Morgunblaðið - 14.10.2008, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FULLTRÚAR menntamálaráðu-
neytisins áttu í gær fundi með
stjórnendum háskóla og fram-
haldsskóla í landinu um þá stöðu
sem upp er komin í þjóðfélaginu.
Guðmundur Árnason ráðuneyt-
isstjóri segir að mikil óvissa sé
ríkjandi í þjóðfélaginu um þessar
mundir. Því hafi verið talið rétt
að fara yfir stöðuna með stjórn-
endum skólanna og fundirnir hafi
verið mjög gagnlegir. Hætta sé á
auknu atvinnuleysi og reikna
megi með því að hluti af því fólki
kjósi að leita inn í menntakerfið.
Við þessu þurfi að bregðast hratt
og örugglega.
Guðmundur segir að það sé
auðvitað háð fjárveitingum
hvernig bregðast megi við
ástandinu. Fyrir liggi að endur-
skoða þurfi vinnu við fjárlaga-
frumvarpið og staðan sé því óljós.
sisi@mbl.is
Rætt við stjórn-
endur skólanna
FLOKKSRÁÐS- og formanna-
fundur Sjálfstæðisflokksins lýsir yf-
ir stuðningi við þær aðgerðir sem
ríkisstjórnin undir forystu Geirs H.
Haarde forsætisráðherra hefur
gripið til vegna neyðarástands á
fjármálamörkuðum.
„Með þeim aðgerðum var slegin
skjaldborg um innlenda starfsemi
bankanna, tryggt að almenningur
gæti gengið að hefðbundinni banka-
þjónustu og komið í veg fyrir gjald-
þrot bankanna í heild sinni sem
hefði haft afar alvarlegar afleið-
ingar fyrir íslensku þjóðina. Einnig
ber að fagna yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar um að bankainnstæður séu
að fullu tryggðar,“ segir í ályktun.
Lýsa stuðningi
við aðgerðir
FLOKKSRÁÐSFUNDUR VG sem
haldinn var sl. föstudag sendi frá
sér ályktun um stöðu sveitarfélaga
í landinu.
„Til að ríkisstjórnin geti staðið
við fyrirheit sín um að gætt verði að
hagsmunum almennings í því
ástandi sem nú er uppi þarf að hafa
öflugt samráð við sveitarfélögin og
tryggja þeim rekstrargrundvöll. Í
því efni þarf sérsaklega að styrkja
og efla velferðarþjónustuna og
skólakerfið og tryggja samfélags-
legt eignarhald á grunnstoðum
samfélagsins,“ segir í ályktuninni.
Ályktun VG
ÞJÓÐIN þarf að standa saman á
þessum þrengingatímum. Kom það
fram á 36. sambandsráðsfundi
UMFÍ sem haldinn var á Stykk-
ishólmi þann 11. október sl.
Í ályktun fundarins eru lands-
menn hvattir til að sýna ungmenna-
félagsanda því að „sameiginlega
vinnum við okkur út úr þeim erf-
iðleikum sem að steðja.“
Hvatt til samstöðu
LANDSBJÖRG, Landsamband fatl-
aðra, ásamt fleiri aðilum stóð fyrir
ráðstefnu þann 27. september sl.
þar sem fjallað var um not-
endastýrða þjónustu.
„Ráðstefnan tókst hreint út sagt
frábærlega og allir sem að henni
stóðu eru afskaplega ánægðir,“
segir Ragnar Gunnar Þórhallsson,
formaður Sjálfsbjargar, og bætir
því við að til standi að stofna fyr-
irtæki um notendastýrða þjónustu í
nánustu framtíð með þátttöku
flestra þeirra sem málið varðar.
Notendastýrð þjónusta snýst um
að notendur, í þessu tilviki fatlaðir,
ráða sjálfir með hvaða hætti þjón-
ustan sem þeir njóta er innt af
hendi. Þeir þurfa ekki eins og mál-
um er nú háttað að taka við fyr-
irfram ákveðinni þjónustu sem er
ákveðin af ýmsum stofnunun.
Notendastýrð
þjónusta
STUTT
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
GRUNUR leikur á því að umfangsmikil mis-
notkun eigi sér stað með svokallaða vélaolíu,
þ.e. litaða dísilolíu sem ætluð er til notkunar á
stórvirk vinnutæki.
Embætti ríkisskattstjóra hefur verið með
þetta mál til skoðunar að undanförnu. Hver lítri
af vélaolíu er um 55 krónum ódýrari en venjuleg
dísilolía og því er eftir nokkru að slægjast. Hins
vegar liggja háar sektir við því að misnota dísil-
olíu því sektin er 200 þúsund krónur ef misnotk-
un sannast.
