Morgunblaðið - 27.09.2008, Síða 46

46 LAUGARDAGUR 27. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Hver er ímynd Reykjavíkur-borgar? Og hvernig á aðsýna fólki þessa hálfsund-
urlausu borg? Bragi Þór Jósefsson
ljósmyndari tekst það verk á hend-
ur í nýrri og myndarlegri bók.
Titillinn gefur ætlunarverk hans til
kynna: Reykjavík – og svo bætir
hann við: út og inn.
Út og inn, og aðallega út. Það er
málið.
Hver eru hin hefðbundnu sjón-
arhorn á borgina? Rammi af Þing-
holtunum, þar sem Hallgrímskirkja
gnæfir yfir húsin. Önnur mynd er
frá Austurvelli, af Dómkirkju og
Alþingishúsi. Þriðja myndin er
einnig tekin þar, af fólki á góðviðr-
isdegi. Fjórða myndin gæti verið af
hvalbátum, sú fimmta af styttunni
af Ingólfi Arnarsyni, og svo ein tek-
in úr Hallgrímskirkjuturni, yfir
marglit þök miðborgarinnar.
Þannig sýna erlendir ljósmynd-
arar höfuðborgina, þegar þeir
koma til landsins að myndskreyta
tímaritsgrein sem gæti heitið 48
tímar í Reykjavík. Ég gleymdi
reyndar að minnast á myndina frá
einhverjum barnum sem þyrfti þá
einnig að vera í greininni.
  
Bragi Þór sýnir í bókinni mikil-vægi þess að skoða Reykjavík
út og inn. Hann sýnir vitaskuld
miðborgina og helgar annan kafla
menningunni. En Bragi er slyngur
tímaritaljósmyndari, og hefur með-
al annars sérhæft sig í arkitektúr-
ljósmyndun, og hann leyfir þeim
þáttum virkilega að njóta sín. Einn
kaflinn heitir því Ásýnd og arki-
tektúr, þar sem fjallað er um ein-
kenni á borgarmyndinni, iðulega
með stílhreinum nærmyndum þar
sem vel er unnið úr ljósi og form-
um. Þegar miðbæjarkaflanum
sleppir koma síðan hinir mikilvægu
kaflar, sem svo oft eru vanræktir í
umfjöllun um borgina. Það er farið
í Vesturbæinn, Austurbæinn – og
svo úthverfin. Þarna eru einkenn-
andi ljósmyndir úr Árbæ og Breið-
holti, Grafarvogi og Grafarholti.
Jafnt nýjar raðhúsalengjur og
gamli Árbærinn sem unglingar á
róluvelli á laugardagsmorgni í
Breiðholti. Þar birtist flott úthverf-
astemning; kerran úr Bónus mætt
við sandkassann og blokkirnar rísa
í bakgrunni.
Nágrannasveitarfélögin fá einnig
kafla, blessunarlega, því þau fylla
líka inn í heildarmyndina. Sport-
bíllinn við mannlausa götu á Arnar-
nesi og Hamraborgin í Kópavogi;
allt er þetta hluti af heildar-
myndinni.
  
Það sem gerir bók Braga Þórssvo vel lukkaða er ennfremur
að hann er að mynda allt árið.
Stundum lýsir sól upp fáklædda sól-
unnendur, en við erum líka á ferð-
inni með Braga Þór í kafaldsbyl og
fjúki. Þannig tekst honum að skapa
svo raunsanna mynd af þessum
heimi sem við búum í. Af mann-
fárri en samt margbrotinni borg.
Ekki má gleyma þætti texta-
smiðsins, Illuga Jökulssonar, því
hann er stór. Afslappaður texti
hans flæðir um síðurnar, fræðandi
og nægilega írónískur. Illugi rekur
tilurð þessarar borgar, sem um
aldir virtist ekki ætla neitt „annað
en að verða ævinlega lítilsmegandi
útnes á hinu stóra Íslandi: ágætt
bæjarstæði en úr alfaraleið“.
