Morgunblaðið - 14.10.2008, Side 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIÐVIKUDAGINN
8. október skrifuðu
heilbrigðisráðherra og
borgarstjórinn í
Reykjavík undir vilja-
yfirlýsingu þess efnis
að gerður yrði 3ja ára
þjónustusamningur á
milli heilbrigðisráðu-
neytis og Reykjavík-
urborgar um sameig-
inlega stjórnun
heimahjúkrunar og
félagslegrar heima-
þjónustu undir stjórn
Reykjavíkurborgar
sem taki gildi frá og
með næstu áramót-
um. Sama dag samþykkti velferð-
arráð Reykjavíkurborgar nýtt
skipurit fyrir velferðarsviðið þar
sem ný skipulagseining „Heima-
þjónusta Reykjavíkur“ verður til
innan velferðarsviðsins.
Þetta er mikilvægt skref í því að
koma til móts við áherslur sam-
félagsins um samþætta þjónustu
við einstaklinga sem velja að vera
í heimahúsum og þurfa til þess
margvíslega aðstoð. Auk þess er
þetta eðlilegt framhald af sam-
vinnu borgarinnar og ráðuneyt-
isins í þessum málaflokki á und-
anförnum árum.
Tilgangurinn er meðal annars að
einfalda allt viðmót þjónustunnar
og fá með sameiginlegri stjórn
nýtt og öflugra kerfi. Það er mik-
ilvægt skref í að mæta aukinni
þjónustuþörf og kröfum samfélags-
ins um að það sé tryggt að fólk fái
þjónustu veitta á réttu þjón-
ustustigi.
Viðræður milli heilbrigðisráðu-
neytis og velferðarsviðs hófust
þegar sumarið 2007 en þá um
haustið var svo samþykkt á fundi
velferðarráðs að ganga til form-
legra viðræðna við heilbrigðisráðu-
neytið. Það var svo í febrúar á
þessu ári sem stýrihópur með
fulltrúum frá ráðu-
neytinu og velferð-
arsviði tók til starfa
og ráðinn var ut-
anaðkomandi verk-
efnastjóri til þess að
halda utan um staf-
rið. Þessi hópur hefur
nánast hist vikulega
síðan enda verkefnið
stórt og viðamikið.
Ég vil nota tækifærið
og þakka stýrihópn-
um fyrir hans störf,
en undirrituð hefur
ásamt heilbrigð-
isráðherra gefið þessu
máli sérstakan for-
gang og því hefur ver-
ið mikill þrýstingur á
alla aðila að vinna
hratt og faglega að
málinu. Góð pólitísk
samstaða hefur verið
um málið innan vel-
ferðarráðs sem hefur
hjálpað til við að lenda
því farsællega.
Mikil áhersla hefur verið lögð á
að upplýsa starfsmenn sem málið
snertir eftir því sem kostur er. Nú
eru starfandi fjölmargir hópar sem
vinna að undirbúningi þess að
sameiningin verði um áramót og
koma fjölmargir starfsmenn að
þeirri vinnu. Nú, þegar fyrir ligg-
ur það skipulag sem unnið verður
eftir, er hægt að upplýsa starfs-
menn enn betur og þegar hefur
verið fundað með stéttarfélögum
starfsmanna. Hagsmunasamtök
sem málið varðar hafa lengi þrýst
á breytingar af þessu tagi og hafa
þau hvatt samningsaðila áfram og
lýst yfir mikilli ánægju með gang
mála.
Á þeim umrótatímum sem við
nú lifum á er það mér mikil
ánægja að geta greint frá þessum
jákvæðu tíðindum. Ég vona að
með þessum skipulagsbreytingum
og samstilltu átaki þeirra hæfu
starfsmanna sem munu halda uppi
Heimaþjónustu Reykjavíkurborgar
njóti þeir sem á þessari þjónustu
þurfa að halda enn betri þjónustu
á næstu árum.
Sameining heima-
hjúkrunar og
heimaþjónustu í
Reykjavík
Jórunn Frímanns-
dóttir skrifar um
þjónustusamning í
velferðarmálum á
milli heilbrigð-
isráðuneytis og
Reykjavíkurborgar
Jórunn
Frímannsdóttir
» Sameining
heimahjúkr-
unar og heima-
þjónustu í
Reykjavík er
framfaraskref í
þágu borg-
arbúa.
Höfundur er borgarfulltrúi og for-
maður velferðarráðs.
