Morgunblaðið - 12.11.2006, Qupperneq 16

16 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
foreldrar og börn
upp í Skandinavíu enda byggir hún í
grunninn á grundvallarsjónar-
miðum og hugsjónum hreyfing-
arinnar. Það er engin tilviljun að
Norðurlandaþing er núna að fjalla
um norræna velferðarsamfélagið í
hnattrænu samhengi. Flestir skilja
nefnilega að í þessu módeli, sem við
Íslendingar höfum ekki innleitt
nema að hluta, felast svo mikil verð-
mæti og lífsgæði fyrir alla, þar með
talið fjölskylduna og börnin.“
Það eykur Halldóri líka bjartsýni
að í íslenskum þjóðarkarakter sé að
finna vilja og trú á því að við getum
náð markmiðum okkar. „Vandinn er
að vísu stundum sá að þetta verða
tóm gönuhlaup en ef hægt er að
beisla þennan vilja til góðra verka,
eins og að skapa hér fjölskyldu-
vænna samfélag, er ég ekki í vafa
um að það mun takast.“
Of mikið lagt á litlar sálir
Í gegnum starf sitt sem kennari
og starfandi námsráðgjafi hefur
Fanný Gunnarsdóttir formaður
Jafnréttisráðs lifað og hrærst í ald-
arfjórðung í heimi barna og ung-
linga.
Hún segir börn hafa breyst á
þessum tíma, einkum síðustu árin.
„Ég sé mun á þeim. Við sjáum því
miður í skólum tættari, óagaðri og
óhamingjusamari börn en áður.
Kannanir benda líka til þess að
meira sé um raskanir af ýmsu tagi
og depurð og kvíði hefur aukist. Að
mínu mati þurfum við sem samfélag
að taka okkur saman í andlitinu. Við
erum því miður ekki að sinna börn-
unum okkar nægilega vel. Leggjum
oft alltof mikið á þessar litlu sálir.“
Fanný tekur undir það sjónarmið
að vænlegasta leiðin til að fjölga
samverustundum foreldra og barna
sé að draga úr vinnu og að for-
gangsraða í lífinu. „Þurfum við endi-
lega að vinna svona ofboðslega mik-
ið og vera svona virk í ýmsu starfi
fyrir utan heimilið? Á heildina litið
höfum við það gott efnahagslega og
margir eru í aðstöðu til að draga úr
vinnu ef viljinn er fyrir hendi. Því
miður geta ekki allir leyft sér að
minnka við sig vinnu vegna bágs
efnahags. Nefni ég sem dæmi ein-
stæðar mæður sem hafa lág laun og
fólk sem vinnur lægst launuðu störf-
in.“
Foreldrar verða
að forgangsraða
Fanný segir að fólk þurfi að
reikna með þeim breytingum sem
fylgja því að eignast barn eða börn
og aðlaga líf sitt breyttum að-
stæðum. Hún spyr hvort fólk vilji
almennt að yngstu börnin séu í átta
til níu klukkustunda vistun á degi
hverjum og sjái foreldra sína aðeins
í örfáar stundir af sínum vökutíma.
„Og það eru þær stundir þegar
mest stress er í gangi á heimilum.
Það er verið að keyra börnin og
sækja þau, versla, elda matinn, að-
stoða við heimanám osfrv.“
Fanný bendir á að fleira en vinna
spili inn í þetta. Foreldrar þurfi líka
að forgangsraða. „Auðvitað eru allir
foreldrar að reyna að gera sitt
besta. Það er bara svo margt sem
togar í. Fólk er í endurmenntun,
klúbbum og allskonar félagsstarfi.
Það er heldur engin tilviljun að lík-
amsræktarstöðvar bjóði upp á
barnagæslu allt fram til rúmlega sjö
á kvöldin. Ég fer stundum í líkams-
rækt seinni partinn eftir vinnu og
þá eru börn þar í gæslu eftir að hafa
hugsanlega verið átta tíma í dag-
vistun eða á leikskóla. Þegar ég sé
þetta hef ég oft velt fyrir mér hvort
ekki sé hægt að gera eitthvað með
barninu í staðinn. Fara í sund,
göngutúr eða Húsdýragarðinn, svo
dæmi séu tekin. Upplifa eitthvað
saman. Það er áhyggjuefni ef heim-
ar barna og foreldra eru hættir að
skarast. Samt vitum við að börn og
unglingar vilja vera meira með for-
eldrum sínum, þau vilja samveru,
festu, utanumhald og eftirfylgd.
Raunar hef ég stundum velt því fyr-
ir mér hvort heimilin séu að breyt-
ast í skiptistöð, þar sem fólk kemur
og fer og samskipti eru lítil. Það er
kannski ljótt að orða þetta svona en
ég er sannfærð um að margir vita
hvað ég er að tala um.“
Síðan er það lífsgæðakapp-
hlaupið. „Það tekur sinn toll og út-
heimtir að fólk vinni meira en það
nauðsynlega þarf. Fáar þjóðir eru í
meiri samanburði varðandi neyslu
en við Íslendingar. Áreitið er mikið.
