Morgunblaðið - 30.03.2007, Blaðsíða 30
30 FÖSTUDAGUR 30. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VAXANDI SUNDRUNG
Bandaríkjamenn töpuðu Víet-namstríðinu á heimavígstöðv-um. Þótt þeir hafi beðið hern-
aðarlegan ósigur í Víetnam var það
fyrst og fremst andstaðan við stríðið
heima fyrir, sem gerði það að verk-
um, að þeir áttu engan annan kost en
þann að hverfa á braut. Þegar komið
var fram á árið 1968 var nánast eng-
inn stuðningur við þátttöku Banda-
ríkjamanna í stríðinu meðal almenn-
ings í Bandaríkjunum. Þetta fann
Lyndon B. Johnson, þáverandi for-
seti Bandaríkjanna. Þess vegna gaf
hann ekki kost á sér til endurkjörs í
forsetakosningunum 1968. Og Nixon
vildi semja.
Fyrir nokkrum vikum samþykkti
fulltrúadeild Bandaríkjaþings að
kalla skyldi Bandaríkjaher heim frá
Írak á næsta ári. Sú samþykkt hafði
litla þýðingu. Nú hefur það óvænta
gerzt að öldungadeildin hefur sam-
þykkt svipaða ályktun. Þá gegnir
öðru máli. Bandaríkjaþing stendur
nú sameinað gegn forsetanum. Það
eru alvarleg tíðindi fyrir hann og
repúblikana.
Samþykktir beggja þingdeilda á
Bandaríkjaþingi benda til þess að
andstaðan við Íraksstríðið sé orðin
svo mikil vestanhafs að ekki verði við
ráðið. Bush mun ekki geta staðið
gegn bæði þingi og þjóð.
Bandaríkjamenn hafa ekki tapað
stríðinu í Írak, þótt þeir eigi í erf-
iðleikum þar. En ef þeir eru líka að
tapa þessu stríði á heimavígstöðvum
er ekki ýkja langt í að brottflutningur
bandarískra hermanna hefjist frá
Írak.
Eftir atburðina 11. september í
New York fyrir nokkrum árum virtist
Bush hafa allt í hendi sér. Hann sam-
einaði bandarísku þjóðina á skömm-
um tíma í stríðinu gegn hryðjuverka-
mönnum. Almenningur í Bandaríkj-
unum fagnaði, þegar Bagdað féll.
Þessi mikli stuðningur er ekki
lengur fyrir hendi. Hann hefur
breytzt í víðtæka andstöðu. Senni-
lega er ekki langt þangað til mót-
mælagöngur verði gengnar í banda-
rískum borgum og mótmælafundir
haldnir í bandarískum háskólum. Það
eru þekkt viðbrögð frá dögum Víet-
namstríðsins.
Verði þróunin á þennan veg eins og
raunin varð á í Víetnamstríðinu verða
síðustu tæp tvö ár Bush í Hvíta hús-
inu honum og flokki hans erfið.
Jafnframt vakna spurningar um
það hvort Bandaríkjamenn geti yfir-
leitt haldið úti hersveitum í öðrum
löndum.
Afleiðingar stríðsátaka blasa við
fólki heima fyrir dag hvern í sjón-
varpsfréttum og með öðrum hætti.
Stjórnvöld í Washington geta ekki
haldið úti herliði, sem stendur í hern-
aðarátökum, vegna þess að fólk þolir
ekki að fylgjast með slíkum átökum
nema í tiltölulega skamman tíma. Þar
með eru allar pólitískar forsendur
brostnar á heimavígstöðvum fyrir því
að halda úti herliði hingað og þangað
um heiminn.
Og kannski fer bezt á því.
ÚTVÖTNUÐ MANNRÉTTINDABARÁTTA?
Samtökin Amnesty Internationalhafa skipað sérstakan sess í bar-
áttunni gegn mannréttindabrotum.
Nú liggja samtökin hins vegar undir
ámæli og í nýjasta tölublaði tímarits-
ins The Economist eru þau tekin á
beinið fyrir að hafa útvatnað boðskap
sinn með því að taka upp baráttu fyr-
ir pólitískum og efnahagslegum um-
bótum í stað þess að einbeita sér að
gömlum baráttumálum.
„Þegar ríkisstjórn lokar einstak-
ling inni án sanngjarnra réttarhalda
er nokkuð skýrt hver er fórnarlamb-
ið, hver er brotlegur og hvað ber að
gera,“ segir í leiðara blaðsins. „Þessi
skýrleiki á sjaldan við þegar fé-
lagsleg og efnahagsleg „réttindi“ eru
annars vegar. Það er nógu erfitt að
ákvarða hvort slík réttindi hafi verið
brotin, hvað þá hver eigi að bæta úr
brotinu eða hvernig.“
Í grein í tímaritinu er fundið að
áherslum Amnesty International.