Íslenskt efnahagslíf
hefur undanfarnar
tvær vikur fengið á sig
slík bylmingshögg að fá
dæmi eru um annað
eins í sögu lands og
þjóðar. Atburðarásin
hefur verið hröð og
tjónið mikið, en fæstir
gera sér líklega grein
fyrir því hve mikil verð-
mæti eru enn að glatast. Þjóðarbúið
verður fyrir enn meiri áföllum næstu
daga og vikur ef ekki tekst að koma
fljótt böndum á krónuna og end-
urheimta það traust sem er forsenda
eðlilegra utanríkisviðskipta. Mik-
ilvægt er að leita strax eftir aðkomu
alþjóðagjaldeyrissjóðsins og lág-
marka þannig skaða almennings og
lífeyrissjóðanna og draga úr nei-
kvæðum áhrifum á velferðarkerfið.
Viðskipti byggjast á trausti
Forsenda viðskipta er að hægt sé
að treysta því að báðir aðilar standi
við sitt. Þess vegna hefur orðið til al-
þjóðlegt kerfi greiðslutrygginga og
bankaábyrgða sem greiða fyrir við-
skiptum. Þetta kerfi er nú að hrynja
gagnvart íslenskum fyrirtækjum og
veruleg hætta er á að útflutningsfyr-
irtæki fari í þrot, verðmæt viðskipta-
sambönd glatist og að útflutnings-
tekjur þjóðarinnar rýrni til framtíðar.
Hægt er að nefna raunveruleg
dæmi. Erlent tryggingarfélag hefur
sagt upp greiðslutryggingum gagn-
vart útflutningsfyrirtæki í sjávar-
útvegi og tekur uppsögnin gildi á
allra næstu dögum. Tryggingafyr-
irtækið treystir sér ekki lengur til
þess að ábyrgjast viðskipti útflytj-
andans við birgja vegna hræðslu um
að sjóðir hans verði frystir, ann-
aðhvort á Íslandi eða hjá erlendum
viðskiptabönkum sem telja sig eiga
kröfur á Ísland. Nokkrum klukku-
stundum síðar stað-
festir erlendur við-
skiptabanki
fyrirtækisins það sem
tryggingafélagið ótt-
aðist, þ.e. að til greina
komi að loka á frekari
fyrirgreiðslu „þar til ís-
lensk stjórnvöld grípa
til raunhæfra aðgerða“.
Viðskiptavinir fisk-
útflytjandans erlendis
fylgjast áhyggjufullir
með og hefja þegar leit
að nýjum birgjum til að
koma í veg fyrir vöruskort. Um er að
ræða íslenskt fyrirtæki sem hefur
byggt upp markaði fyrir fiskafurðir á
besta mögulega markaðsverði. Án
greiðslutrygginga og erlendrar
bankafyrirgreiðslu er ekki hægt að
eiga viðskipti og fyrirtækið stefnir í
þrot ef ekkert verður að gert.
Annað dæmi er að birgjar erlendis
eru farnir að krefja íslensk fyrirtæki
um staðgreiðslu og jafnvel að gjald-
fella reikninga. Bankaábyrgðir frá Ís-
landi þykja ekki lengur nægjanleg
trygging, jafnvel ekki þótt um sé að
ræða banka í ríkiseigu. Fyrirtæki í
flutningaiðnaði sem áður naut
tveggja mánaða gjaldfrests fær nú
ekki olíu afgreidda nema gegn fyr-
irframgreiðslu. Óhætt er að fullyrða
að við bestu aðstæður séu fá fyrirtæki
með svo ríflega lausafjárstöðu að þau
geti skyndilega greitt sem svarar að-
föngum þriggja mánaða. Við núver-
andi aðstæður er krafan um taf-
arlausar greiðslur í raun ávísun á að
fyrirtækið fari í þrot, jafnvel þótt
reksturinn gangi vel og fyrirtækið
hafi staðið við allar skuldbindingar
sínar.
Glötuð útlán auka byrðar rík-
issjóðs
Flest íslensk fyrirtæki eru í láns-
viðskiptum við íslenska banka. Að
baki útlánum til fyrirtækja eru m.a.
innistæður almennings og skuldabréf
sem seld voru lífeyrissjóðum eða öðr-
um fjárfestum. Þannig virka banka-
viðskipti: sparnaður eins verður að
útlánum til annarra. Fari fyrirtækin í
stórum stíl í þrot er ljóst að innistæð-
ur og annar sparnaður rýrnar. Ef rík-
ið ábyrgist innistæður í bönkunum og
útlánin duga ekki fyrir innistæðunum
þurfa stjórnvöld að skattleggja þjóð-
ina fyrir veittum ábyrgðum.
