Morgunblaðið - 18.10.2006, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MENNTAMÁL eru okkur Ís-
lendingum hugleikin en sitt sýnist
hverjum í þeim efnum. Vel er
gert í mörgu og ekki ætlunin að
gagnrýna það, en framþróun og
gæði náms hljóta að vera nauð-
synlegar forsendur góðrar mennt-
unar. Því er ætlunin með þessum
greinaskrifum að varpa ljósi á
mögulegar ástæður þess að lestr-
arkunnáttu barna á Íslandi hefur
hrakað á undanförnum árum. Þá
standa drengir sérstaklega höll-
um fæti í þeim efnum.
Nú liggja fyrir sláandi nið-
urstöður mælinga sem sýna að ís-
lenskum börnum hefur farið tölu-
vert aftur í lestri á síðastliðnum
árum. Þetta verður að teljast
mikið áhyggjuefni fyrir foreldra
sem og samfélagið í heild, en
kemur þó verst við börnin sjálf.
Lestur er að mörgu leyti und-
irstaða frekara náms og ef ekki
tekst vel til á þeim vettvangi í
upphafi verður líklega á brattan
að sækja í öðrum námsgreinum.
Ef litið er til lestrarkunnáttu
barna sést að börnum á Íslandi
fer mest aftur samanborið við hin
Norðurlöndin. Þær niðurstöður
sem rætt er um komu fram í
PISA 2003, umfangsmikilli rann-
sókn á hæfni og getu 15 ára nem-
enda í ýmsum námsgreinum sem
nær til 32 landa. Þar kom í ljós
að lestrargetu 15 ára barna á Ís-
landi hefur hrakað verulega frá
fyrri mælingu sem birtust í PISA
2000. Ljóst er að afturför í lestr-
argetu barna er engan veginn við-
unanandi og því þarf að skoða
nánar hvað veldur.
Ennfremur benda rannsóknir
til þess að lestrarfærni drengja
verði stöðugt verri á Íslandi
(samanber samræmd próf) sem
og í öðrum vestrænum löndum.
Drengir standa því mun verr að
vígi í þessum efnum en stúlkur.
Þessi munur á milli kynjana hefur
nánast ekkert verið rannsakaður
hérlendis en brýn þörf er hins-
vegar á því.
Vísindamenn telja að ein aðal-
ástæða þessarar þróunar sé að
þær aðferðir sem notaðar eru við
lestrarkennslu passi ekki fyrir
drengi. Þegar niðurstöður sýna
endurtekið að drengir dragast
aftur úr námslega er ekki hjá því
komist að spyrja hvort núverandi
kennsluaðferðir henti stúlkum
mun betur en drengjum. Þetta
þarf að skoðast heildrænt, ekki
síst í ljósi þess að slíkur munur
var ekki á kynjunum fyrir 20–30
árum (Macmillan, 2004). Engum
getur þó dottið í hug að drengir
hafi ekki sömu getu eða hæfileika
til náms og stúlkur og því ljóst að
vandinn liggur annars staðar.
Sú aðferð sem mikið er notuð á
Íslandi sem og mörgum öðrum
vestrænum löndum kallast Heild-
araðferðin (whole- word method).
Þar gengur kennsla út á merk-
ingu orða og unnið er með tungu-
málið út frá þeim forsendum að
vekja áhuga barna á bók-
menntum.
Niðurstöður rannsókna á slök-
um árangri drengja í lestri í öðr-
um vestrænum löndum benda til
þess að heildaraðferð við lestr-
arkennslu henti þeim ekki. Þær
niðurstöður hafa leitt til þess að
kennsluaðferðum hefur víða verið
breytt og sú aðferð sem vinsæl
var hér á árum áður, Bókstafur-
hljóð (phonics-methods), tekin
upp aftur. Hér er um að ræða að-
ferð sem gengur út á að kenna
einföld stafakennsl og orða-
sambönd í upphafi. Margir kann-
ast sjálfsagt við setningar eins og
„S-s segir Sísí“ og „Ása á á“ úr
gömlum lesbókum eins og Gagn
og gaman. Þessi aðferð byggist á
því að nauðsynlegt sé að ná
grunnfærni áður en nemandi fær
flóknari verkefni. Rannsóknir
sýna að með notkun þeirrar að-
ferðar sé báðum kynjum gert
jafnt undir höfði og að drengir
standi þá jafnfætis stúlkum þann-
ig að enginn kynjamismunur
verði til staðar (Macmillan, 2004).
Í lestrarkennslu er því mælt með
þessari grunnaðferð, Bókstafur-
hljóð. Rannsóknir sýna að einn
stærsti áhrifaþáttur varðandi
snemmbæra lestrarkunnáttu er
að ná góðri færni með stafi og
hljóð (Sprugevica & Hoien, 2003).
