Morgunblaðið - 30.03.2007, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 30. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
AFLEIÐINGAR hugtaksins
„þétting byggðar“ eru eitthvert
það versta ólán sem dunið hefur á
íbúum Reykjavíkur síðan áætlunin
um að rústa Grjótaþorpið og
leggja hraðbraut um vesturbakka
Tjarnarinnar var uppi á borði hjá
skipulagsyfirvöldum. Ég er svo
saklaus að vilja trúa því að hug-
myndin um „þéttingu byggðar“
hafi átt að gefa betri borg. En
raunin er allt önnur. Kaupahéðnar
vaða um sviðið. Þeir festa kaup á
lóðum á ofurverði og krefjast síð-
an að deiliskipulagi verði breytt,
að þeir fái leyfi til að byggja
stærra og meira. Ef einhver and-
æfir fær sá hinn sami að heyra
það; að öll mótmæli gegn of-
urbyggingum á litlum lóðum
skerði athafnafrelsi einstaklings-
ins og hafi fé af kaupandanum.
Nágrannar standa ráðalausir.
Skipulagsyfirvöld borgarinnar
reyna jafnvel að sjá til þess að
sem fæstir fái nasasjón af breytt-
um áherslum í deiliskipulagi fyrr
en allt er um seinan. Gætt er þess
að ef um viðkvæm mál er að ræða
þá séu íbúasamtökum ekki send
gögn heldur verða þau að þefa
málið uppi. Skipulagsyfirvöldum
er ekki skylt að senda stjórn við-
komandi íbúasamtaka upplýsingar
um breytingar á deiliskipulagi.
Þess vegna er aðeins haft sam-
band ef málið er einfalt og hefur
lítil sem engin áhrif. En ef um
stór mál er að ræða ríkir þögnin
ein. – Má þar nefna nýtt deili-
skipulag fyrir Slippareitinn. Þegar
Steinunn Valdís kom fram í fjöl-
miðlum í upphafi þess ferlis sagði
hún að það yrði haft samband og
samráð við íbúa Vesturbæjar
Reykjavíkur. Íbúasamtökin sendu
strax bréf og buðu fram aðstoð
sína. Það heyrðist aldrei orð frá
Steinunni. Sama var uppi á ten-
ingnum hjá Hönnu Birnu þegar
komið var að því að samþykkja
deiliskipulag Slippareits. Þá sagði
hún í fréttum Stöðvar 2 að mikið
samráð hefði verið haft við íbúa í
Vesturbæ Reykjavíkur. Við hverja
talaði hún? Að minnsta kosti ekki
stjórn Íbúasamtaka Vesturbæjar.
Ég vil halda því fram að hug-
takið íbúalýðræði sé aðeins eitt af
fínu orðunum. Þessu hugtaki er
hampað rétt fyrir kosningar eða
að þess er minnst í ræðum á tylli-
dögum. Hinn almenni borgari fær
í mesta lagi að tjá sig um lítilsgild
mál. Stóru málin eru afgreidd í
bakherbergjum.
Þessu verður að breyta. Nokkur
Íbúasamtök í Reykjavík og sam-
tökin Betri byggð boða til Íbúa-
þings í Ráðhúsinu okkar laug-
ardaginn 31. mars kl. 13.00. Þar
gefst öllum íbúum borgarinnar,
meðan húsrúm leyfir, kostur á að
hlýða á fjögur erindi um íbúa-
lýðræði. Einnig verður boðið upp
á pallborð en þar munu nokkrir
þingmenn og borgarfulltrúar
Reykjavíkur sitja fyrir svörum,
auk samgönguráðherra. Á þessum
vettvangi geta íbúar Reykjavíkur
beint spurningum að fulltrúum
sínum í borgarstjórn og á Alþingi.
Íbúum Reykjavíkur tókst að
bjarga Grjótaþorpinu og Torfunni.
Nú eru öll hverfi borgarinnar und-
ir tönn skurðgröfunnar.
GÍSLI ÞÓR SIGURÞÓRSSON,
formaður Íbúasamtaka Vest-
urbæjar, Reykjavík.
