Morgunblaðið - 13.02.2007, Síða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
AÐALMEÐFERÐ Í BAUGSMÁLINU
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Á
kæruliðirnir sem Jón
Ásgeir Jóhannesson,
forstjóri Baugs Group,
var spurður um í gær
varða allir meintar
ólögmætar lánveitingar Baugs og líkt
og hann hefur ávallt gert neitaði Jón
Ásgeir sök. Sigurður Tómas Magn-
ússon, settur ríkissaksóknari, dró
hvergi af í spurningum sínum og sló
ítrekað í brýnu milli hans og Jóns Ás-
geirs og Gests Jónssonar, verjanda
hans.
Fyrir upphaf aðalmeðferðarinnar í
Héraðsdómi Reykjavíkur í gærmorg-
un voru lögð fram nokkur málsskjöl,
bæði af hálfu saksóknara og verjanda
Jóns Ásgeirs, Gests Jónssonar hrl.
Málsskjölin sem bættust við í gær-
morgun eru ekki mikil að vöxtum og
aðeins dropi í hafið miðað við hinn
gríðarlega bunka sem liggur fyrir í
málinu og fylla möppur með eintök-
um af málsskjölunum átta hillur í sex
bókaskápum sem komið hefur verið
fyrir í dómsal Héraðsdóms Reykja-
víkur, sérstaklega af þessu tilefni.
Arngrímur Ísberg dómsformaður
skaut því reyndar að áður en hann
setti þinghaldið að dómarar væru af-
ar þakklátir fyrir að aðalmeðferðin
væri munnleg og milliliðalaus en ekki
skrifleg.
Farið yfir sjö ákæruliði
Við þinghaldið í gær spurði sak-
sóknari Jón Ásgeir út í átta ákæruliði,
liði 2 til 9 en lið 1 var vísað frá dómi á
sínum tíma, eins og kunnugt er. Liðir
2, 3, 4, 5 og 6 varða meintar ólögmæt-
ar lánveitingar frá Baugi til Gaums,
liður 7 og 8 meintar ólögmætar lán-
veitingar Baugs til Fjárfars ehf. og
liður 9 varðar meintar ólögmætar lán-
veitingar til Kristínar Jóhannesdótt-
ur sem er systir Jóns Ásgeirs. Gert
hafði verið ráð fyrir að Gestur Jóns-
son fengi tækifæri til að bera ákveðin
gögn undir Jón Ásgeir og fá skýring-
ar hans á því, og væntanlega leiða
með því fram atriði sem styrkja fram-
burð Jóns Ásgeirs, en úr því varð ekki
sökum tímaskorts.
Aðalmeðferðin hófst á því að Sig-
urður Tómas spurði Jón Ásgeir „al-
mennra spurninga“ um rekstur
Baugs og Gaums, stöðu hans sjálfs
hjá þessum tveimur félögum á því
tímabili sem ákæran tekur til, þ.e.
1998–2002, verkaskiptingu milli hans
og stjórnar Baugs og milli hans og
Tryggva Jónssonar, aðstoðarfor-
stjóra félagsins. Jón Ásgeir sagði að
sem forstjóri Baugs hefði hann séð
um daglegan rekstur en minnti jafn-
framt á að á hluta þessa tíma eða fram
til áramótanna 1999 og 2000 hafi Ósk-
ar Magnússon verið starfandi stjórn-
arformaður. Þá hefði Tryggvi Jóns-
son verið stjórnarformaður, setið í
framkvæmdastjórn og verið yfirmað-
ur fjármála. Aðspurður sagðist hann
ekki muna nákvæmlega hvort
Tryggvi hefði getað tekið ákvarðanir
um fjárfestingar yfir 10 milljónum án
samráðs við sig en hann hefði haft allt
sitt traust.
Gat ekki nefnt einstaklinga
Flestir ákæruliðirnir varða meint-
ar ólögmætar lánveitingar Baugs til
Gaums. Jón Ásgeir harðneitaði að í
þessum viðskiptum hefði hann í raun
verið að semja við sjálfan sig en í báð-
um félögum gegndi hann lykilstöðu
og var ýmist aðaleigandi eða stærsti
hluthafi. Saksóknarinn spurði tölu-
vert út í uppbyggingu Gaums og
hverjir hefðu tekið einstakar ákvarð-
anir af hálfu félagsins enda er Jón Ás-
geir ákærður fyrir „að hafa látið
veita“ lánin. Hann gerði nokkrum
sinnum athugasemdir við að Jón Ás-
geir benti á að Gaumur hefði tekið til-
teknar ákvarðanir eða að mál hefðu
verið afgreidd með tilteknum hætti
innan Baugs en gæti ekki bent á hver
eða hverjir það voru sem það gerðu.