Það námsefni sem er í notkun og
byggist á Bókstafur- hljóð aðferð-
inni mætti hins vegar endurnýja
og laga að kröfum nútímans.
Annað mjög mikilvægt sem
ekki má gleymast er þáttur þjálf-
unar. Það getur hugsast að
grunnurinn fyrir lestrarfærni sé
ekki þjálfaður nóg. Það er að
segja að Bókstafur- hljóð kunn-
átta sé ekki orðin sjálfvirk. Sjálf-
virk færni þarfnast mikillar þjálf-
unar og áhugahvöt verður að
vera til staðar. Sé þessi leið farin
sem allt bendir til að sé áhrifarík
í lausn þess vanda sem upp er
kominn gæti verið gott að aðlaga
kennsluaðferðina áhugasviði
hvors kyns fyrir sig. Til dæmis
mætti hugsa sér að drengir
myndu vinna með stóra bókstafi
(50 cm) með segli, sem þeir geta
smellt á vegg þegar þeir eiga að
skrifa orð og annað í þeim dúr.
Gamla góða setningin að æfing-
in skapi meistarann getur því
verið höfð að leiðarljósi í barátt-
unni gegn þeirri neikvæðu þróun
sem átt hefur sér stað í lestr-
argetu barna/unglinga, og þá sér-
staklega drengja, á Íslandi í dag.
Hins vegar verður að passa vel
að rétt sé staðið að þeirri þjálfun,
þá ætti eftirleikurinn að vera
auðveldari.
Fá drengir ranga lestr-
arkennslu í skólum?
Sigrún Heimisdóttir, Sjöfn
Evertsdóttir og Hermundur
Sigmundsson fjalla um lestr-
arkunnáttu barna
» Vísindamenn telja aðein aðalástæða þess-
arar þróunar sé að þær
aðferðir sem notaðar
eru við lestrarkennslu
passi ekki fyrir drengi.
Sigrún
Heimisdóttir
Sigrún og Sjöfn eru 3. árs nemar við
sálfræðiskor Háskólans á Akureyri,
Hermundur er prófessor við fé-
lagsvísinda- og lagadeild Háskólans á
Akureyri.
Hermundur
Sigmundsson
Sjöfn
Evertsdóttir
Dóra Hjálmarsdóttir: Áhættu-
mati fyrir Kárahnjúkavirkjun er
ekki ábótavant.
Oddur Benediktsson: Áhættu-
mati fyrir Kárahnjúkavirkjun er
ábótavant
Páll Jóhann Einarsson skrifar
um trú og vísindi.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
MEÐ boðaðri sameiningu
allra stærstu mjólkurfram-
leiðslufyrirtækja landsins í eina
sameinaða mjólkursamsölu hef-
ur orðið til einhver einkenni-
legasta umræða í íslensku sam-
félagi til margra ára. Því er
haldið fram að einokun muni
skila neytendum hundruðum
milljóna í lækkuðu vöruverði
með aukinni hagræðingu. For-
svarsmenn þessa iðnaðar ásamt
ráðherra landbúnaðarmála tala
hér út úr kú. Með sömu rökum
væri það neytendum til hags-
bóta að sameina Baug, Kaupás
og Samkaup í eina einok-
unarsmásöluverslun og Esso,
Skeljung og Olís í eitt einok-
unarbensínsölufyrirtæki. Þetta
eru fráleit rök.
Til upplýsingar skal það tek-
ið fram að í ár er árið 2006 og
að þau sannindi hafa lengi ver-
ið höfð að leiðarljósi að frjáls
samkeppni tryggi hagkvæmni í
framleiðslu og lágt vöruverð.
Með samkeppnislögum hefur
Alþingi skilgreint það hlutverk
ríkisvaldsins að tryggja slíkt
hérlendis með hagsmuni al-
mennings í fyrirrúmi. Ummæli
forsvarsmanna mjólkuriðnaðar-
ins undanfarna daga stangast
ekki bara á við viðtekin lögmál
hagfræðinnar og meginleik-
reglur atvinnulífsins, þau eru
bein ögrun við neytendur og
geta orðið bændastéttinni til
mikils tjóns.
Alþingi getur ekki látið
þessa ósvinnu yfir okkur
ganga. Annað tveggja verður
að tryggja heilbrigða sam-
keppni á íslenskum mjólk-
urmarkaði með innleiðingu
samkeppnislaga á því sviði eins
og Samkeppniseftirlitið hefur
farið fram á eða fyrirhuguð
sameining verði heimiluð og
innflutningur á erlendum
mjólkurafurðum gefinn frjáls
frá sama tíma.