Því vaknar aftur spurningin um for-
gangsröðun.“
Fanný kallar eftir samfélagslegu
átaki til að gera Ísland að barn-
vænna samfélagi og segir margt
benda til þess að þeir sem málið
varðar séu nú reiðubúnir að leggja
sitt af mörkum. „Ég veit að ríki og
sveitarfélög eru að skoða þessi mál
út frá sem flestum sjónarhornum og
leita lausna. Það er til dæmis áhugi
fyrir þessu í forsætisráðuneytinu en
ég á sæti í fjölskyldunefnd ráðu-
neytisins. Ég vænti þess að sú vinna
og hugmyndir sem ræddar hafa ver-
ið í nefndinni skili okkur áleiðis. Það
er líka stefna margra sveitarfélaga
að gera vinnudag barna sem mest
samfelldan. Reykjavíkurborg stefn-
ir t.d. að því að börn geti stundað
íþrótta- og tómstundastörf í beinu
framhaldi af skóladeginum og eigi
þar með tíma með foreldrum og fjöl-
skyldu eftir að vinnudegi lýkur.
Einnig þarf að virkja betur aðila
vinnumarkaðarins. Vinnustaðir eiga
að hafa virka fjölskyldustefnu, bjóða
upp á sveigjanlegan vinnutíma og
fjarvinnu þar sem því verður við
komið. Til þess að samfélagið verði
fjölskyldu- og barnvænna þarf að
taka tillit til barnafjölskyldna t.d. í
veikindum barna og vegna vetrar-
fría og starfsdaga í leik-og grunn-
skólum.“
Stuðningsnet stórfjölskyldunnar
hefur, að áliti Fannýjar, lengi verið
öflugt á Íslandi og enda þótt hún
óttist að það hafi gliðnað í seinni tíð
leggur hún áherslu á að við glötum
ekki þeirri arfleifð. „Það er mjög
mikilvægt að börn og fullorðnir leiti
til sinna nánustu ef á þarf að halda
og þyki engin minnkun af því. Hér
hefur fólk staðið saman og vonandi
berum við gæfu til að gera það
áfram.“
90% gengur erfiðlega að sam-
ræma fjölskyldulíf og vinnu
Gísli Hrafn Atlason mannfræð-
ingur er sammála því að efnahags-
legar aðstæður til að ala upp börn á
Íslandi séu almennt góðar, þótt
vissulega séu undantekningar á því
sem við þurfum að huga að. Hann
tekur líka undir það að foreldrar
myndu almennt vilja verja meiri
tíma með börnum sínum.
Máli sínu til stuðnings vísar Gísli
Hrafn í könnun sem Capacent gerði
fyrir Jafnréttisstofu í vor en þar
kom fram að 90% foreldra finnst
þeir stundum eða oft eiga erfitt með
að samræma fjölskyldulíf og vinnu.
„Það eru sláandi tölur.“
Í könnuninni, sem er hluti af al-
þjóðlegri rannsókn sem Gísli Hrafn
vann fyrir Jafnréttisstofu, var líka
spurt hvort fólk sæktist eftir styttri
vinnutíma. 37% kvenna svöruðu ját-
andi og 28% karla. „Það er hefð fyr-
ir löngum vinnudegi á Íslandi en
þetta bendir til þess að ýmsir séu
farnir að huga að því að minnka við
sig vinnu, burtséð frá því hvort þeir
geta það á þessum tímapunkti eður
ei.“
Sveigjanlegur vinnutími er stund-
um tilgreindur þegar rætt er um
hvernig atvinnurekendur geti komið
til móts við þarfir barnafólks. Gísli
Hrafn varar fólk hins vegar við að
líta á það sem einhverja töfralausn.
„Sveigjanlegur vinnutími getur í
sumum tilvikum verið lausn en í
öðrum leiðir hann bara til aukins
álags. Í stað þess að vinna frá átta
til fjögur er fólk kannski viðloðandi
vinnuna fram til miðnættis. Þetta
getur haft slæm áhrif á fjölskyldu-
lífið.“
Gísli Hrafn segir álitamál hvort
lífsgæðakapplaupið sé farið úr
böndunum. „Hraðinn er mikill í
samfélaginu og það má velta því fyr-
ir sér hvort svokallaðar gerviþarfir
séu farnar að spila of stórt hlutverk
í lífi okkar. Auðvitað viljum við
» Við megum ekki fara
út í heimsósóma-
kenningar um að nýj-
ustu tímarnir séu alltaf
þeir verstu. Að mörgu
leyti stöndum við ágæt-
lega og ég held t.d. að
við höfum á heildina litið
meiri tíma með börn-
unum okkar núna en
fyrir fimmtíu til sextíu
árum.
s: 570 2790www.baendaferdir.is
1. - 8. desember
Aðventuferðirnar okkar hafa slegið í gegn og hér bjóðum við upp á
enn eina vikuferð sem enginn ætti að láta fram hjá sér fara. Eftir flug
til Frankfurt verður ekið til Bayreuth í Bæjaralandi, tónlistarborg
Richards Wagners. Gist þar í 4 nætur. Farið verður í skoðunarferðir til
Nürnberg, sem er með elsta jólamarkað Þýskalands og Bamberg,
sem er lifandi og skemmtileg borg. Síðan er haldið áfram til Mann-
heim, þar sem gist er í 3 nætur. Skoðunarferðir eru til Heidelberg og
Würzburg, hinnar heillandi höfuðborgar Frankenvínhéraðsins og
auðvitað bregðum við okkur í vínsmökkun og á jólamarkaði sem setja
svip sinn á þennan árstíma.
Fararstjóri: Steingrímur Gunnarsson
Verð: 99.700 kr. – mikið innifalið! örfá sæti laus
A L L I R G E T A B Ó K A Ð S I G Í B Æ N D A F E R Ð I R
Sp
ör
-
Ra
gn
he
ið
ur
In
gu
nn
Ág
ús
ts
dó
tti
r
Aðventuferð
Bayreuth–Nürnberg–Bamberg–Heidelberg