Leiðtogi samtakanna, Irene Khan,
þykir hafa gengið of langt þegar hún
sagði fangelsi Bandaríkjamanna í
Guantanamo á Kúbu vera gúlag okk-
ar tíma og vísaði þar til refsibúða
Sovétmanna á sínum tíma. Khan
stendur við orð sín og segir að líkt og
í gúlaginu séu fangar í Guantanamo
handan laga og réttar. „En saman-
burðurinn virðist undarlegur, bæði
hlutfallslega og í grundvallaratrið-
um: gúlagið var holdtekja sovétkerf-
isins, Guantanamo er blettur á því
bandaríska,“ segir í The Economist.
Tímaritið segir einnig: „En samtök,
sem helga fleiri síður í ársskýrslu
sinni mannréttindabrotum í Bret-
landi og Bandaríkjunum en brotum í
Hvíta-Rússlandi og Sádi-Arabíu,
geta ekki búist við að komast undan
smásjá efasemdarmanna.“
Þetta kann að vera rétt hjá tíma-
ritinu. Guantanamo er kannski ekki
gúlag á sovéskan mælikvarða, en á
móti má spyrja hvað fangelsið eigi að
kallast á bandarískan mælikvarða.
Miðað við þá óbótamenn, sem fremja
mannréttindabrot um allan heim um
þessar mundir, eru Bandaríkjamenn
og Bretar eins og fermingardrengir.
En ekki má gleyma því að Banda-
ríkjamenn og Bretar hafa tekið að
sér það hlutverk að vera öðrum þjóð-
um fyrirmynd í mannréttindamálum.
Þegar fyrirmyndirnar bregðast veit-
ir það hinum raunverulegu óbóta-
mönnum skálkaskjól. Amnesty Int-
ernational dregur ekki úr eigin
trúverðugleika með því að leggja
áherslu á mannréttindabrot Banda-
ríkjamanna og Breta. Með því að
brjóta ítrekað mannréttindi gera
Bandaríkjamenn og Bretar hins veg-
ar Amnesty International og öðrum
sambærilegum samtökum erfiðara
fyrir en ella að halda til streitu bar-
áttu sinni fyrir réttindum þeirra, sem
eru ofsóttir, pyntaðir og sviptir rétt-
indum sínum af harðstjórum og ein-
ræðisherrum þessa heims. Gagnrýn-
in á því ekki aðeins rétt á sér, hún er
nauðsynleg.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Enginn Hafnfirðingur semrætt er við virðist vera íminnsta vafa um að mik-il þátttaka verði í íbúa-
kosningunni um stækkun álversins
á morgun og að brugðið geti til
beggja vona um úrslitin.
„Þetta er stærsta ákvörðun sem
Hafnfirðingar hafa nokkru sinni
tekið og snýst um framtíð bæj-
arins,“ segja talsmenn Sólar í
Straumi, sem eru á móti stækkun
álversins. „Stjórn samtakanna telur
einsýnt að ef stækkunin verður ekki
samþykkt þá muni fjara undan ál-
verinu og að því verði lokað í ná-
lægri framtíð. Hugsanlega árið
2014, eða eftir 7 ár, þegar raf-
orkusamningar renna út,“ segja
talsmenn samtakanna Hagur Hafn-
arfjarðar, sem hvetja Hafnfirðinga
til að samþykkja stækkun.
Miklar umræður hafa farið fram
á kynningarfundum um málið en sá
síðasti var haldinn að viðstöddu
fjölmenni í gærkvöldi. Hiti er í
mönnum og hefur m.a. birst fjöldi
greina daglega á vefsíðum samtaka
sem láta sig málið varða. Þá hefur
Alcan staðið fyrir viðamikilli kynn-
ingu og auglýsingum á fyrirhugaðri
stækkun.
Stækkun í 460 þúsund tonn
Kosningarnar snúast um tillögu
að deiliskipulagi sem gerir ráð fyrir
stækkun álversins. Umhverf-
isstofnun gaf út starfsleyfi í nóv-
ember 2005 fyrir stækkun álversins
í Straumsvík, þar sem heimiluð er
framleiðsla á allt að 460 þúsund
tonnum af áli á ári. Núverandi
framleiðslugeta verksmiðjunnar er
180 þúsund tonn og yrði því um allt
að þreföldun að ræða. Samkvæmt
upplýsingum Alcan á Íslandi er
gert ráð fyrir að byggðir verði tveir
kerskálar til viðbótar þeim þremur
sem fyrir eru auk nokkurra þjón-
ustubygginga, sem að mestu muni
rísa á milli nýju kerskálanna og
þeirra gömlu. Samanlögð stærð nú-
verandi bygginga á álverssvæðinu
er 140 þúsund fermetrar en stærð
nýrra bygginga yrði um 120 þúsund
fermetrar ef ráðist verður í stækk-
un.