Þétting byggðar
– íbúalýðræði
Frá Gísla Þór Sigurþórssyni:
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAU ánægjulegu tíðindi urðu
nýlega að ríkisstjórn Íslands sam-
þykkti tillögu nefndar sem skipuð
var af ríkisstjórninni til að gera
úttekt á ferðakostnaði íþrótta-
hreyfingarinnar og gera tillögur
um hvernig mætti koma á fót
sjóði til að taka þátt í ferðakostn-
aði íþróttahreyfingarinnar. Sam-
þykkt ríkisstjórnarinnar gerir ráð
fyrir að gerður verði þriggja ára
samningur við Íþrótta- og ólymp-
íusamband Íslands um umsýslu
sjóðsins, samkvæmt sérstökum
þjónustusamningi. Þá er gert ráð
fyrir því að Íþrótta- og ólympíu-
sambandið útbúi reglur sem taki
á úthlutun til íþróttahreyfing-
arinnar og útbúi jafnframt sér-
stakt upplýsingakerfi til að efla
og halda utan um skráningu ferð-
arkostnaðar.
Íþróttahreyfingin er stærstu fé-
lagasamtök á Íslandi, með um
170.000 félagsmenn. Hreyfingin
stendur fyrir tugum þúsunda
íþróttaviðburða á landsvísu ár-
lega. Hópar og einstaklingar
flykkjast til keppni í öllum lands-
hornum og samhliða því verður til
mikill ferðakostnaður. Ferða-
kostnaður íþróttahreyfingarinnar
hefur verið mikið ræddur innan
íþróttahreyfingarinnar á und-
anförnum árum enda stærsti ein-
staki kostnaðarliðurinn í rekstri
þessarar hreyfingar sem veltir
tæpum 8 milljörðum króna á ári.
Staðreynd er að ferðakostnaður
íþróttafélaga á landsbyggðinni er
mun meiri en ferðakostnaður fé-
laga á höfuðborgarsvæðinu þó að
hann sé einnig mjög mikill. Í
nokkrum íþróttagreinum er félag
af landsbyggðinni að koma til höf-
uðborgarinnar fjórum til fimm
sinnum á meðan félag frá höf-
uðborgarsvæðinu fer einu sinni út
á land. Samkvæmt starfsskýrslum
ÍSÍ árið 2005, nam bókhaldsliður-
inn „ferðakostnaður innanlands“
um 250 milljónum króna. Þessi
tala byggist á upplýsingum frá
200 íþróttafélögum af um 450. Nú-
verandi bókhaldslyklar heimila að
þessi kostnaður sé færður á ýmsa
aðra liði sem tengjast mótum og
keppnum. Því má leiða líkum að
því að þessi kostnaður sé alls ekki
minni en hálfur milljarður króna.
Þá er ótalinn kostnaður vegna
þátttöku yngri flokka í hinum
ýmsu mótum, s.s. Pollamóti í
Vestmannaeyjum, Essómóti á Ak-
ureyri o.s.frv. Gróf áætlun ÍSÍ
gerir því ráð fyrir því að ferða-
kostnaður innanlands sé vart und-
ir 750–800 milljónum króna. ÍSÍ
mun strax hefja vinnu við að láta
útbúa hugbúnað til að halda utan
um þennan kostnað, auk þess sem
ÍSÍ mun láta breyta
bókhaldslyklum
hreyfingarinnar
þannig að einfaldara
sé að færa þennan
kostnað og fylgjast
með honum.
Afgreiðsla rík-
isstjórnarinnar í gær
markar tímamót í
ferðakostn-
aðarmálum íþrótta-
hreyfingarinnar.
Með þessu er rík-
isvaldið að við-
urkenna enn frekar starfsemi
íþróttahreyfingarinnar sem einnar
af stoðum samfélagsins. Rík-
isvaldið er einnig að viðurkenna
það að þátttaka í mótum er jafn-
réttis- og byggðamál. Margir góð-
ir aðilar hafa komið að þessu máli
á undanförnum árum því það hef-
ur lengi verið til umræðu á hinu
háa Alþingi. Fyrsti flutnings-
maður þessa máls á sínum tíma
var Hjálmar Árnason alþing-
ismaður ásamt þingmönnum nokk-
urra flokka. Honum er hér þakkað
sérstaklega. Þetta mál á þver-
pólitískan stuðning allra stjórn-
málaflokka. Ástæða er til að
þakka ríkisstjórn Íslands og ráð-
herrum hennar en sérstakar þakk-
ir ber að færa menntamálaráð-
herra, Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur, sem hefur fylgt
þessu máli eftir sem og mörgum
hagsmunamálum íþróttahreyfing-
arinnar. Þorgerður hefur markað
sér sérstakan sess fyrir skilning á
starfi íþróttanna í samfélaginu og
forvarnagildi þeirra og kemst að
okkar mati á spjöld sögunnar sem
öflugasti menntamálaráðherra
íþróttamála frá upphafi.