Það væru einstaklingar sem hefðu
framkvæmt þetta, ekki félögin.
Fram kom í gær að Gaumur var á
þessum tíma að 90% í eigu Jóns Ás-
geirs og föður hans Jóhannesar Jóns-
sonar og þó að Jóhannes væri skráður
sem framkvæmdastjóri hefðu þeir
feðgar gegnt starfinu í sameiningu.
Aðspurður af saksóknaranum kvaðst
Jón Ásgeir ekki geta tjáð sig um
fjölda starfsmanna eða um fjölda
þeirra og sagðist ekki vilja giska á
hvort þeir hefðu verið einn eða þrír.
Sigurður tók fram að ástæðan fyrir
spurningum um Gaum væri sá að Jón
Ásgeir vitnaði gjarnan til félaga eins
og það væru stórveldi með nafnlausa
starfsmenn þegar raunin væri önnur
og benti á að launagreiðslur Gaums á
árinu 1999 hefðu numið 1,7 milljónum
og litlu hærri upphæð árið 2000.
Starfsmannafjöldinn hefði því varla
verið mikill, líklega aðeins einn starfs-
maður, en Jón Ásgeir benti m.a. á að
hugsanlega hefðu einhverjir unnið
sem verktakar og því kæmu launa-
greiðslur til þeirra ekki fram.
Dómari spurði þá saksóknara
hvort rannsóknin hefði ekki leitt í ljós
hverjir voru starfsmenn félagsins en
því var ekki svarað. Aðspurður hver
það hefði verið sem hefði haft umsjón
með viðskiptum Baugs og Gaums
sagði Jón Ásgeir að ýmsir hefðu sinnt
því og hann yrði að meta hvert við-
skiptatilvik fyrir sig.
Aðspurður hvort það væri rangt
sem systir hans, Kristín Jóhannes-
dóttir, hefði sagt að hann hefði yfir-
leitt komið fram af hálfu Gaums, vís-
aði hann í fyrri svör, hann gæti aðeins
rætt um hvert og eitt viðskiptatilvik.
Það fauk nokkuð í Jón Ásgeir eftir
þessa spurningahrinu saksóknarans.
„Ég skil núna af hverju við verðum
hér í sjö vikur, ef þú ætlar að spyrja
sömu spurningarinnar tíu sinnum,“
sagði hann.
Ekki beðinn um fartölvu
Á því tímabili sem ákæran tekur til
var Baugur almenningshlutafélag en
var skráð af aðallista Verðbréfaþings
árið 2003. Aðspurður sagði Jón Ás-
geir að langflestir hluthafanna sem
fengu yfirtökutilboð hefðu verið sáttir
við innlausnargengið enda hefðu þeir
hagnast ágætlega, eða um 50% frá
fyrsta hlutafjárútboði. „Það er ekki
bankaávöxtun,“ sagði hann, en góð
ávöxtun engu að síður. Nú væri félag-
ið í meirihlutaeigu Gaums sem ætti
allt að 70% en síðan ættu um 40 hlut-
hafar afganginn.
Tölvubréf eru mikilvæg gögn fyrir
ákæruvaldið í málinu og spurði Sig-
urður Tómas að því hvort Jón Ásgeir
gæti bent á einhver sérstök tölvubréf
sem hann teldi fölsuð. Jón Ásgeir
svaraði því til að hann yrði að fá að
skoða hvern og einn til þess að geta
svarað því. Jón Ásgeir var í London
þegar húsleitin var gerð í höfuðstöðv-
um Baugs 28. ágúst 2002 og þegar
hann kom heim var, að hans sögn,
ekki óskað eftir því að hann afhenti
fartölvuna. Sigurður Tómas spurði
hvort hann hefði hringt í Guðmund
Inga Hjartarson hjá tölvuþjónustu-
fyrirtækinu Netheimum, en hann og
Jón Ásgeir hafa þekkst frá því þeir ól-
ust upp á Seltjarnarnesi, og beðið
hann um að eyða tölvupóstum. Jón
Ásgeir sagði að saksóknarinn væri að
vitna í Jónínu Benediktsdóttur, sem
hann neitaði, og sagði ekkert til í
þessu og raunar sorglegt að verið
væri að eyða tíma í slíkar spurningar
þegar það lægi fyrir að um leið og
hann hefði sótt póstinn sinn á net-
þjóninn hefði hann þurrkast þar út.
Það var á þessum tímapunkti sem
Gestur Jónsson gerði fyrstu athuga-
semdina við spurningar saksóknar-
ans og sagðist ekki átta sig á því hvert
hann væri að fara með þessum spurn-
ingum. Þótt saksóknarinn segði þær
almennar yrðu þær að hafa tengingu
við sakarefnið.
