Morgunblaðið - 27.09.2008, Page 26

Morgunblaðið - 27.09.2008, Page 26
26 LAUGARDAGUR 27. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ Einar Sigurðsson. Ólafur Þ. Stephensen. Forstjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal. Útlitsritstjóri: Árni Jörgensen. Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/ ÁkvörðunBjörnsBjarnason- ar dómsmálaráð- herra að auglýsa embætti lög- reglustjórans á Suðurnesjum hefur kveikt umræður um framkvæmd þeirrar lagareglu að forstöðumenn ríkisstofnana skuli almennt skipaðir til fimm ára í senn. Fram hefur komið að þegar Björn var menntamálaráðherra vildi hann gera það að vinnu- reglu að auglýsa stöður for- stöðumanna stofnana á fimm ára fresti. Það hlaut ekki náð fyrir augum fjármálaráðherra, sem fer með starfsmannamál ríkisins. Björn hefur vísað til minnisblaðs þessa efnis, sem þáverandi fjármálaráðherra, Geir H. Haarde, lagði fyrir rík- isstjórnina í marz árið 2000. Ástæða þess að dóms- málaráðherra telur fært að auglýsa stöðu lögreglustjórans á Suðurnesjum er að embættið hafi breytzt; ekki að sá sem gegnir því hafi ekki staðið sig sem skyldi. Það er sjaldgæft í ríkisrekstrinum, ef ekki eins- dæmi, að auglýsa embætti án þess að sá sem gegnir því hafi óskað eftir að vera leystur frá störfum. Af hálfu talsmanns forstöðu- manna ríkisstofnana hafa kom- ið fram þau sjónarmið að við fimm ára skipunartímann sé vart unandi og ástæða sé til að breyta lögunum á ný. En hver var tilgangurinn með því að afnema æviráðningu forstöðumanna ríkisstofnana árið 1996? Hlýtur það ekki að hafa verið að stuðla að því að forstöðu- mennirnir tækju raunverulega ábyrgð á rekstrinum, sem þeim er falinn? Hver hefði tilgang- urinn annars átt að vera? Í lögunum kemur fram að til- kynna skuli forstöðumanni með hálfs árs fyrirvara hvort emb- ætti hans skuli auglýst. Í grein- argerð með frumvarpinu á Al- þingi á sínum tíma sagði: „Þessu ákvæði er ætlað að stuðla að stöðugleika í röðum embættismanna sem hlýtur að teljast æskilegur, a.m.k. að vissu marki.“ Er það ekki orðinn helzt til mikill stöðugleiki í röðum emb- ættismanna ef möguleikinn til að auglýsa hefur sjaldan eða aldrei verið nýttur í þau tólf ár, sem lögin hafa gilt, en skip- unartíminn látinn framlengjast sjálfkrafa? Hver er munurinn á slíkri framkvæmd og gömlu æviráðningunni? Það er vitað mál að stjórn- endur sumra opinberra stofn- ana fara ár eftir ár fram úr heimildum fjárlaga. Sumir eru stöðugt upp á kant bæði við yf- irboðara sína og undirmenn. Eiga þeir aldrei að axla ábyrgð? Stjórnendur fyrirtækja á al- mennum markaði eru stöðugt með hitann í haldinu. Ef þeir standa sig ekki geta eigend- urnir látið þá fjúka. Af hverju ætti annað að eiga við þegar eigendur fyrirtækjanna eru al- menningur í landinu? Hver var tilgang- urinn með því að af- nema æviráðningu?} Stöðugleiki í röðum embættismanna Við ákvörðunrefsingar var m.a. litið til þess hversu mikill dráttur varð á málinu,“ segir í frétt í Morg- unblaðinu í gær um dóm Hæstaréttar í nauðgunarmáli. Ákærði var dæmdur í fimmtán mánaða fangelsi fyrir nauðg- un, sem hann framdi fyrir rúmum fimm árum. Seinagangurinn í rannsókn þessa máls er ekki boðlegur. Í dóminum kemur fram að við- leitni lögreglu til að ná í mann- inn, sem fluttur var til út- landa, eftir að niðurstaða rannsóknarinnar á málinu lá fyrir hafi verið stopul og ómarkviss. Bent er á að lög- reglan hafi ýmis úrræði tiltæk með alþjóðasamvinnu til að finna ákærða og handtaka. Niðurstaða lífsýnarannsóknar lá fyrir í apríl 2004, en ekki hafðist upp á manninum fyrr en í mars 2007. Hann var dæmdur í héraði í nóvember 2007 og nú er dómur Hæsta- réttar fallinn. Þessi vinnu- brögð eru fyrir neðan allar hellur. Ýmislegt hefur breyst í meðferð nauðgunarmála á und- anförnum árum. Dómar hafa þyngst og aðferð nauðgarans hefur ekki