Til að skoða dreifingu á vélaolíu kallaði emb-
ætti ríkisskattstjóra eftir gögnum frá olíufélög-
unum yfir heilt ár. Við skoðun á þeim gögnum
kom margt athyglisvert í ljós, að sögn Jóhann-
esar Jónssonar, deildarstjóra tekjudeildar emb-
ættisins. Meðal annars var ótrúlega algengt að
fólk tæki vélaolíu á kvöldin og á nóttunni á dæl-
um sem voru úr alfaraleið. Segir Jóhannes að
ólíklegt sé að menn séu á ferðinni á þessum tíma
á stórum vinnuvélum. Einnig vakti það athygli
að margir keyptu lítið magn af olíu, miklu minna
en kemst á tanka stórra vinnuvéla og bíla.
Gögn olíufélaganna sýna að algengt
er að fólk dæli 40-50 lítrum í einu
Að sögn Jóhannesar má af gögnunum ráða að
algengt sé að fólk taki 40-50 lítra í hvert skipti
og þetta veki grunsemdir um að fólk sé að dæla
vélaaolíu á einkabíla. Segir Jóhannes að yfir
70% af öllum færslum séu fyrir magni sem dugi
til að fylla tankana á einkabílum.
Þá veki það grunsemdir, að á þriggja mánaða
tímabili hafi nær öll viðskipti með vélaolíu á
einni tiltekinni dælu farið fram á kvöldin eða
nóttunni. Aðeins ein viðskipti á þessu tímabili
hafi farið fram á dagtíma.
Jóhannes kveðst þeirrar skoðunar að það
þurfi að endurskoða þessi mál frá grunni. Menn
hafi væntanlega ekki reiknað með því, þegar
þetta fyrirkomulag var tekið upp, að aðgengi að
vélaolíu yrði jafn mikið og reyndin væri. Olíufé-
lögin bjóði upp á vélaolíu á fjölmörgum bens-
ínstöðvum og þá aðeins í sjálfsafgreiðslu. Jó-
hannes segir að þegar hann ræði þessi mál við
kollega sína annars staðar á Norðurlöndum séu
þeir undrandi á því að fólk geti rennt inn á
næstu bensínstöð og nálgast vélaolíu fyrirhafn-
arlaust.
Almenna reglan er sú að óheimilt er að nota
vélaolíu á ökutæki. Frá þessari reglu eru und-
antekningar. Þannig er heimilt að nota vélaolíu
á stórvirk vinnutæki, svo sem gröfur, lyftara og
dráttarvélar. Einnig ökutæki til sérstakra nota,
svo sem steypubíla, körfubíla, mjólkurbíla,
beltabifreiðar og námubíla. Þetta eru í mörgum
tilvikum ökutæki sem brenna mikilli olíu, þótt
þau aki ekki langar vegalengdir. Einnig má
kaupa vélaolíu á bíla bjögunarsveitanna í land-
inu. Venjulegir vörubílar, t.d. þeir stóru bílar
sem fólk er að mæta á þjóðvegunum, hafa ekki
heimild til að nota litaða olíu. Ökutæki, sem hafa
heimild til að nota vélaolíu, eru auðkennd með
sérstöku skráningarmerki, appelsínugulur
grunnur með svörtum stöfum.
Lögin um olíugjald tóku gildi 1. júlí 2005.
Embætti ríkisskattstjóra hefur yfirumsjón eft-
irlits með framkvæmd laganna. Samkvæmt upp-
lýsingum Jóhannesar hefur verið unnið í 849
málum frá því lögin tóku gildi, þar af 206 málum
vegna misnotkunar á litaðri olíu. Vegna form-
galla var ekki hægt að framfylgja lögunum með
beitingu sekta fyrst í stað. En eftir að breyting
var gerð á lögunum haustið 2006, sem tók gildi
1. janúar 2007, hefur sektum verið beitt.
Alls hefur 76 málum lokið með beitingu sekta
að upphæð alls 28,2 milljónir. Ef sektir eru
greiddar innan 14 daga fær viðkomandi 20% af-
slátt af sektinni og nemur afslátturinn alls 5,6
milljónum króna.
Sem fyrr segir er sektin fyrir venjulegan bíl-
eiganda 200 þúsund krónur sannist á hann mis-
notkun. Hlutfall mála sem enda með sektum er
mjög hátt að sögn Jóhannesar, eða um 95%.
Enda séu lögin mjög skýr. Skráður eigandi ber
ábyrgð á sektinni, óháð því hver ekur bílnum
hverju sinni. „Þetta er mjög há sekt og því kem-
ur á óvart hve menn eru tilbúnir að taka mikla
áhættu,“ segir Jóhannes Jónsson.
