Morgunblaðið - 27.01.2007, Síða 36

36 LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
RÉTT fyrir áramótin var birt
stutt fréttatilkynning frá Trygg-
ingastofnun ríkisins (TR) um breyt-
ingar á gjöldum vegna heilbrigð-
isþjónustu. Mitt í tilkynningunni
leyndist stórfrétt, sem
ekki einu sinni árvök-
ulustu fréttahaukar
veittu athygli. Fram
kom að gjald ósjúkra-
tryggðra (hjá TR)
vegna komu á heilsu-
gæslustöð hefði verið
hækkað í 6.100 kr.
Hækkunin er miðuð við
kostnaðarmat.
Þessi frétt er afar at-
hyglisverð fyrir þær
sakir að um langt árabil
hefur verið ógjörningur
að fá opinberaðar upp-
lýsingar um raunveru-
legan kostnað á bak við komu ein-
staklinga til heilsugæslulækna. Þær
upplýsingar eru þó afar mikilvægar
til að geta borið saman hagkvæm-
ustu kosti tryggingakerfisins vegna
þjónustu við sjúka. Nú þegar upp-
lýst er að raunkostnaður vegna
komu til heilsugæslulæknis er a.m.k.
6.100 kr. og að kostnaðarhlutur sjúk-
lings er enn 700 kr. þá má líka ljóst
vera að mismunurinn er kostn-
aðarhluti sjúkratrygginga, þ.e. 5.400
kr.
Allt öðru máli hefur gegnt um
sjálfstætt starfandi sérfræðilækna.
Þeir hafa alltaf gert opinbera verk-
takasamninga við TR og kostnaður
vegna komu til þeirra því alltaf legið
uppi á borðum. Nú um
áramótin var gjaldið
hækkað lítillega og er
heildarkostnaður
vegna einfaldrar komu
til lyflæknis á stofu nú
4.583 kr. Þar af greiðir
sjúklingurinn sjálfur
heilar 3.453 kr., en
hluti sjúkratrygg-
ingakerfisins (TR) er
aðeins 1.391 kr.
Ójöfn sjúkra-
trygging
Hvað þýðir þetta í
raun? Jú, einstaklingur
sem t.d. fær verk í bakið eða þarf að
láta mæla hjá sér blóðþrýsting er
látinn greiða 700 kr. fyrir að fá
heilsugæslulækni til annast verkið,
en fimm sinnum meira eða 3.453 kr.
fyrir að leita til gigtlæknis eða
hjartalæknis! Er það af því að sér-
fræðingurinn sé dýrari eins og hald-
ið er fram? Nei, alls ekki, þvert á
móti, sérfræðingurinn er miklu
ódýrari! Sjúkratryggingakerfið stýr-
ir samt þessum einstaklingi eins hart
og það getur til heilsugæslunnar með
því að greiða með honum 5.400 kr.
fyrir komu þangað, en aðeins 1.391
kr. fyrir komuna til sérfræðingsins.
Það er nær fjórfaldur munur! Þetta
er auðvitað óþolandi og óskiljanleg
mismunun í sjúkratryggingum og
kemur hún t.d. harkalega niður á
þeim einstaklingum, sem þurfa eða
vilja leita til sérfræðilækna.
Af ofangreindu leiðir líka að það
þýðir stórkostlegan sparnað fyrir
sjúkratryggingakerfið að fólk leiti
sem mest til sérfræðinga, en síður til
heilsugæslunnar, alveg öfugt við það
sem margir hafa haldið fram.
Sérfræðiþjónusta skert
Þegar litið er til ofangreindra upp-
lýsinga vekur furðu að sjálfstætt
starfandi sérfræðingar í læknastétt
hafa um langan aldur verið úthróp-
aðir af sumum stjórnmálamönnum,
ríkisendurskoðanda, hagfræðingum
ASÍ og fleirum vegna „dýrrar“ þjón-
ustu og hafa þeir aðilar heimtað að
stofum sérfræðinga yrði lokað og
þjónusta þeirra flutt inn á spítalana.
Einmitt það gerðist reyndar nú um
áramótin þegar hluti af þjónustu
augnlækna var með valdi fluttur af
stofum þeirra inn á Landspítalann,
en ef að líkum lætur er göngudeild-
arþjónusta spítalans hlutfallslega
enn dýrari en þjónusta heilsugæslu-
lækna og margfalt dýrari en stofu-
þjónusta sérfræðilækna.
Með líku móti hafa heilbrigðisyf-
irvöld ýtt undir þá þróun að tak-
marka störf sjálfstætt starfandi sér-
fræðilækna sem mest og hefur
Landspítalinn lofað gulli og grænum
skógum þeim sérfræðilæknum, sem
loka stofum sínum, en hinum sem
það gera ekki hefur verið hótað
brottrekstri. Spítalinn hefur gengið
svo langt að beita ólöglegum brott-
vikningum og staðið í málaferlum við
sérfræðilækna í þeim tilgangi einum
að fá þá til að hætta stofurekstri! Of-
sóknir er stórt orð, en kannski við-
eigandi hér.
