjóð
gefa rannsóknir til
kynna að ævidögum
Stokkhólmsbúa fækki
meira af völdum svif-
ryks en vegna um-
ferðarslysa í borginni!
Við ákveðnar að-
stæður getur aukning
svifryks hækkað dán-
artíðni fólks um 6%.
Svifryk er því hættu-
legt heilsu manna,
sérstaklega þó ef það
kemst í lungu barna.
Ég hvet foreldrafélög
í leik- og grunnskólum höfuðborg-
arsvæðisins, til að beita sér fyrir
því að foreldrar skólabarna leggi
sitt af mörkum til að minnka svif-
ryk af völdum bifreiða sinna, því
algengt er að almenningur geri
sér ekki grein fyrir skaðsemi þess.
Á síðari árum hefur svifryksmeng-
un og heilsuspillandi áhrif hennar
orðið til þess að notkun nagla-
dekkja er bönnuð í ýmsum lönd-
um, t.d. Japan.
Ætla má að fólksbílar á negld-
um dekkjum frá einu meðalheimili
spæni upp nálægt hálfu tonni af
malbiki á ári og „framleiði“ allt að
10 kg af heilsuspillandi svifryki.
Svona getum við ekki hagað okkur
til frambúðar. Einnig má bæta því
við að Reykjavíkurborg þarf ár-
lega að endurnýja um 10.000 tonn
af malbiki vegna slits af völdum
nagladekkja og það kostar til um
150 til 200 milljónum króna á ári.
Ekki hefur verið sýnt fram á að
nauðsynlegt sé að aka á nagla-
dekkjum á höfuðborgarsvæðinu.
Það er mikilvægt að ökumenn hafi
það í huga. Hlýnandi veðurfar og
aukin vetrarþjónusta Reykjavík-
urborgar, vegagerðarinnar og ná-
grannasveitarfélaganna, veldur því
að við ökum nánast allan veturinn
á auðum götum! Hvers vegna ekki
að taka upp gjaldtöku af negldum
hjólbörðum? Í Þrándheimi kostar
12.000 kr. að aka á negldum
dekkjum og menn fá 10.000 kr.
fyrir að skipta úr 4 negldum
dekkjum yfir í ónegld
dekk. Þar eru 33%
ökutækja á negldum
dekkjum og í Osló eru
þau um 20%. Hvers
vegna getur þorri
ökumanna í Osló og
Þrándheimi ekið á
ónegldum hjólbörðum,
en við ekki? Margir
ökumenn aka á dekkj-
um með slitnum nögl-
um, sem hafa nánast
ekkert notagildi, en
gefa samt sem áður
falska öryggistilfinn-
ingu. Hvers vegna
ekki að aka hægar í hálku og við
vetraraðstæður? Ökutæki sem ek-
ið er í mikilli hálku á 60 km/klst.
þarf tvöfalt lengri hemlunarvega-
lengd en ef það er á 40 km/klst.
Margir standa í þeirri trú að
tryggingafélögin geri kröfu um að
vetrardekkin séu negld, það er
ekki rétt, þau vilja að hjólbarðar
hæfi aðstæðum, þ.e. vetrardekk
við vetraraðstæður.
Hugleiðið muninn á hreinum
götunum nú í sumar og svo hvern-
ig veturinn er með sandi og möl í
vegköntum, leðjuaustri yfir bílana
og með tilheyrandi grjótkasti,
framrúðubrotum og skemmdum í
lakki.
Við verðum öll að taka ábyrgð á
umhverfi okkar og gera það sem í
okkar valdi stendur til að minnka
mengun þess. Því getum við ekki
leyft okkur lengur að aka á negld-
um hjólbörðum. Við eigum áður en
vetur gengur í garð að fjarlægja
naglana úr vetrardekkjunum og
leggja þar með okkar af mörkum
til að minnka svifryk og heilsu-
spillandi áhrif þess. Það er mitt
mat að nagladekk séu ekki lengur
valkostur í þéttbýlustu stöðum
landsins vegna mengunar.