Þess vegna er það mér hulin ráð-
gáta þegar menn láta að því liggja að
mögulegt gjaldþrot ákveðinna ís-
lenskra fyrirtækja erlendis sé í raun
réttlætismál fyrir þjóðina. Það er
þvert á móti réttlætismál fyrir þjóð-
inna að erlendar eignir haldi verðgildi
sínu, þannig að útlán íslensku bank-
anna fáist greidd og að ekki þurfi að
nota skattfé til að tryggja innistæður.
Lítið velferðarkerfi ef engar eru
skatttekjurnar
Afleiðingar þess að útflutnings- og
innflutningsfyrirtækin geti ekki
stundað eðlileg viðskipti geta orðið
skelfilegar. Nú þegar er orðinn gjald-
eyrisskortur sem á eftir að magnast
ef útflutningur dregst saman að
magni og verðgildi. Gjaldeyr-
isskortur getur einnig leitt til vöru-
skorts, sem er ávísun á óðaverðbólgu
og kjaraskerðingu. Gjaldeyrisskortur
getur einnig þýtt að atvinnulífið inn-
anlands fær ekki nauðsynleg aðföng,
svo sem varahluti og eldsneyti. Óhjá-
kvæmileg afleiðing þess er að hjól at-
vinnulífisins hægja á sér, atvinnuleysi
eykst og tekjur ríkis og sveitarfélaga
minnka. Þar með dregur mjög úr
getu okkar til að halda uppi öflugu
velferðarkerfi.
Ákvörðun strax, takk fyrir
Við þessar aðstæður má furðu sæta
að ríkisstjórnin skuli enn velta vöng-
um yfir því hvort vert sé að leita til al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins. Þjóðin er
komin í mjög þrönga stöðu. Atburðir
á erlendum vettvangi benda einnig til
þess að vandamál Íslendinga geti
senn fallið í skuggann af vanda mun
stærri ríkja og athygli alþjóðastofn-
ana beinist því annað. Tækifærið til
þess að kalla eftir aðkomu gjaldeyr-
issjóðsins er því núna. Verðmæti glat-
ast hverja klukkustund sem ákvörð-
unin tefst.
Björgum verðmætum strax
Edda Rós Karls-
dóttir skrifar
um efnahagsmál
» Við þessar aðstæður
má furðu sæta að
ríkisstjórnin skuli enn
velta vöngum yfir því
hvort vert sé að leita til
alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins.
Edda Rós Karlsdóttir
Höfundur er hagfræðingur.
HIN evrópska fjöl-
skylda Íslendinga á
að koma þeim til
hjálpar, ekki rúss-
neski björninn. Vel-
komnir, Íslendingar, í
Evrópusambandið og
evruna!
Fréttastofan Blo-
omberg greinir frá
því að nú séu við-
ræður í gangi milli
Íslands og Rússlands. Rússar
segja að þær snúist um að veita
Íslandi lán „til að tryggja stöð-
ugleika í fjármálakerfi Evrópu“.
Samkvæmt heimildum í Rússlandi
á lánið að verða um fjórir millj-
arðar evra. Hagsmunaaðilar í
Rússlandi séu reiðubúnir að lána
Íslendingum peninga vegna þess
að ástandið hafi mikil áhrif á
Rússland og vegna þess að „við
erum hluti af Evrópu og við vilj-
um stöðugleika í Evrópu“.
Því má fjandinn sjálfur trúa.
Rússland hefur
þróast í átt til einræð-
is. Og efnahagslegt og
öryggispólitískt mik-
ilvægi norðurslóða
fyrir okkur öll fer
vaxandi. Þess vegna
eigum við á Norð-
urlöndunum – ekki
bara vegna samstöðu
með Íslendingum
heldur í eiginhags-
munaskyni – að vinna
að því að ESB-ríkin
bjóði Íslandi miklu
betri kost en að fara
sem auðmýkt þjóð með betlistaf í
hendi að biðja rússneska björninn
um lán.
Olli Rehn, sem fer með stækk-
unarmál í framkvæmdastjórn Evr-
ópusambandsins, lýsti því yfir fyr-
ir skömmu að ESB-ríkin myndu
geta veitt aðildarumsókn frá Ís-
landi flýtimeðferð og afgreitt hana
innan árs. Það er frábært!
Auðvitað myndi Ísland græða á
aðild, bæði að Evrópusambandinu
og evrunni. Betri vörn á hinum
sameiginlega markaði og þátttaka
í sameiginlegum gjaldmiðli hefði
ómetanleg áhrif bæði á stöð-
ugleika og hagvöxt. Þar að auki
myndi fullveldi Íslands styrkjast
með því að taka þátt í ákvarð-
anatöku innan ESB og evrusvæð-
isins, í stað þess að þiggja reglur
frá ESB samkvæmt EES-
samningnum.