Einokun mun skila bændum
óhagkvæmu sölu- og fram-
leiðslukerfi og neytendum háu
verði og lélegri vöru. Vilji þeir
sem ráða mjólkuriðnaði hér-
lendis ekki heilbrigða innlenda
samkeppni, munu þeir með
slíku einungis innleiða slíka
samkeppni erlendis frá.
Runólfur Ágústsson
Blóðmjólk
Höfundur er lögfræðingur.
UMRÆÐAN
✝ BernharðurGuðmundsson
fæddist í Reykjavík
17. október 1930.
Hann lést á Land-
spítalnum við
Hringbraut 5. októ-
ber síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Guðmundur
Júlíus Júlíusson, f.
13. ágúst 1900, d.
18. mars 1986, og
Jarþrúður Bern-
harðsdóttir, f. 25.
febrúar 1900, d. 1.
maí 1988. Systkini Bernharðs
voru sjö talsins: Júlíus, f. 26. sept-
ember 1922, Bjarnheiður, f. 9.
febrúar 1924, d. 10. júlí 1994,
Guðrún Áslaug, f. 31. október
1925, Agnes, f. 23. október 1926,
Jórunn, f. 23. júní 1929, d. 24. júní
1970, Anna, f. 17. október 1930,
d. 29. janúar 2005, og Árni, f. 16.
desember 1931.
Bernharður kvæntist Guðrúnu
Guðjónsdóttur, f. 19. maí 1928.
Þau slitu samvistir. Synir Bern-
harðs og Guðrúnar eru: 1) Guðjón
Hafsteinn, f. 18. febrúar 1949,
kvæntur Helgu Jónsdóttur, f. 14.
október 1949. Börn þeirra eru: a)
Guðjón Már, f. 16. febrúar 1972.
Hann á soninn Jason Daða með
fyrrum sambýliskonu sinni Sig-
ríði Sigurðardóttur, f. 26. júní
1971. Núverandi sambýliskona
Guðjóns er Heiðrún Lind Mar-
teinsdóttir, f. 3. júlí 1979. b) Guð-
rún Líneik, f. 10. ágúst 1977, gift
Óðni Bolla Björgvinssyni, f. 18.
ágúst 1972. Börn þeirra eru
Embla Dröfn og Bjarki Leó. c)
Jón Atli, f. 31. júlí 1984. Sam-
býliskona hans er Karen Björk
Einarsdóttir, f. 18. nóvember
1984. 2) Guðmundur, f. 9. maí
1951. Hann kvæntist Sonju Guð-
jónsdóttur, f. 26. nóvember 1951.
Þau skildu. Börn þeirra eru: a)
Óskírður, f. 21. nóvember 1977,
d. 22. nóvember 1977. b) Guð-
björg, f. 10. október 1978, í sam-
búð með Jóni Gunnari Kristjáns-
syni, f. 12. desember 1979. Börn
þeirra eru Guð-
mundur Ísak og
Emil Ísak. c) Bern-
harður, f. 21. des-
ember 1983. Barn
Sonju og uppeld-
issonur Guðmundar
er Gísli Valgeir
Gonzales, f. 17. jan-
úar 1974. Hann á
soninn Atla Frey
með Önnu Sól-
mundsdóttur, f. 10.
maí 1976. Núver-
andi sambýliskona
Gísla er Elínborg
Sigurðardóttir, f. 22. apríl 1980.
Núverandi kona Guðmundar er
Svanhildur Jónsdóttir, f. 10. júní
1954, og á hún fjögur börn. 3)
Eggert Þór, f. 2. júní 1958,
kvæntur Þórunni Valdimars-
dóttur, f. 25. ágúst 1954. Synir
þeirra eru: a) Gunnar Theodór, f.
9. janúar 1982, í sambúð með
Helgu Björgu Gylfadóttur, f. 6.
apríl 1983. b) Valdimar Ágúst, f.
9. ágúst 1992. Bernharður kvænt-
ist Jóhönnu Kjartansdóttur, yf-
irhjúkrunarkonu á röntgendeild
Landspítalans, 17. október 1970.
Lengst af bjuggu Bernharður og
Jóhanna í Espigerði 4 í Reykja-
vík. Jóhanna var fædd 4. júlí 1927
og átti einn son, Kjartan Jónsson,
f. 29. maí 1951. Jóhanna lést 14.
janúar 1993.
Bernharður bjó alla tíð í
Reykjavík. Hann fór snemma til
sjós og var matsveinn á togurum.