Áður en þú setur
nagladekkin undir!
Sighvatur Arnarsson fjallar
um svifryk og nagladekk » Við eigum, áður envetur gengur í garð,
að fjarlægja naglana úr
vetrardekkjunum og
leggja þar með okkar af
mörkum til að minnka
svifryk og heilsuspill-
andi áhrif þess.
Sighvatur
Arnarsson
Höfundur veitir forstöðu Skrifstofu
gatna- og eignaumsýslu á Fram-
kvæmdasviði Reykjavíkurborgar.
UNDANFARIN ár hefur borið æ
meira á því að prestar og jafnvel
djáknar séu með viðveru og kynn-
ingar í grunnskólum landsins við öll
möguleg tækifæri og
hafa m.a. sett á fót
kristilega ráðgjaf-
arþjónustu innan
veggja þriggja skóla.
Í Hofsstaðaskóla í
Garðabæ er þjónusta
sem kallast Vinaleið. Á
forsíðu vefseturs skól-
ans má finna upplýs-
ingar um þjónustuna,
sem byggir á „kristi-
legri sálargæslu og for-
varnarstarfi“ sem Þór-
dís Ásgeirsdóttir djákni
var frumkvöðull að og
er orðin sjö ára gömul. Verkefnið var
upphaflega þróað í samvinnu við
kirkju og skóla í Mosfellsbæ en þar er
Þórdís með viðtöl og samskipta-
námskeið fyrir börn. Vinaleið stendur
einnig til boða í Flataskóla, Garðabæ
í umsjón „skóladjákna“. Í lýsingu á
Vinaleið í Hofsstaðaskóla segir:
„Með stuðningsviðtölum við nem-
endur er leitast við að leiðbeina,
sætta, styrkja og gera heilt. Það er
aðalinntak sálgæslunnar. … Sál-
gæsluviðtölin eru stuðningsviðtöl en
ekki meðferðarviðtöl. Góð samvinna
er á milli fagaðila í grunnskólanum
svo sem kennara, námsráðgjafa, sál-
fræðinga, deildarstjóra sér-
kennslu …“ Áfram segir:
„Boðleiðir Vinaleiðar eru þrjár: 1)
Nemandi óskar eftir þjónustu beint
við fulltrúa Vinaleiðar eða hann talar
við umsjónarkennara. 2) Umsjón-
arkennari sækir um
fyrir nemanda sinn. 3)
Foreldri biður um við-
tal. Viðtölin fara fram á
skrifstofum Vinaleiðar í
skólanum. Föst viðvera
skóladjákna eða skóla-
prests í skólanum er
undirstaða þess að
þjónustan sé virk. Vina-
leið er einnig stuðn-
ingur við kennara.“
Allt hefur þetta
greinilega verið sett af
stað í góðri meiningu en
jafnframt von djákna /
presta og þjóðkirkjunnar til að hafa
sín áhrif á börnin. Ég vil gagnrýna
þetta af eftirfarandi ástæðum:
1. Prestar og djáknar, sama frá
hvaða söfnuði eða trúflokki þeir eru,
eiga ekki erindi inn í ríkisrekna skóla
landsins þar sem börnin okkar eiga
að vera vernduð frá hvers kyns trú-
aráhrifum. Í kristinfræði og trúar-
bragðafræði er séð um að kenna
börnunum um trúarbrögð heimsins.
Rétt eins og ríki og kirkja eiga að
vera aðskilin, eiga menntun og trúboð
að vera aðskilin. Þetta eru grundvall-
ar mannréttindi sem viðurkennd eru
af mannréttindasáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Fólk getur tekið sjálft
ákvarðanir um hvort að það vilji
senda barnið sitt í trúarlegt viðtal ut-
an skólatímans. Þegar sá sem tekur
viðtalið gerir það í starfi sínu sem
djákni eða prestur er ekki hægt ann-
að en flokka það sem trúarlegt.