  
Illugi fjallar jafnt um þjóðarein-kenni sem meinta Íslandsvini,
um eðli miðborgarinnar og um
breytinguna sem varð þegar íbúar
borgarinnar hættu að skammast
sín fyrir hana og fóru að átta sig á
því að „Esjan þeirra var engu
ómerkilegra fjall en fjöllin sem um-
kringt höfðu gamla niðurnídda
torfbæinn“ þar sem forfeðurnir
höfðu hokrað.
Bragi Þór og Illugi sýna okkur
borg sem þenst út, og á sér bæði
gömul hverfi og ný. „Og þar sem
vindurinn blés áður óhindrað og
hristi til teikningar skipulagsfræð-
inganna og arkitektanna sem
góndu í kringum sig í ósnortinni
náttúrunni, þar eru húsin nú risin,
komnar gardínur í alla glugga,
reiðhjól liggja upp við húsin, leik-
völlur hefur verið útbúinn þar sem
börnin gátu mokað til og frá kol-
svörtum, aðfluttum sandi, og það
eru komnar verslanir og sjoppur
og myndbandaleigur og
líkamsræktarstöðvar … það er
landslag nútímamannsins.“
Og Reykjavík okkar – út og inn.
efi@mbl.is
Landslag nútímamannsins
AF LISTUM
Einar Falur Ingólfsson
» Stundum lýsir sól upp fáklædda sólunnendur,en við erum líka á ferðinni með Braga Þór í
kafaldsbyl og fjúki. Þannig tekst honum að skapa
svo raunsanna mynd af þessum heimi sem við bú-
um í. Af mannfárri en samt margbrotinni borg.
Ljósmynd/Bragi Þór Jósefsson
Bakgarðar Bak við virðulegar verslanir í miðborginni þróaðist flókin byggð bakhýsa, skúra og hvers konar kofa.
ÞRIÐJU tónleikar ársins í tilefni
sjötugsafmælis Atla Heimis
Sveinssonar fóru fram á Kjarvals-
stöðum við ágæta aðsókn undir yf-
irskriftinni „sónötur“. Eins og af
uppruna ítalska orðsins leiðir, son-
are = að hljóma (þ.e. úr hljóðfæri),
var hvorugt verkanna heimfærandi
upp á klassískt „sónötuform“ frek-
ar en samnefnd verk seinni tíma,
heldur horfið aftur til upphafs-
merkingar þegar sónötur voru ein-
faldlega leiknar en kantötur sungn-
ar.
Ég heyrði hér Flautusónötu Atla
í þriðja sinn, eftir frumflutning Ás-
hildar og Önnu Guðnýjar á Myrk-
um músíkdögum í Salnum 4.2. 2005
og í Þjóðleikhúsinu 13.5. 2007. Um
skoðun annarra hlustenda veit ég
ekki, en fyrir mína parta get ég
ekki sagt að verkið hafi batnað að
hlustvænleika við aðra endurheyrn.
Enn sem fyrr fannst mér það allt
of langt (38 mín.; að líkindum með-
al lengstu verka í heimi fyrir þessa
áhöfn) – sérstaklega miðað við ein-
kennilega áhrifarýrt inntak og
hugfengi. Jafnvel þótt heilir átta
þættir ættu í fljótu bragði að geta
tryggt næga fjölbreytni, þá dró sá
fjöldi á móti úr auðheyranlegu
samhengi. Þrátt fyrir augljósa
færni og innlifun flytjenda hélt
verkið því ekki athygli manns sem
skyldi, og sat að sama skapi lítið
eftir.
Heldur hresstist þó Eyjólfur eft-
ir hlé við frumflutning hinnar tví-
þættu Fiðlusónötu [28’]. Þótt mun-
að hefði um minna en tíu mínútna
skemmri spiltíma (auk litaauðgi
fiðlunnar að flautunni ólastaðri), þá
verkaði sónatan einkum talsvert
bitastæðari og innblásnari í mínum
eyrum en systurverkið. Hvort kær-
kominn veraldlegur húmorvottur-
inn í „búggívúggí“-innslagi II.