Ísland getur nú látið á það
reyna hvort tekst að koma á stöð-
ugleika með því að tilkynna að
landið sækist eftir ESB-aðild og
þar með upptöku evrunnar.
Velkomnir í ESB, Íslendingar!
Carl B. Hamilton
skrifar um Evr-
ópumál
»Hin evrópska fjöl-
skylda Íslendinga á
að koma þeim til hjálp-
ar, ekki rússneski
björninn.
Carl B. Hamilton
Höfundur er þingmaður Frjálslynda
þjóðarflokksins í Svíþjóð og prófessor
í alþjóðlegri hagfræði.
VALDASTREITUMÖNNUM
er mikið niðri fyrir: Nú þurfa allir
landsmenn að snúa bökum saman!
Þjóðfélagið liggur undir slíkum
áföllum að menn verða að taka
höndum saman, allir sem einn!
Ekki má drepa málum á dreif með
leit að sökudólgum!
Framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins, Vilhjálmur Eg-
ilsson, segir í laugardagsblaði
Fréttablaðsins 11. þ.m.: „Það
skiptir miklu máli að eyða sem
minnstum tíma í reiði og norna-
veiðar. Traustið er aðalmálið.“
Þetta er maðurinn sem um árið
var formaður efnahags- og við-
skiptanefndar Alþingis í hjáverk-
um, en framkvæmdastjóri Verzl-
unarráðsins að aðalstarfi og
laumaði árið 1996 inn lagabreyt-
ingum, sem gerðu sægreifum fært
að flytja söluandvirði gjafakvótans
skattlaust úr landi. Talið er að
þannig hafi alikálfar Davíðs og
Halldórs flutt allt að 500 milljarða
króna í skattaparadísir Lúx-
emborgar, Hollands, Erm-
arsundseyja og víðar. Að vísu varð
þeim það á að kaupa fyrir a.m.k.
helming fjárins hlutabréf í fyr-
irtækjum útrásarmanna á Íslandi,
Hannesar Smárasonar og annarra
fjármálasnillinga sem of langt mál
yrði upp að telja.
Og svona er værðarvoðin áfram
ofin af landstjórnarmönnum sem
sárbiðja almenning um traust á
sér og sínum – og að sýna sam-
stöðu. Að vísu var það ekki sérlega
traustvekjandi að forsætisráð-
herra skyldi hefja áreiðina með
faðmlagi við Kjartan Gunnarsson,
varaformann Landsbanka Ís-
lands. [Innan sviga: Hverskonar
viðskipti áttu sér stað með hluta-
bréf í Landsbanka Íslands að fjár-
hæð 37 milljarðar króna, eða 17%
af öllu hlutafé bankans, síðustu
mínúturnar í lífi bankans?]
Ófrávíkjanleg skilyrði hljóta að
verða sett fyrir samstöðu, trausti
og trúnaði milli almennings og
stjórnvalda: Að opinber rannsókn-
arnefnd verði skipuð til að rann-
saka ofan í kjölinn allt einkavæð-
ingarferli valdhafa á árunum 1995
til 2007, og niðurstöður birtar al-
menningi. Erlendir sérfræðingar
verði fengnir til að meta þær nið-
urstöður.
Opinber rannsóknarnefnd verði
sett á laggirnar, sem geri rækilega
úttekt á starfsemi einkabankanna,
og ráðgjafar erlendra sérfræðinga
leitað við þann starfa.
Því má svo við bæta, þótt ann-
ars eðlis sé, að þeim landstjórn-
armönnum er ekki við bjargandi,
sem ekki sjá að eftirlaunaósómann
verður að afnema þegar í stað
ásamt mútufjármunum til handa
formönnum stjórnarand-
stöðuflokka. Stjórnmálaflokkar
verða sjálfir að sjá fyrir sínum,
enda þiggja þeir nú ríflega styrki
frá hinu opinbera til þess arna.
Og nú reynir á á næstu vikum
og mánuðum að orðið verði við
framangreindum kröfum. Ef ekki,
neyðist almenningur til að taka
höndum saman og vinna verkin
sjálfur, enda líður senn að kosn-
ingum. Fari ekkert uppgjör fram
og upplýsingar ekki fram færðar
um orsakir og afleiðingar er eins
víst að sagan endurtaki sig þegar
gróðapungar hafa náð vopnum
sínum á nýjan leik.
Slíkt má aldrei verða.
Sverrir Hermannsson
Ófrávíkjanlegar kröfur
Höfundur er fv. alþingismaður.