lengur úrslitaþýð- ingu. Enn má bæta úr í þess- um efnum og stingur til dæmis í augu hvað kæruhlutfall er lágt, þótt það hafi farið hækk- andi. Meðferð þessa máls er hins vegar skref aftur á bak og getur haft þau áhrif að fórn- arlömb leggi ekki fram kæru vegna þess að þau treysti sér ekki til þess að ganga í gegn- um þann hrylling að þurfa að upplifa martröð glæpsins ítrekað í gegnum upprifjun á honum meðan á málsmeðferð stendur, jafnvel í fimm ár. Það væri rétt að lögreglan færi ofan í saumana á meðferð þessa máls, áttaði sig á því hvað fór úrskeiðis og fyndi leiðir til þess að bæta úr. Svona vinnubrögð mega ekki endurtaka sig. Fimm ár frá nauðg- un þar til dómur féll}Óboðlegur seinagangur Dýpsta sæla og sorgin þunga svífa hljóðlát yfir storð, þeirra mál ei talar tunga, tárin eru beggja orð. Þ etta fyrirbæri mannssálarinnar, að dýpstu tilfinningar gleði og sorgar hafi sömu birtingarmynd – flæð- andi vatn úr augum – er óneit- anlega heillandi. Líklega er það einmitt við hæfi í samhengi hlutanna: Ekkert líf getur þrifist án vatns, enginn gróður án tára. Ég er að vona að á næstu 2 vikum verði ég svo heppin að fá að tárast á einhverri til- þrifamikilli bíómynd sælu og sorgar. Sú mynd gæti hugsanlega verið taívanska hinsegin myndin Blóm á reki, en Hinsegin bíódagar eru nú í fyrsta sinn hluti af Alþjóðlegri kvik- myndahátíð í Reykjavík. Á hátíðinni kennir ýmissa grasa úr öllum áttum. Það er vel til fundið að myndum um umhverfismál sé gert hátt undir höfði, enda „óhætt að segja að þau brenni á heims- byggðinni um þessar mundir“ eins og segir í kynning- arbæklingi. Það er óskandi að þessi innspýting í menning- arlífið hjálpi til við að kveikja fleiri innri elda og skapandi umræðu um kvikmyndir jafnt sem umhverfismál. Það er nefnilega ekki nóg að umhverfismál brenni á heimsbyggð- inni, þau verða líka að brenna á okkur sjálfum. Mikilvægi vatns og vatnsbúskapar er fyrirferðarmikið í umhverfismyndum hátíðarinnar og undirliggjandi þema þeirra er stærsta mál okkar tíma, loftslagsbreytingar. Mynd Udo Maurers frá Austurríki sem ég sá í gær fjallar um samskipti fólks og vatns á þremur stöðum á jörðinni. Einstaklingar sem talað er við í Bangladesh flytja stöðugt frá ein- um stað til annars til að forðast flóð en á með- an dreymir samfélagið í Aralsk í Kazakstan um að fá aftur til sín fljót og fisk. Slíkt hvarf með öllu þegar stórvirkjun Khrústsjovs Sov- étleiðtoga leit dagsins ljós á síðustu öld. Óhóflegir flutningar fljóta úr náttúrulegum farvegi, stórvirkjanir, mengun og gróðurhúsa- áhrif eru alvarlegar ógnir við líf og vistkerfi jarðar. Á ýmsum stöðum hefur ríkt átakanleg kreppa vegna hörmulegra mistaka í vatnabú- skap þjóða og meðhöndlun vatnsbóla, meng- unar, slæmra innviða, ójafnaðar og ósann- gjarnrar dreifingar vatns. Við Íslendingar erum einstaklega lánsöm þegar kemur að vatni, svo lánsöm að við getum aldrei vandað okkur nóg við að umgangast auðlindina af skyn- semi og gætni. Kalt vatn sem heitt, fossar, fljót, stöðuvötn, haf: Eigum við skilið allt þetta vatn – lífríkið, gróðurinn, mannlífið og samfélagið sem það nærir – ef við kunnum ekki almennilega að fara með það? Sumt er svo þungt að það er þyngra en tárum taki. Það verður að teljast grátlegt fyrir íslensk stjórnvöld að vera Khrústsjov okkar tíma þegar kemur að vatnsauðlindinni og öðrum auði: Að lofa töfralausn stórvirkjana og falskrar innspýtingar, lélegrar hagfræði, en ætla kynslóðum fram- tíðar að sitja uppi með óafturkræfar, eyðileggjandi afleið- ingar. glg@althingi.is Guðfríður Lilja Grétarsdóttir Pistill Khrústsjov okkar tíma „Virðingarleysi fyrir málaflokknum“ FRÉTTASKÝRING Eftir Þorbjörn Þórðarson thorbjorn@mbl.is É g er að reyna að halda þessari deild saman,“ segir Helgi Magnús Gunnarsson, yfirmað- ur efnahagsbrota- deildar ríkislögreglustjóra [RLS]. Starfsmenn