Morgunblaðið - 24.12.2006, Qupperneq 34

flóttafólk
34 SUNNUDAGUR 24. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hann brosir fyrirlitlega:
– Rússarnir? Þeir skutu bara á
lækna, hjúkrunarkonur og sjúkra-
hús. Þegar Rússarnir voru farnir
að ganga á sjúkrahúsin og varpa
sjúklingunum í fangelsi fór flótta-
maðurinn heim. „21. nóv. munaði
litlu, að ég yrði fluttur nauðugur til
Rússlands. Ég var á gangi úti, þeg-
ar rússneskir skriðdrekar komu
skyndilega og sópuðu fólkinu sam-
an. Síðan var það bundið og keflað,
svo að það gat ekkert hljóð gefið frá
sér og loks fleygt inn í flutn-
ingavagna. Þarna réðust þeir á mig
og ætluðu að binda hendur fyrir
aftan bak, en fundu þá að mig vant-
aði hægri höndina. Þá köstuðu þeir
mér í burtu aftur. Ef ég hefði haft
hægri höndina væri ég ekki hér.“
Í frásögn blaðamanns Morg-
unblaðsins segir m.a.: „Þegar við
lítum inn í aðalsalinn er hann þétt-
skipaður fólki á öllum aldri. Yngsti
flóttamaðurinn er þriggja ára gam-
all, en hann er ekki viðstaddur, er
sennilega farinn að sofa. Það er
komið að kvöldi. Elzti flóttamað-
urinn er 54 ára gömul kona. Hún er
ekki heldur í salnum, því að hún er
lasin eftir hrakningana og liggur
fyrir. – Það er verið að leika dans-
músík, og eitt parið hefur fengið
sér snúning á miðju gólfi. Sumir
tefla, aðrir spila á spil, og ein eða
tvær konur prjóna án afláts. Hér er
séð fyrir öllu og reynt að afmá sár-
ustu minningarnar. En það er ekki
auðgert. Rússnesk ráðstjórn segir
til sín með köflum. Ung stúlka
grætur með þungum ekka. Frú
Nanna (Snæland túlkur, var gift
Andrési Alexandersyni af ung-
versku bergi brotinn, en þau hjón
höfðu flúið til Íslands frá Búdapest
1948 – innskot) gengur til hennar
og hughreystir hana. Og svo er
okkur sagt að þetta fólk hafi flúið af
„ævintýraþrá“!“
En í samtölum við flóttafólkið
kemur fram, að það var engin æv-
intýraþrá sem rak það í skemmti-
ferð til Íslands. Lýsingar þess á
grimmd rauða hersins og ráð-
stjórnarfyrirkomulagsins eru
skelfilegar og hrikalegar þær
hörmungar sem hröktu fólkið á
flótta heiman að.
Engin nöfn eru birt í greininni og
á meðfylgjandi ljósmyndum eru
augu fólksins hulin utan yngstu
flóttamannanna sem myndaðir eru
á koddanum. Þessi leynd átti m.a.
að koma í veg fyrir að útsendarar
ráðstjórnarvaldsins vissu hverjir
flóttamennirnir væru en sú vitn-
eskja átti að gefa höggstað á flótta-
mönnunum og ættingjum þeirra
heima fyrir.
Einn flóttamannanna segir ber-
um orðum, þegar hann er spurður
um ástæðu þess að hann fór úr
landi: Ef þér skrifið ekki nafn mitt í
blaðið get ég sagt yður það. Ég tók
þátt í uppreisninni og barðist með
frelsissveitunum í verkamanna-
hverfum Búdapest. Þar urðu bar-
dagar einna harðastir.
– Þér hafið sem sagt ekki flúið af
„ævintýraþrá“?
Hann brosir, segir svo:
– Við erum komnir yfir alla „æv-
intýraþrá“! Þegar ég frétti um ör-
lög móður minnar (sem Rússar
myrtu meðan hann sat í fangabúð-
um nazista og föður hans settu þeir
í fangelsi fyrir stjórnmálaskoðanir)
var ég ákveðinn í að klekkja á
Rússum eins og ég frekast gæti. Ég
fékk tækifæri til þess – og þess
vegna er ég kominn hingað.
Á baksíðu Morgunblaðsins er
fólk hvatt til þess að leggja ung-
versku flóttamönnunum lið með
fjárframlögum, atvinnu og húsa-
skjóli; „Leggjum öll hönd að verki“.
Blaðið birtir lista um störf Ung-
verjanna „til að íslenzkir vinnuveit-
endur geti betur áttað sig á því að
hvaða störfum það fær helzt geng-
ið“.