Meiri vinna – minni laun
En þetta er ekki allt. Sér-
fræðilæknar fá bara ákveðinn kvóta
af greiðslum frá TR vegna þjónustu
sinnar og þurfa þeir að gefa TR af-
slátt hafi þeir of mikið að gera sam-
kvæmt mati TR, en það mat byggist
ekki á neinum raunhæfum for-
sendum um þarfir fyrir þjónustuna.
Með þessu móti fá sjúkratrygging-
arnar sérfræðiþjónustuna enn ódýr-
ar en fram kemur hér að ofan. Um
leið dregur afsláttarkerfið úr afköst-
um sérfræðilæknanna, sem ekki
sætta sig við að vinna langt fram á
kvöld upp á þau býti að fyrir það sé
dregið af greiðslum til þeirra! Ein-
mitt á þeirri forsendu sögðu hjarta-
læknar upp samningum við TR fyrir
ári síðan og eru þeir enn samnings-
lausir, en sú staða er íslensku sjúkra-
tryggingakerfi til háborinnar
skammar.
Þess má loks geta að kostnaður
vegna þjónustu sjálfstætt starfandi
sérfræðilækna (þar með taldar stór-
ar aðgerðir og viðamiklar rann-
sóknir, sem margir þeirra annast
líka í sjálfstæðum rekstri) nemur að-
eins mjög litlu broti af heildarkostn-
aði við heilbrigðisþjónustuna í land-
inu.
Til að gæta sanngirni gagnvart
kerfisköllunum í ráðuneytum, spítöl-
um, ASÍ og víðar, þá verður að við-
urkennast að sjálfstætt starfandi
sérfræðilæknar eru alls ekki galla-
lausir. Það alversta við þá er nú samt
að þeir starfa sjálfstætt. Það er auð-
vitað með öllu ólíðandi fyrir kerfis-
kallana og má hið opinbera þá kosta
miklu til að ráða bót á því!
Ódýrir sérfræðilæknar ofsóttir
Árni Tómas Ragnarsson
fjallar um heilbrigðismál. » ... um langt árabilhefur verið ógjörn-
ingur að fá opinberaðar
upplýsingar um raun-
verulegan kostnað á bak
við komu einstaklinga til
heilsugæslulækna.
Árni Tómas
Ragnarsson
Höfundur er læknir.
FÁTT veit ég skemmtilegra en
þegar staðnaðar ríkisstofnanir falla
af stallinum, en það gerðist einmitt
á dögunum þegar
fréttastofa Ríkissjón-
varpsins gerði mis-
heppnað áhlaup á
Herbalife.
Um furðufrétt
RÚV þetta laug-
ardagskvöld er tvennt
vitað: Að hún er
runnin undan rifjum
keppinauta Herbalife
og var svo illa unnin
að hún féll um sjálfa
sig áður en mótsvar
Herbalife birtist á
skjánum.
Fréttin snerist í
stuttu máli um „rann-
sókn“ á 6 lifrarbólgu-
tilfellum á 7 ára tíma-
bili, þ.e. um eitt tilfelli
á ári, þar sem ein-
staklingar veiktust
tímabundið, voru
lagðir inn og náðu svo
fullri heilsu.
Í fréttinni var full-
yrt að þessi tilfelli
mætti „nær örugglega“ rekja til
Herbalife þrátt fyrir að 26 ára saga
fyrirtækisins afsanni slíkar getgát-
ur og þrátt fyrir að ótal þættir með
svipuð einkenni valda lifrarbólgu. Í
framhaldinu kom fram að líklegasta
orsökin væru einhver af 3 eitruðum
jurtum en svo kom rúsínan í frétta-
rlok: „Engin þessara þriggja jurta
er notuð í vörur Herbalife á Ís-
landi“!
Fæðubótarefni og lifrarbólga
En gætu vörur Herbalife samt
valdið lifrarbólgu? Nei! Í fyrsta lagi
eru notendur Herbalife nær 40
milljónir í 63 löndum. Ef einhver
vara þess orsakaði lifrarbólgu væri
slíkt löngu komið fram.
Innan Herbalife starfa læknar í
fremstu röð sem vaka yfir heilsu-
gildi varanna. Minnsti grunur um
skaðsemi kallar á tafarlausa rann-
sókn. Sé enn vafi er leitað til ut-
anaðkomandi sérfræðinga.