Saksóknari spyrji um málið
Almennar spurningar saksóknar-
ans um lánveitingar lutu m.a. að hlut-
verki Baugs. Sagði Jón Ásgeir að nú
líkt og fyrr væri smásala kjarnastarf-
semi Baugs. Félagið hefði einnig lán-
að fé og raunar mætti segja að það
væri að lána öllum þeim sem greiddu
fyrir vörur með krítarkorti. Sigurður
Tómas benti þá á verklagsreglur
stjórnar Baugs frá janúar 1999 þar
sem kæmi fram að stjórn ætti að
fjalla um ráðstafanir sem væru
óvenjulegar eða mikilsháttar, fjár-
festingar sem ekki hefðu verið sam-
þykktar og tækju til 20–25 milljóna og
um viðskipti við tengda aðila. Jón Ás-
geir sagði að þessi samþykkt hefði
tekið breytingum seinna og þær verið
gerðar með munnlegum hætti. Ef
stjórnin hefði átt að fjalla um allar
fjárfestingar fyrir þessar fjárhæðir
hefði hún þurft að funda á hverjum
degi.
Aftur mótmælti Gestur Jónsson
spurningum saksóknarans og spurði
hvort ákæran tæki til þess að starfs-
reglur hefðu verið brotnar. Jón Ás-
geir benti líka á, eins og hann gerði
nokkrum sinnum í gær, að öll lán sem
deilt væri um hefðu verið endur-
greidd og Baugur hefði aldrei tapað
einni einustu krónu á þeim. Hann
sagði að veitt hefðu verið viðskiptalán
og benti á að það væri stjórnin sem
tæki ákvörðun um að lána til hluthafa,
ef einhver skrifaði sig fyrir hlutafé og
greiddi það ekki, væri það stjórnar-
innar að taka ákvörðun um hvort það
ætti að innheimta hlutafjárloforðið,
fella það niður eða annað.
Aðspurður sagði Jón Ásgeir að
hann teldi ekki að umræddar lánveit-
ingar hefðu brotið gegn 104. grein
hlutafélagalaga. Þegar Sigurður sak-
sóknari spurði hvernig hann hefði
komist að þeirri niðurstöðu tók Gest-
ur Jónsson fram í og benti á að það
væri ekki sakborninga að túlka laga-
reglur. Samsinnti dómari því. Inntur
eftir hvaða reglur giltu um lán sem
Baugur veitti, sagði Jón Ásgeir að
meginreglan væri sú að lána ekki að-
ilum sem gætu ekki borgað til baka.
Spurður um lánakjör þegar Baugur
veitti tengdum aðilum lán, tók Gestur
enn orðið og spurði hvort ákært væri
fyrir lánakjör. Saksóknari spurði þá
um hvort einhverjar reglur giltu um
innheimtu og sagði Jón Ásgeir að svo
hefði ekki verið, engar reglur hefðu
heldur verið um greiðslufrest og fjár-
málasviðið hefði spilað þetta eftir
hendinni. Spurður hvort aðrir en
tengdir aðilar hefðu fengið sömu kjör
á lánum, sagði Jón Ásgeir að hann
gæti ekki svarað því nema vera með
hluthafalistann fyrir framan sig.
Hann sagðist heldur ekki geta tjáð sig
um hvað réð því að sumir hluthafar
hefðu þurft að greiða hlutafjárloforð
nánast strax eftir hlutafjárútboð en
aðrir fengið lán. Hann gæti ekki held-
ur tjáð sig um hvort einhverjir aðrir
hefðu notið þessara kjara.
Eitt af þeim tölvubréfum sem Jón
Ásgeir var spurður um er frá
Tryggva Jónssyni og varðaði tiltekið
lán sem Tryggvi sagði að væri and-
stætt 104. grein hlutafélagalaga og
benti Jóni á að hann vildi ekki hafa
eintóma já-menn í kringum sig. Jón
Ásgeir sagði ekki hægt að taka ein-
stök tölvubréf úr samhengi við önnur
samskipti og sagði að Tryggvi hefði á
tímabili verið þessarar skoðunar en
síðan fallist á að hún væri ekki rétt.
Hið sama ætti við um áhyggjur Stef-
áns Hilmarssonar endurskoðanda um
lánveitingar fyrir ríflega 300 milljón-
ir, hann hefði fallist á að þær væru í
samræmi við lög.