2. Það er óhæft að hægt sé að
senda barn í trúarlegt sálgæsluviðtal
eða það fari sjálft án þess að sam-
þykki foreldra/forsjármanna liggi
fyrir.
3. Prestar eða djáknar, sama hvaða
söfnuði þeir tilheyra, eiga ekki að
hafa skrifstofu innan veggja ríkisrek-
inna skóla.
4. Fagaðilar eins og t.d. klínískir
sálfræðingar, geðlæknar og náms-
ráðgjafar ættu að sjá sóma sinn í því
að mótmæla þessari ófaglærðu innrás
presta og djákna inn í grunn-
skólakerfið. Sagt er að „Vinaleiðin
kærleiksþjónusta“ séu „stuðnings-
viðtöl en ekki meðferðarviðtöl“. Þetta
er bara orðaleikur. Einkaviðtöl geta
haft mikil áhrif á börn og breytt hug-
myndum þeirra og hegðun. Allt slíkt
telst því sem meðferð, sem í þessu til-
viki er ekki veitt af fagaðila. Prestar
og djáknar eru ekki menntaðir á
þessu sviði og hafa ekki leyfi til að
bjóða upp á meðferð. Vilji þeir veita
kristilegan stuðning skulu þeir / þær
gera það utan grunnskólanna.
Liður í trúboði og
sókn þjóðkirkjunnar
Karl Sigurbjörnsson biskup nefndi
í setningarræðu Prestastefnu Íslands
2006 (sjá á kirkja.is) eftirfarandi und-
ir fyrirsögninni „Sóknarfæri kirkj-
unnar“:
„Sérþjónustan á sjúkrahúsum …
Fullorðinsfræðslan … Námskeið um
sorg og sorgarviðbrögð, biblíunám-
skeið Alfa-námskeið, hjónanámskeið,
bænabandið, tólf sporin allt hefur
þetta opnað nýjar gáttir. Gleðilegt að
sjá þegar slík námskeið opna brýr yf-
ir til helgihaldsins. … kyrrðardagar
… Vinaleiðin er stórmerkilegt fram-
tak í Mosfellsprestakalli. Ég vildi
óska að fleiri skólar og sóknir tækju
höndum saman um slíka leið.“
Mér verður ómótt við þennan lest-
ur. Af þessu er ljóst að yfirmaður
þjóðkirkjunnar styður starfsemi eins
og Vinaleiðina heils hugar og ber
enga virðingu fyrir því að börn eiga
að vera í friði frá trúboði í skólum
landsins.
Ég á ekki orð yfir þessari innrás
fulltrúa Þjóðkirkjunnar inn í grunn-
skólana. Er þeim ekki nóg að halda
Sunnudagaskóla og KFUM/K í sín-
um húsum? Þurfa þeir að troða sér
inn í skólana í krafti þess að 84%
landsmanna eru skráð í þjóðkirkj-
una? Það skiptir engu máli hvort það
eru 1% eða 99% sem eru í henni. Trú-
boð rétt eins og stjórnmálaáróður á
ekki rétt á sér innan veggja skólanna.
Ég vil biðja alla þá sem vilja gæta
jafnræðis og mannréttinda innan
menntakerfisins að mótmæla þessu.
Trúvæðing grunnskólanna gegnum
kærleiksþjónustu þjóðkirkjunnar
Svanur Sigurbjörnsson mót-
mælir kristilegri ráðgjaf-
arþjónustu í grunnskólum
» Trúboð rétt eins ogstjórnmálaáróður á
ekki rétt á sér innan
veggja skólanna. Ég vil
biðja alla þá sem vilja
gæta jafnræðis og
mannréttinda innan
menntakerfisins að mót-
mæla þessu.
Svanur Sigurbjörnsson Höfundur er læknir.