Í þriðja og fjórða lagi má finna
öll fæðubótarefni Herbalife í versl-
unum Hagkaupa og á hillum heilsu-
vörubúða og ekkert einasta þeirra
hefur hepatotoxísk, þ.e. lifrarskað-
andi, áhrif.
Og síðast en ekki síst þetta: Fitu-
lifur vegna offitu er að verða ein al-
gengasta orsök lifrarbólgu á Vest-
urlöndum (steatohepatitis). Ekki
aðeins ýtir Hebalife
ekki undir lifrarbólgu
heldur er Herbalife
helsta von þessara
sjúklinga til að koma í
veg fyrir sjúkdóminn!
Herbalife á Íslandi
Yfir 10.000 Íslend-
ingar hafi persónulega
kynnst vörum Herba-
life á sl. 7 árum! Á
þessum tíma hefur
Herbalife losað Íslend-
inga við yfir 30 tonn af
fitu, bjargað tugum
mannslífa og fært
hundruðum betri
heilsu! Á bak við þenn-
an árangur liggur þrot-
laus vinna mörg hundr-
uð dreifingaraðila. En
hann hefði aldrei náðst
nema af því að vörur
fyrirtækisins eru þær
bestu á byggðu bóli.
Sakar ekki að vís-
indamaðurinn sem
stýrir Vísinda- og læknasviði
Herbalife er enginn annar en hinn
heimsþekkti megrunarsérfræðingur
dr. med. David Heber við UCLA-
háskólann í Bandaríkjunum.
Lyfjafyrirtæki í vanda
En ef Herbalife-vörurnar eru
svona frábærar hvers vegna eru
lyfjarisarnir svona örvænting-
arfullir?
Svarið er að Golíat nútímans,
lyfjafyrirtækin, stendur nú á erf-
iðum krossgötum. Frumvandamálið
er einhæfni. Þessi fyrirtæki gera
fyrst og fremst út á lyf sem flest
eiga það sameiginlegt að vera
gerviefni.
Vandinn er að hin sístækkandi
gervilyfjaflóra hefur kallað á æ
magnaðri aukaverkanir. Má nú
telja líklegt (miðað við heilsutölur
fyrir Vesturlönd) að aukaverkanir
lyfja drepi allt að 100 Íslendinga á
ári!
Þetta eru ekki bólgur, heldur
dauðir Íslendingar! Og þetta er
bara toppurinn á ísjakanum. Fyrir
hvern einstakling sem deyr eru
a.m.k. tíu til viðbótar sem veikjast,
margir alvarlega.
En eru náttúruleg efni þá öll
skaðlaus? Öðru nær! En þau eru
ekki aðskotaefni í náttúrunni og
eigi þau forsögu sem fæðubótarefni
minnka til muna líkurnar á alvar-
legri eiturvirkni.
Offituvandinn
En lyfjafyrirtækin standa nú
frammi fyrir öðru vandamáli: offi-
tufárinu. Fari nú sem horfir gætu
börnin sem nú eru að vaxa úr grasi
lifað 10 til 15 árum skemur en við
sem nú erum á besta aldri.
Og hér er vandinn! Enn eru eng-
in lyf til gegn offitu! Fyrir bragðið
hefur ekki Golíat heldur Davíð, þ.e.
Herbalife, með náttúrulækningar
einar að vopni, tekið forystu í þessu
afdrifaríka stríði.
En þótt lyfjafyrirtækin séu vopn-
laus í baráttunni (vonandi ekki
lengi) taka þau mikinn óbeinan þátt
því offita kyndir undir ótal sjúk-
dóma sem við höldum í skefjum
með mörgum afbragðs gervilyfjum.
Offitufaraldurinn er orðinn svo
skæður að heilbrigðisstéttir hafa
ekki lengur efni á öðru en að vinna
saman hvort sem þær kallast hefð-
bundnar, óhefðbundnar eða eitt-
hvað annað.
Allar rannsóknir segja okkur að
við þurfum að bæta lífsvenjur á öll-
um sviðum. Eitt mikilvægasta svið-
ið – að dómi Herbalife og fleiri – er
að efla íþróttir barna og unglinga.
Þannig styrkir Herbalife æ fleiri
íþróttalið, þ.á m. L.A. Galaxy sem
var að ráða frægasta knattspyrnu-
mann heims, David Beckham, til
þess að hlúa að þessum draumi í
brjóstum æskufólks um veröld víða.
Að lokum: Ef við ætlum að brjóta
offitufárið á bak aftur þurfa allar
heilbrigðisstéttir – eins og gott bol-
talið – að vinna saman eins og
smurð vél undir kjörorðinu „sam-
einuð stöndum við, sundruð föllum
við“. Við sem höfum að atvinnu að
bjarga mannslífum ættum öllum
öðrum fremur að skilja og virða
þau einföldu sannindi.
Skoðanir höfundar eru algerlega
óháðar skoðunum Herbalife.