Litaða olían misnotuð
Grunsamlegt hve miklu
magni af olíunni er dælt
á kvöldin og á nóttunni
Morgunblaðið/Golli
Vegagerðinni hefur verið falið að fylgjast með
hvort landsmenn fari eftir settum reglum um
kaup á litaðri olíu. Eru að jafnaði tekin sýni úr
bensíntökum 100-200 bíla í hverjum mánuði.
Að sögn Sævars Inga Jónssonar deildarstjóra
er það umferðareftirlit Vegagerðarinnar sem sér
um þetta verkefni. 11 manns vinna við eftirlitið á
fjórum bílum og eru þeir á ferðinni um allt land.
Einnig fylgjast þeir með stærð og þyngd öku-
tækja, frágangi og eftirliti farms vörubíla og því
að ökumenn vörubíla og hópferðabíla fylgi
ákvæðum um hvíldartíma.
Starfsmenn Vegagerðarinnar stoppa ökutæki
á þess til gerðum eftirlitsstöðvum við þjóðveg-
ina. Þá aðstoða þeir lögregluna í sértækum að-
gerðum og vinna með fulltrúum ríkisskattstjóra
að eftirliti með misnotkun á vélaolíu. Einnig
heimsækja þeir fyrirtæki sem mega nota véla-
olíu á tæki sín og fylgjast með því hvort ekki er
farið eftir settum reglum.
Loks fylgjast starfsmenn Vegagerðarinnar
með olíudælum sem þykja grunsamlegar. Þá
sitja þeir í bílum í nokkurri fjarlægð, líkt og
landsmenn þekkja úr amerískum bíómyndum,
þar sem lögreglumenn eru á vaktinni, gjarnan
með kaffi og kleinuhringi.
Sýni tekin úr 100-200 bensíntönkum á mánuði
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
BANKAKREPPAN hér á landi
veldur því að gríðarlega mikið er
nú að gera hjá lögfræðingum,
einkum þeim sem sérhæfa sig í svo-
kallaðri viðskiptalögfræði. Mikið
hefur verið um fyrirspurnir frá er-
lendum lánardrottnum bankanna.
Katrín Jónasdóttir, fram-
kvæmdastjóri lögmannsstofunnar
Lex, segir að lögmenn vinni fram á
kvöld og jafnvel fram eftir nóttu.
Helgarvinna sé einnig algeng.
„Það var verið að vinna hér alla
helgina,“ segir hún. Þá hafi verk-
efnin breyst mikið á mjög skömm-
um tíma. Nú sé t.d. frekar lítið um
að lögfræðingar vinni við að útbúa
nýja viðskiptasamninga.
„Það er mikið að gera hjá okkur
núna, eins og venjulega,“ segir
Gunnar Sturluson, framkvæmda-
stjóri Logos. Það hafi raunar verið
mikið að gera hjá viðskiptalög-
fræðingum síðustu ár. „Ég myndi
ekki segja að það væri óvenjulega
mikið að gera hjá okkur, en jú, jú,
það er mikið að gera í kringum
þetta bankabrölt allt saman,“ segir
hann. Mikil lagaleg óvissa hafi
skapast vegna þessa ástands og
greiða þurfi úr henni. Það sé fyr-
irsjáanlegt að mikið verði óskað
eftir ráðgjöf frá lögfræðingum
vegna ríkisvæðingar bankanna
enda séu margir ósáttir við sinn
hlut. Þá hafi mikið verið um fyr-
irspurnir frá erlendum lán-
ardrottnum bankanna sem vilji fá
ráðgjöf um sína réttarstöðu „því
henni var auðvitað breytt mjög
hressilega með þessum neyð-
arlögum.“
Kyrrstaða slæm
Gunnar bendir á að lögfræðistof-
urnar hafi undanfarið unnið mikið
fyrir banka og fjármálafyrirtæki.
„Þau úrlausnarefni sem lögfræð-
ingar eru að fást við núna kalla á
nákvæmlega sömu sérþekkinguna
og þurfti til að setja alla þessa
samninga saman. Það þýðir ekkert
að skipta öllum viðskiptalögfræð-
ingunum og bankamönnum bara út
af og setja einhverja inn sem ekki
hafa þekkingu og reynslu á þessu
sviði og ætla þeim að leysa úr mál-
unum,“ segir hann.
„Það er alltaf að mikið að gera
hjá lögfræðingum ef hlutirnir eru
á hreyfingu. Það er lítið að gera
hjá þeim í kyrrstöðu.“
Lögfræðingar vinna baki brotnu
Morgunblaðið/Þorkell
Annir Mikið verður að gera hjá lögfræðingum næstu árin við að greiða úr
lagaflækjum bankakreppunnar. Unnið er á kvöldin, um nætur og helgar.
Verkefnin breyst
mikið á mjög
skömmum tíma