Sigurður Tómas spurði einnig út í
bréf sem Jón Ásgeir sendi stjórnar-
formanni í árslok 2001 þar sem fram
kom að félögin Baugur og Gaumur
væru skuldlaus hvort við annað, en
síðan hefði komið í ljós að ekki var
gengið frá skuldum Gaums við Baug
fyrr en á árinu 2003. Jón Ásgeir
kvaðst líta svo á að þetta hefði verið
frágengið um áramótin þar sem
ákvörðunin hefði verið tekin. Seinna
hefði verið gefinn út víxill fyrir upp-
hæðinni og hann liti svo á að víxill
væri greiðsluform. Þetta væri ekki
annað form á lánveitingu, líkt og sak-
sóknarinn héldi fram.
Þegar saksóknari lauk við að
spyrja „almennra spurninga“ sem
lutu að meintum ólögmætum lánveit-
ingunum hóf að hann spyrja út í
hvern ákærulið fyrir sig.
Lán vegna Debenhams
Aðspurður um lið 2, sem varðar 100
milljón króna lán Baugs til Gaums,
sagði Jón Ásgeir að í raun væri ekki
um lán að ræða heldur venjuleg við-
skipti sem hefðu snúist um framsal á
réttinum til að reka Debenhams.
Spurður um hvers vegna til væri skjal
úr bókhaldi Baugs þar sem fjallað
væri um þessa tiltekna færslu með
orðunum „staðfesting á lánveitingu“
sagði Jón Ásgeir að hann gæti ekki
svarað því, hann hefði ekki búið til
þetta skjal og vissi ekki hver hefði
gert það. Þetta tilvik hefði snúist um
lán til að fjármagna hlutafjárkaup í
Baugi til þess að hægt væri að ganga
frá samningi um rekstur Debenhams
í Smáralind. Gaumur hefði haft milli-
göngu um þessi viðskipti og reyndar
tapað á þeim um 10 milljónum króna.
Aðspurður kvaðst hann ekki muna
hver það hefði verið af hálfu Gaums
sem tók ákvörðun um viðskiptin.
Hann hefði heldur ekki komið að því
að ákveða að Gaumur greiddi ekki
Ólögmætar lánveitingar
eða hluti af viðskiptum?
Þótt aðalmeðferðin í Baugsmálinu fari fram í stærsta dómsal Hér-aðsdóms Reykjavíkur, sal 101, var nauðsynlegt að gera sér-stakar ráðstafanir til þess að nægt pláss væri fyrir aðstoð-
armenn verjenda og sakborninga og bætt var við bókhillum, sex
talsins, til að geyma málsskjölin.
Í salnum eru að jafnaði sæti fyrir rúmlega 30 áhorfendur, sem
reyndar eru sjaldan nýtt nema að litlu leyti, en helmingur sætanna var
fjarlægður til þess að hægt væri að koma fyrir borðum og sætum fyrir
fjóra samstarfsmenn Gests Jónssonar hrl., verjanda Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar. Hinum megin í salnum var einnig bætt við borð fyrir
löglærðan fulltrúa Sigurðar Tómasar Magnússonar, setts ríkissaksókn-
ara.
Auk þeirra var Tryggvi Jónsson viðstaddur í upphafi aðalmeðferð-
arinnar og verjandi hans, Jakob Möller hrl., hlýddi á hana sem og g
Brynjar Níelsson hrl. verjandi Jóns Geralds Sullenberger. Þá eru auð-
vitað ónefndir fjölmiðlamennirnir og einstaka áhugamaður um málið
sem hlýddu á aðalmeðferðina í gær.
Hljóðupptökur eru bannaðar í dómsölum meðan þinghöld eru háð og
verða fjölmiðlamenn því að reiða sig á minnisblokkir eða, eins og er
orðið algengara í seinni tíð, að skrifa jafnóðum það sem fram fer á
fartölvur. Samstarfsmenn Gests höfðu allir fartölvur, einnig fulltrúi
Sigurðar Tómasar, og um tíma var það sem fram fór í réttarsalnum í
gærmorgun skrifað á níu fartölvur og nokkrar minnisblokkir. Fyrir
áhorfanda sem var ókunnur málinu hefði í sumum tilvikum dugað að
hlusta á hljóðin frá lyklaborðinu til að vita hvenær einhver sérlega at-
hyglisverð ummæli höfðu fallið.
Varð að breyta salnum
Morgunblaðið/ÞÖK
Hillumetrar Málsskjölin í Baugsmálinu fylla nánast tvær bókahillur. Jón
Þór Ólason, aðstoðarmaður setts ríkissaksóknara, í dómsalnum í gær.

Verjandi gerði ítrekað athugasemdir við spurningar saksóknara
Saksóknari vildi fá
skýrari svör um hverjir tóku ákvarðanir
Dómarar töldu ákveðinn losarabrag á yfirheyrslu