Vatnaskil í ferðakostnaðar-
málum íþróttahreyfingarinnar
Ólafur Rafnsson og Stefán Kon-
ráðsson fjalla um ferðakostnað
íþróttahreyfingarinnar
» Afgreiðsla rík-isstjórnarinnar
markar tímamót í ferða-
kostnaðarmálum
íþróttahreyfingarinnar
Ólafur Rafnsson
Ólafur Rafnsson er forseti ÍSÍ og
Stefán Konráðsson er fram-
kvæmdastjóri ÍSÍ.
Stefán Konráðsson
ÞEGAR frumvarp til stjórnskip-
unarlaga um þjóðareign var til
meðferðar á Alþingi sendi und-
irritaður lögfræð-
ingur Morg-
unblaðinu grein til
birtingar. Hinn 26.
mars sl., eða tólf
dögum síðar, var
greinin birt. Í leið-
ara blaðsins fimmtu-
daginn 29. mars sl.
voru gerðar at-
hugasemdir við efni
greinarinnar undir
fyrirsögninni ,,Um
orðhengilshátt lög-
fræðinga“. Í at-
hugasemdunum fólst
að það væri vitleysa hjá undirrit-
uðum að ágreiningur væri uppi
um merkingu hugtaksins sameign
þjóðar og það væri rangt að mark-
miðið með að setja ákvæðið í lög
hafi verið að stilla til friðar um
stjórnkerfi fiskveiða. Að áliti leið-
arahöfundar var markmiðið með
ákvæðinu að undirstrika að ís-
lenska þjóðin ætti fiskimiðin.
Sigurður Líndal og fleiri fræði-
menn hafa bent á að ákvæðið um
sameign þjóðar veiti þjóðinni eng-
ar eignarréttarlegar
heimildir. Þjóðin getur
ekki selt fiskimiðin,
hagnýtt þau né gripið
til nokkurra annarra
ráðstafana sem eigandi
í skjóli þeirrar yfirlýs-
ingar löggjafans að
fiskimiðin séu sameign
þjóðarinnar. Einnig er
í huga flestra fræði-
manna hafið yfir vafa
að íslenska ríkið hefur
ekki heldur heimildir
eiganda í skjóli þess-
arar yfirlýsingar.
Hvorki fær slíkt stoð í orðalagi
ákvæðisins né heldur í at-
hugasemdum þeim sem fylgdu
frumvörpum sem urðu að lögum
um stjórn fiskveiða 1988–1990 nr.
3/1988 og lögum um stjórn fisk-
veiða nr. 38/1990.
Gögn sem skýra áðurnefnd lög
benda hinsvegar til að ákvæðið
hafi verið hugsað sem stefnu-
yfirlýsing löggjafans um að hag-
nýta skuli fiskimiðin í þágu þjóð-
arheildarinnar. Aðdragandinn að
setningu ákvæðisins veitir vís-
bendingar um að ætlunin hafi ver-
ið að ná meiri sátt um það skipu-
lag að ráðherra stýrði veiðum með
aflakvótum í stað þess að veiðar í
allar helstu tegundir fiskistofna
væru að meira og minna leyti
frjálsar.
Í krafti fullveldisréttar íslenska
ríkisins hefur það fulla heimild til
að leggja á skatt eða önnur gjöld
vegna nýtingar á auðlindum sem
það hefur lögsögu yfir. Slíkur
réttur færir hvorki þjóðinni né ís-
lenska ríkinu heimildir sem eig-
anda. Það er munur á fullveld-
isrétti og eignarrétti. Íslenska
ríkið hefur vald til að setja reglur
og framfylgja þeim. Eigandi hefur
heimildir til að fara með þann rétt
innan takmarkana laga.