Karlmenn:
Bifvélavirkjar (3), múrari (1),
námumaður (1), járnsmiðir (2), log-
suðumaður (1), bílaréttingamaður
(1), búfræðingur (1), gúmmíverka-
maður (1), húsgagnasmiður (1),
skósmiður (1), verksmiðjuverka-
menn (2), bifreiðastjóri (1), loft-
skeytamaður (1), vélsmiðir (3), raf-
virki (1), vélfræðingur (1).
Konur:
Hjúkrunarkonur (4), saumakon-
ur (2), Rannsóknastofustarf (1),
skrifstofustúlka (1), matreiðslu-
kona (1), verksmiðjustúlkur (3).
Gunnlaugur Þórðarson segir, að
svo vel hafi tekizt til að um áramót
var búið að útvega öllu fólkinu at-
vinnu og finna því flestu samastað.
Sex fóru til Vestmannaeyja, tveir
til Akraness, tveir til Hafn-
arfjarðar, að Álafossi og nágrenni
fóru sex, fjórir að Geldingalæk í
Rangárvallasýslu (hjón með tvö
börn) og í Reykjavík ílentust 30.
Hvíti þrælasalinn
Gunnlaugur segir að það hafi
verið mikil uppörvun að finna þann
velvilja, sem fólkið mætti í hvívetna
og hann líka fyrir forgöngu sína í
máli þess. Hins vegar var annað
hljóð í strokki Þjóðviljans, sem
helgaði Gunnlaugi leiðara sinn 28.
desember undir fyrirsögninni:
„Kynferði mannúðarinnar“. Gunn-
laugur hafði í útvarpsviðtali á jólum
sagt frá Austurríkisferðinni og
sagði Þjóðviljinn hann hafa talað
„eins og fyrirmaður nýkominn af
þrælamarkaði, þar sem hann hafði
þuklað, mælt og vegið þá sem á
boðstólum voru“. Mannúð hans var
bundin við aldur og kyn, en ekki þá
sem erfiðast áttu. Í blaðinu Austur-
landi var Gunnlaugur kallaður
„samviskulaus þrælakaupmaður“.
Í Ævibrotum segir Gunnlaugur:
„Mér þótti líklegt að konur ættu
öðru jöfnu auðveldara með að sam-
lagast nýjum aðstæðum en karlar
og tók þær því fram yfir karla.
Reynt var að koma á mig höggi á
þeim forsendum, og eins því að vilja
fá börn til landsins. Það duldist
samt engum, að hingaðkoma flótta-
fólks frá kommúnistísku ríki var
hin eina ástæða þeirrar óvildar sem
Þjóðviljinn gat ekki leynt.“
Tæpum aldarfjórðungi eftir
þrælakaupmannsnafnbótina birtist
í Þjóðviljanum helgarviðtal við
Gunnlaug Þórðarson, þar sem hann
kemur m.a. inn á mál ungversku
flóttamannanna. Þá horfir aðdrag-
andinn svona við honum: „Ég lék
tveimur skjöldum í þessu máli, því
félögunum í RKÍ leist í rauninni
ekkert á hugmyndina um flóttafólk
til Íslands. Ég sagði ríkisstjórninni
að RKÍ hefði hug á að fá fólkið til
landsins og sagði síðan félögunum í
RKÍ að ríkisstjórnin vildi fá flótta-
mennina. Ég taldi ráðlegast að fá
stúlkur hingað til lands vegna þess
að kvenfólk á auðveldara með að
aðlaga sig en karlmenn.“ Og Ing-
ólfur Margeirsson sló botninn í
þetta mál fyrir Þjóðviljann: „Fyrir
þessa afstöðu var Gunnlaugur kall-
aður „hvíti þrælasalinn“ í Þjóðvilj-
anum 1956.“
Nixon á Íslandi
Undanfari ungversku flótta-
mannanna á Íslandi var bandaríski
varaforsetinn, Richard Nixon, sem
kom hér við á heimleið frá Aust-
urríki, þar sem hann kynnti sér að-
búnað ungverska flóttafólksins og
úrræði því til handa. Nixon hitti ís-
lenzka ráðamenn á Bessastöðum og
ræddi við blaðamenn.
Nixon varði afskiptaleysi Banda-
ríkjanna og hins vestræna heims
með því að þótt menn fylgdu ung-
versku frelsishetjunum í hjarta
sínu hefði verið ógerlegt að hætta
heimsfriðnum með því að skerast
beint í leikinn. Því yrðu menn að
vinna í gegnum samtök Sameinuðu
þjóðanna.
„Ekkert land sem tekur við ung-
versku flóttafólki verður fyrir von-
brigðum,“ hefur Morgunblaðið eftir
varaforsetanum. „Því að þetta fólk
er þegar á heildina er litið duglegt
Saga Rauða kross Íslands
Fararstjórinn og flóttamennirnir Gunnlaugur Þórðarson í hópi ung-
verskra flóttamanna eftir komuna til Íslands.