Í áætlunum álfyrirtækisins er
stefnt að því að endanleg hönn-
unarvinna geti hafist um leið og til-
skilin leyfi hafi fengist og ráðgert sé
að hefja framkvæmdir í Straumsvík
í byrjun næsta árs. Framleiðsla í
stækkuðum hluta álversins hefjist
síðla árs 2010.
Alcan hefur samið við Lands-
virkjun og Orkuveitu Reykjavíkur
um að útvega þá raforku sem þarf
til aukinnar álframleiðslu og er gert
ráð fyrir að OR muni beisla gufuafl
á Hellisheiði og orkuöflun Lands-
virkjunar verði í fyrirhuguðum
virkjunum í neðri hluta Þjórsár.
Áætlaður heildarkostnaður við
stækkun er rúmir 80 milljarðar kr.
Hafnfirðingar búa si
andi og tvísýna álver
Búist er við mikilli kosningaþátttöku á morgun um fyr
Stækkun Í kosningunum munu íbúar greiða atkvæði um deiliski
ársframleiðslu. Stækkun hefði m.a. í för með sér að færa þarf Re
Íbúar í Hafnarfirði
greiða á morgun at-
kvæði með eða á móti
stækkun álversins í
Straumsvík. Miklar og
heitar umræður fara
fram á kynningarfund-
um og vefsíðum stuðn-
ingsmanna og and-
stæðinga stækkunar.
Framtíð álversins
„Stækkun álversins í Straumsvík er forsenda þess að fyrirtækið
haldið velli í samkeppni við önnur álver um allan heim á næstu ár
[… Með því að auka framleiðslugetuna upp í 460 þúsund tonn me
ustu og bestu tækni verður hægt að tryggja framtíð rekstursins
Straumsvík og þau störf sem þúsundir einstaklinga hafa framfæ
(Alcan.)
Hagsmunir fyrirtækja
„Ríflega 800 íslensk fyrirtæki eru birgjar og þjónustuaðilar álve
Straumsvík. Þar af eru ríflega 100 fyrirtæki í Hafnarfirði. Þetta
nærri að vera fimmta hvert fyrirtæki í sveitarfélaginu. Komi til þ
álverið dragi úr starfsemi sinni er ljóst að þessi fyrirtæki veikjas
og mörg hver myndu hætta starfsemi.“ (Hagur Hafnarfjarðar.)
Minni umhverfisáhrif
„Umhverfisáhrif álversins hafa á undanförnum áratugum minnk
arlega mikið og nú er svo komið að þau eru hverfandi. Við álfram
myndast samt koltvísýringur vegna bruna forskauta í rafgreinin
arkerum í kerskálum en að auki er losun flúorkolefna, sem eru s
gróðurhúsalofttegundir, vandamál í mörgum álverum. Sú er hin
ekki raunin hjá álverinu í Straumsvík.“ (Alcan.)
Loftgæði og flúor
„Innihald flúors í gróðri í nágrenni álversins er svipað nú og það
ur en álverið tók til starfa árið 1969. Heildarlosun á flúoríði eftir
un álversins verður helmingi minni en hún var árið 1990, þótt fra
leiðslan verði fimmfalt meiri en þá. Þó að framleiðslugeta álvers
aukist um 155% hækka losunarheimildir vegna flúors aðeins um
Svifryk frá álverinu er ekki vandamál og eru t.d. ekki tengsl mill
ryks sem mælist á Hvaleyrarholti og vindátta frá Straumsvík. Sv
sem þar mælist tengist því öðrum þáttum en starfsemi álversins.
brennisteinsdíoxíðs í andrúmslofti verður áfram langt undir strö
viðmiðunarmörkum um loftgæði vegna heilsu fólks.“ (Alcan.)
Fjölgun starfa
„Íslendingar hafa í vaxandi mæli á undanförnum misserum uppl
fjölmörg störf í iðnaði hafa verið flutt úr landi. Við stækkun álve
Straumsvík verða til um 1200 ný og varanleg störf, þar af um 350
störf hjá fyrirtækinu og ríflega tvöfalt fleiri afleidd störf vegna a
umsvifa.“ (Miðstjórn Rafiðnaðarsambands Íslands.)
Tekjur Hafnarfjarðarbæjar
„Beinar greiðslur álversins til bæjarsjóðs Hafnarfjarðar eftir stæ
verða rúmar 800 milljónir króna á ári. Að auki hefur Hafnarfjarð
verulegar tekjur af útsvari starfsmanna álversins svo og þeim fjö
fyrirtækjum í Hafnarfirði sem þjónusta álverið. Skv. útreikningu
taka atvinnulífsins munu beinar tekjur bæjarins af starfsemi álve
eftir stækkun nema rúmum 1,4 milljörðum króna, en það jafngild
250 þúsund kr. á hverja fjögurra manna fjölskyldu í bænum.“ (Al
Með stækkun
Andstæðingar og stuðningsmenn s