þáttar hafi þar haft meira að segja
en ljóðræn fiðlumelódíkin, er söng
af hjartans einlægni í skemmtilegri
andstöðu við stundum tröllaukinn
hamaganginn úr slaghörpunni, er
erfitt að segja. En alltjent nutu
andstæður fínlega strokins lagferl-
is við kraftmiklar píanóúthleðslur
sín oft á furðuheillandi hátt. Túlk-
unin var til viðbótar af fyrstu
gráðu, og þurfti engin leðurblöku-
eyru til að greina stórum hlýlegri
viðtökur áheyrenda að leikslokum
en eftir fyrri hálfleik.
Tvær sónötur
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Kjarvalsstaðir
Atli Heimir Sveinsson: Flautusónata;
Fiðlusónata (frumfl.). Áshildur Haralds-
dóttir flauta og Anna Guðný Guðmunds-
dóttir píanó; Una Sveinbjarnardóttir fiðla
og Wolfgang Kühnl píanó. Mánudaginn
22. september kl. 20.
Kammertónleikarbbbnn
FYRIR tveimur árum
var Ingibjörg Jónsdóttir
með persónulega og
heilsteypta sýningu í
Listasafni ASÍ og sýndi
þar að hún er ein okkar
áhugaverðustu veflista-
manna. Nú kemur hún
aftur á óvart með gríp-
andi innsetningu í Listasafni
Reykjavíkur, Hafnarhúsi, undir titl-
inum Samsíða heimar.
Ingibjörg sýnir annars vegar
veggverk og hins vegar hefur hún
byggt og breytt sýningarsalnum í
lokað rými fyrir innsetningu sem
vex eins og gróður upp með veggj-
unum. Þræðir í nokkrum litum,
sumum sjálflýsandi, eru undnir upp
á mjó kefli sem fest eru saman í
sköpun viðkvæmrar byggingar.
Í þessu aflokaða rými hefur Ingi-
björg sett upp þriggja mínútna
ljósasýningu sem minnir á skipt-
ingu dags og nætur. Litur
veggjanna breytist í mismunandi
birtu, einnig litir þráðanna á kefl-
unum og skuggarnir lifna og hverfa
á víxl. Innsetningin minnir á líf-
rænan gróður, strúktúr barna-
leikfangs, eða vísindalega rannsókn
en tengingin við vefnað er einnig
sterk, nokkuð sem verður til á
löngum tíma.
Tíminn er áleitinn þáttur í verk-
um Ingibjargar og hér renna sam-
an áreynslulaust samtíminn og
hefðirnar, auk þess sem tími áhorf-
andans verður órjúfanlega hluti af
verkinu.
Ég var svo heppin að vera stödd
í salnum um leið og hópur leik-
skólabarna sem undu sér vel í þess-
um töfrandi heimi, svo vel að þegar
ég fór var enn verið að biðja um
meira, „Bara einu sinni enn“, og
gaf það verkinu aukið líf um leið og
hér kom í ljós að innsetningin virk-
ar bæði hreint sjónrænt séð og
einnig sem tilefni til vangaveltna.
Texti í sýningarskrá ýtir undir hið
síðarnefnda.
Veggverk ofið úr steinflögum,
pergamenti og nælonþræði er síðan
forvitnilegt verk, nútímalegt og sí-
gilt í senn. Sýningin gefur til kynna
breidd í vinnubrögðum listakon-
unnar og ekki hefði verið verra að
sjá meira.
Þræðir „Innsetningin minnir á lífrænan gróður, strúktúr barnaleikfangs, eða vís-
indalega rannsókn en tengingin við vefnað er einnig sterk …“ segir meðal annars í dómi.
MYNDLIST
Hafnarhúsið
Til 11. janúar. Opið alla
daga frá kl. 10–17
og til kl. 22 á fim.
Aðgangur ókeypis.
Samsíða heimar, Ingibjörg
Jónsdóttir
bbbmn
Ragna Sigurðardóttir
Töfrandi heimur