efnahagsbrotadeild- arinnar voru nítján þegar Helgi tók við embættinu. Fluttar voru tvær stöður yfir til greiningardeild- arinnar, einn fór í önnur verkefni, einum lögfræðingi deildarinnar verður sagt upp frá og með áramót- um og staða Helga verður lögð niður á sama tíma, þegar ný lög um með- ferð sakamála taka gildi. Mjög líklega munu einhverjir lög- fræðingar færast yfir til embættis héraðssaksóknara, enn hefur ekki verið ákveðið með hvaða hætti það verður. Undirmönnuð deild „Þetta er bara áhuga- og virðing- arleysi fyrir málaflokknum,“ segir Helgi. Hann segir að deildin hafi sætt gagnrýni fyrir tafir á málum, það sé ekki skrýtið þegar hún er jafn undirmönnuð og raun ber vitni. Helgi segir að starfsmannavelta sé deildinni einnig óþægur ljár í þúfu en helmingur starfsmanna er með ár eða minna í starfsreynslu í efna- hagsbrotum. „[Efnahagsbrotadeild] kemur engum málum óbrjáluðum frá sér nema einföldustu skattsvikamálum,“ sagði Sigurður G. Guðjónsson hæstaréttarlögmaður, í þættinum Ísland í dag á Stöð 2 í vikunni. Nefndi hann Baugsmálið og mál- verkafölsunarmálið sem dæmi um lítinn árangur. Er þetta aðeins eitt nýlegt dæmi um þá gagnrýni sem deildin hefur sætt. „Ég held að þessi fullyrðing Sigurðar sé sett fram í hálfkæringi,“ segir Helgi. „Hann nefnir tvö mál sem dæmi um lélegan árangur. Deildin hefur á þeim tíu ár- um sem hún hefur starfað farið með um eða yfir 300 mál, fæst þeirra eru bundin við einföld vanskil vörslu- skatta,“ segir Helgi. Undanfarin ár hefur rík áhersla verið lögð á að byggja upp og bæta þekkingu hjá deildinni. Með nýjum lögum um meðferð sakamála var ekki gerð breyting á lögreglulögum. Efnahagsbrotadeild mun því áfram annast rannsókn efna- hagsbrota, en með þessum breyt- ingum er í reynd verið að skipta deildinni upp í tvennt. Efnahagsbrotadeildin hefur til skoðunar mjög flókin álitaefni, t.d mál tengd tilteknum athöfnum stjórnenda og stjórnarmanna í hlutafélögum, eins og í Baugsmálinu. Heimfærsla slíkra brota til refsiákvæða í lögum krefst því mikillar þekkingar viðkom- andi rannsakenda. Sumir hafa áhyggjur yfir aðskilnaði rannsóknar og saksóknar efnahagsbrota með hin- um nýju lögum. Heimfærsla refsi- verðs verknaðar til ákvæða laga er nátengd rannsókn á viðkomandi brot- um. Skipulagið í Noregi, Svíþjóð og Danmörku er þannig að rannsókn þessara mála er undir stjórn saksókn- ara efnahagsbrota, undir einu þaki. Mikilvægt að tryggja nálægð Sigurður Tómas Magnússon, fyrr- verandi héraðsdómari og settur sak- sóknari í Baugsmálinu, vinnur að því m.a. að útfæra innan ramma nýrra laga hvernig saksókn efnahagsbrota hjá héraðssaksóknara verður hagað. Sigurður sagði í samtali við Morg- unblaðið að verið væri að athuga hvort hægt yrði að hafa rannsókn og saksókn í sama húsnæði, m.a til þess að tryggja fyrrnefnda nálægð. Morgunblaðið/Golli Ríkislögreglustjóri Mikill vandi steðjar að efnahagsbrotadeildinni. Saksóknari efnahagsbrota ákærði 35 einstaklinga á árinu 2007 í sam- tals 21 máli. Flest voru málin (20) vegna skattalagabrota, fjórir voru ákærðir fyrir umboðssvik, einn fyr- ir skilasvik og 10 vegna brota á höf- undarlögum. Í árslok 2007 voru tíu mál fyrir dómi, sakfelling hafði fengist í tíu málum og einu máli var lokið með svokallaðri viðurlagaákvörðun, að því er fram kemur í ársskýrslu rík- islögreglustjóra fyrir árið 2007. Mörg þeirra mála sem tekin voru til rannsóknar kröfðust fleiri en eins rannsakanda. Hver starfsmaður hjá efnahags- brotadeild var að meðaltali með tvöfalt fleiri viðfangsefni á hverjum tíma en starfsmenn hjá sambæri- legum deildum í Noregi og Svíþjóð, samkvæmt ársskýrslu ríkislög- reglustjóra fyrir árið 2005. Þá voru starfsmenn efnahagsbrotadeildar 18 talsins, og þeim fækkar verulega með breytingunum. 35 VORU ÁKÆRÐIR ››

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.