Eftir að hann kom í land var
hann lengi verslunarmaður hjá
Sláturfélagi Suðurlands. Hann
nam síðan kjötiðn í Iðnskólanum
og starfaði sem kjötiðnaðarmað-
ur hjá Sláturfélaginu. Frá hausti
1981 til ársloka 1997 starfaði
Bernharður sem þingvörður í Al-
þingi eða þar til hann hætti störf-
um sökum aldurs. Hann var
þekktur bridgespilari á sinni tíð
og tók þátt í mörgum Íslands-
mótum.
Bernharður verður jarðsung-
inn frá Fríkirkjunni í Reykjavík í
dag og hefst athöfnin klukkan 13.
Það flaug margt í gegnum hugann
hjá okkur systkinunum þegar okkur
bárust þær fréttir að afi hefði látist.
Minningar tengdar afa eru margar
og góðar.
Þar ber hæst spennuna sem fylgdi
því að koma til afa og Jóhönnu á jól-
unum, þar sem fjölskyldan kom öll
saman og spilaði langt fram á nótt. Sú
hefð helst enn þann dag í dag og mun
vonandi gera áfram til minningar um
afa.
Það var alltaf jafnnotalegt að koma
í Espigerði til afa og Jóhönnu, hvort
sem þar var spilað í rólegheitum, leik-
ið á ganginum eða framundan var
spennandi næturgisting.
Þar sem við systkinin erum hrein-
ræktuð borgarbörn, eigum við þakkir
að færa til afa fyrir að hafa kynnt
okkur fyrir rammíslenska sveitalíf-
inu.
Afi vann lengi sem þingvörður og
þótti okkur systkinunum mjög gam-
an að heimsækja hann í vinnuna og
fræðast undir hans leiðsögn um það
sem fram fór á Alþingi.
Þátt fyrir erfið veikindi af ýmsum
toga, var alltaf stutt í húmorinn hjá
afa. Meira að segja núna síðustu árin,
þegar hann var einna veikastur, hélt
hann uppi mikilli stemmningu, hvort
heldur um jólin eða í matarboðum hjá
pabba og mömmu á Gullteig, með
lúmskum húmor og skemmtilegri
stríðni. Þá aðallega á eigin kostnað.
Einn ungur frændi okkar sagði um
afa: „Ég þekkti hann ekki mikið, en
ég er afar þakklátur fyrir genin frá
honum.“ Jákvæðni- og bjartsýnisgen-
in lifa svo sannarlega áfram með
börnunum og barnabörnum. Fyrir
þetta erum við þakklát. Megi minn-
ing hans lifa í hjarta okkar allra.
Takk fyrir allt, afi.
Guðjón Már Guðjónsson,
Guðrún Líneik Guðjónsdóttir,
Jón Atli Guðjónsson.
Það var seint á árinu 1998 að föður
mínum var hreinlega kippt út úr sam-
félaginu. Hann fékk heilablæðingu á
Spáni og var upp frá því vistmaður á
hjúkrunarheimilum.
Fyrr á árinu 1998 var haldið honum
til heiðurs kveðjuhóf á vinnustað hans,
sem var Alþingi, en þar starfaði hann
síðustu 16 árin sem þingvörður. Í
þessu kveðjuhófi fór séra Hjálmar
Jónsson, þáverandi þingmaður, með
eftirfarandi ljóð, sem hann samdi um
pabba.
Við kveðjum með söknuði sárum.
Er 67 náðir árum.
Það birtist með þökkum
og blómum og pökkum
og sést best á saknaðartárum.
Ég veit að pabbi var mjög vel
kynntur á þeim vinnustöðum sem
hann starfaði á en þeir voru ekki
margir í gegnum tíðina. Hann var að-
eins 18 ára gamall þegar ég fæddist og
byrjaði snemma að vinna, fyrst sem
matsveinn á togurum, og síðan sem
verslunar- og kjötiðnaðarmaður, en
kjötiðnina lærði hann eftir að hann
varð fertugur.
Frá því að ég man eftir honum átti
hann oft við veikindi að stríða og var
töluvert á spítölum. Árið 1978 fékk
hann svokallaða spítalaveiki og var á
gjörgæslu í 12 vikur, þá fékk hann
næringu í æð, sem varð til þess að
handleggirnir sködduðust og olli því
að hann gat ekki lengur unnið í sínu
fagi.
Ungur giftist hann mömmu og átti
með henni okkur þrjá bræðurna, en
því miður blessaðist ekki það hjóna-
band, svo þau skildu. Pabbi átti í veik-
leika með áfengi og var hann sjálfum
sér verstur hvað það varðar. Bæði
mamma og pabbi giftust aftur og voru
þau hjónabönd blessunarrík. Pabbi
giftist góðri konu Jóhönnu Kjartans-
dóttur. Þau áttu mörg sameiginleg
Bernharður
Guðmundsson