Þennan mun á grundvall-
arhugtökum stjórnskipunar Ís-
lands er stjórnmálamönnum, leið-
arahöfundum dagblaða og öðrum
heimilt að sniðganga í almennri
þjóðfélagsumræðu. Dæmi hver
sem vill um hvort það sé æskilegt.
Hver fer með ,,vitleysu“?
Helgi Áss Grétarsson svarar
leiðara Morgunblaðsins » Sameign þjóðar veit-ir hvorki þjóðinni né
íslenska ríkinu eign-
arréttarlegar heimildir.
Það er munur á fullveld-
isrétti og eignarrétti.
Helgi Áss Grétarsson
Höfundur er sérfræðingur í auðlinda-
rétti við Lagastofnun HÍ.
ÞAÐ kann að vera að rík-
isstjórnarmönnum takist enn um
sinn að villa um fyrir fólki og telja
því trú um að hagur landsmanna
standi allur í blóma. En ekki
lengi.
Það hefir að vísu gengið á ýmsu
í efnahagsmálum á tólf ára stjórn-
artímabili Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokks. Lengst af hefir
verðbólgan verið yfir líðanlegum
mörkum. Til þess hefir þó aldrei
verið tekið tillit í rekstri ríkissjóðs
á sama tíma. Fjárlög farið langt
framúr verðlagsþróun og stjórn-
laus eyðsla auk þess umfram fjár-
lagaheimildir.
Nú kastar hinsvegar tólfunum.
Hinn margrómaði stöðugleiki er
rokinn út í veður og vind, enda
ríkisstjórnin búin að missa öll tök
á efnahagsmálum, eða öllu heldur
að gefa þau frá sér. Á meðan strit-
ar lágvaxtamaðurinn fyrrverandi
við það í Seðlabanka að hækka
stýrivexti lon og don, en stjórn-
völd gera ekkert með það, sletta í
góm og tala um verðbólguskot.
Viðskiptahallinn er ógnvekjandi í
áður óþekktum hæðum ár eftir ár,
og öll stjórn peningamála farin á
ótrúlega ringulreið.
Á fyrrihluta síðasta árs var svo
að heyra sem ríkisstjórnin áttaði
sig á hvert stefndi hraðbyri. Var
þá rætt um niðurskurð og nauð-
syn þess að fresta framkvæmdum
og draga úr trylltri útlánaaukn-
ingu banka og innflutningi fjár-
magns.
Sú dýrð stóð aðeins örskamma
hríð. Aðeins liðu fáar vikur þar til
ríkisstjórnin setti allt á fullt; taldi
að hættuástand efnahagsmála
væri að baki og óhætt að gefa á
garðann, enda kosningar fram-
undan. M.a.s. Íbúðalánasjóður
var galopnaður í útlánaaustri
ásamt bönkum og íbúðarverð á
spennusvæðum rauk upp úr öllu
valdi.
Hafi einhverjum til hugar kom-
ið að stjórnvöld sæju að sér er það
grundvallarmisskilningur. Síð-
ustu dagana eru af þeirra hálfu
bumbur ofþenslunnar barðar sem
aldrei fyrr og hófi engu nemur:
Sundabraut boruð eða byggð;
tvöföldun Hvalfjarðarganga; tvö-
földun vega norður í Hrútafjörð
og Suðurlandsvegur; stór-
stækkun álvers í Straumsvík; ný
álver í Helguvík og á Húsavík;
tæknisjúkrahús byggt af stór-
meistara sem kann að fara með
annarra fé; Þjórsá virkjuð uppúr
frá sjó. Og tónlistarhöll reist, svo
„dægilega“ megi leika undir dans-
inn í Hruna.
Til að bæta gráu ofan á svart
eru skattar lækkaðir, að sjálf-
sögðu fyrst og fremst á há-
tekjumönnum!
Á þenslutímum er allt þetta
leikur að eldi. En sá eldur mun
brenna heitast á baki ungra lán-
takenda vegna húsnæðis, njörv-
aðir niður við vaxtaokur og verð-
tryggingar, sem margur mun
ekki með neinu móti undir rísa, ef
svo heldur fram sem horfir.
Stjórnendur lýðveldisins Ís-
lands virðast gengnir af göfl-
unum, svo ekki sé meira sagt.
Sverrir Hermannsson
Gengnir af göflunum
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.