Lyf eða heilsa?
Jón Óttar Ragnarsson skrifar
um Herbalife og heilbrigði
»Ef einhvervara þess or-
sakaði lifr-
arbólgu væri
slíkt löngu kom-
ið fram.
Jón Óttar
Ragnarsson
Höfundur er doktor í næringarfræði,
fyrrum yfirmaður matvæla- og nær-
ingarsviðs Háskóla Íslands og áhuga-
maður um næringu og heilsu í 40 ár.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
AÐ UNDANFÖRNU hafa háværar
umræður verið um hátt matvælaverð
á Íslandi. Margar mismunandi við-
ráðanlegar ástæður hafa verið til-
greindar. Meðal annars er talið að
„eðlileg“ afföll séu um 4% vegna
þjófnaðar starfsfólks og „við-
skiptavina“ úr verslunum sem fer
beint út í verðlagið. Verslanir hafa
komið sér upp margs konar örygg-
iskerfi til að draga úr ósómanum. Ef-
laust eiga árvökulir starfsmenn og
viðskiptamenn sinn þátt í því að halda
þjófunum í skefjum.
Þó tel ég að það eigi sér stað um-
talsvert hnupl úr verslunum sem svo
að segja viðgengst um hábjartan dag
fyrir allra augum. Þar á ég við frjáls-
lega notkun margra viðskiptavina á
innkaupakerrum. Oft rekst ég á slík-
ar kerrur í reiðileysi út um allan bæ
sem enginn hirðir um. Flestar eru í
námunda við verslunarstaðina sem
viðskiptavinir hafa skilið eftir í þeirri
góðu trú að starfsmenn sæki þær,
stundum með vitund og vilja versl-
unarinnar og stundum ekki.
Ekki er ég að fárast yfir því að fólk
sem hefur langt að fara og hefur ekki
aðgang að bíl, eins og gamalt fólk og
öryrkjar, taki kerrurnar heim til að
þurfa ekki að bera of þungar byrðar.
Hinir skilvísu koma þeim eflaust til
skila við fyrsta tækifæri. Vera má að
sumir skili þeim ekki fyrr en þeir
þurfa að versla á ný sem jafngildir því
að þeir hafi tekið kerrurnar til einka-
afnota. Verstu skussarnir eru þeir
sem skila frá sér kerrunum hvar sem
er, fyrir utan heimili sín þar sem þær
safnast saman, eða á berangri þar
sem sjá má þær liggja fyrir hunda og
manna fótum, jafnvel dögum eða vik-
um saman. Það er því undir hendingu
komið hvort einhverjir samvisku-
samir borgarar skili þeim eða geri
versluninni viðvart svo að starfsmenn
megi ómaka sig við að ná í þær.
Ég hef heyrt af verslunarstjórum
að margar kerrur hverfi fyrir fullt og
allt. Eina slíka kerru hef ég rekið
augun í þar sem hún var notuð til
þjónustu við íbúa í nýbyggingu og
aðra á endurnýtingarstöð Sorpu.
Sjálfsagt vita ýmsir um verri dæmi
en þetta.
Mín áskorun til fólks er að vera
vakandi um að það getur dregið úr
vörukostnaði með því að skila fljót-
lega aftur kerrum sem það fær lán-
aðar og vera vökult yfir því að ná-
grannar þeirra geri hið sama. Maður
skilar því sem maður fær að láni og
aðrir hafa trúað manni fyrir, ekki
satt!
Ég hef einnig rökstuddan grun um
að dagblöðin eigi við svipaðan vanda
að glíma varðandi kerrur sem blað-
burðarfólk notar. Margir staldra
stutt við og sumir hverjir hafa ekki
fyrir því að skila þeim. Af sömu
ástæðu ættum við að sjá til þess að
þeim sé komið til skila. Stöðvum
ósómann.
HARTMANN BRAGASON,
Skeljagranda 6, Reykjavík.
Lækkum matarverðið – stöðv-
um hnupl á innkaupakerrum
Frá Hartmanni Bragasyni:
ÉG finn til með fólki sem á
bágt, líður skort, þolir sjúkdóma
og ástvinamissi.
Samt finn ég ívið meira til með
fávísum sem í sjálfsfögnuði og
alvisku setja fram fullyrðingar án
þess að vita í hausinn á sér og op-
inbera þannig þekkingarleysi og
eigin fordóma.
Þess vegna finn ég virkilega til
með Steinunni Jóhannesdóttur.
Ps.
Sem betur fer er lítil hætta á að
hún verði nokkurn tíma boðin í
heimsókn til páfans í Róm af því
þar er ástandið hreint afleitt: kon-
ur verða að bera slæðu.
Jóhanna Kristjónsdóttir
Að finna til
Höfundur er blaðamaður
og rithöfundur.