Morgunblaðið - 14.10.2008, Blaðsíða 35

Klassík á hálfvirði
á krepputímum
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is
Á EFNAHAGSLEGUM ólgutímum
er gott að leita skjóls í heimi bóka.
Nýr bókaklúbbur, Klassíski kilju-
klúbburinn, er að líta dagsins ljós en
þar fá meðlimir íslenskar og erlend-
ar klassískar bækur í kilju á sérlega
hagstæðu verði, eða helmingi lægra
en á almennum markaði.
Fyrr á þessu ári hóf Forlagið að
gefa út klassísk verk í kilju. Nú hef-
ur verið ákveðið að stofna sérstakan
kiljuklúbb utan um útgáfuna. „Þeg-
ar ég fór af stað með útgáfuna fyrr á
þessu ári hafði ég vitaskuld ekki
kreppu í huga. Tíminn hefur hins
vegar leitt í ljós að Klassíski kilju-
klúbburinn passar vel inn í það
óhemju erfiða efnahagsástand sem
við glímum við,“ segir Jóhann Páll
Valdimarsson, útgáfustjóri Forlags-
ins.
„Hugsunin hjá mér með þessum
klúbbi er að finna farveg til þess að
geta viðhaldið þeim verðmætum sem
liggja í íslenskri og erlendri klassík.
Þetta eru verk sem komu út hér á
árum áður en hafa lengi verið ófáan-
leg. Klassík á við á hverjum tíma því
í henni er að finna ódauðleg, tíma-
laus verðmæti. Við skilgreinum
klúbbinn mjög vítt og undir hann
falla bækur sem hafa sætt miklum
tíðindum, valdið straumhvörfum og
við getum hiklaust leyft okkur að
kalla klassík en þurfa ekki að vera
mörg hundruð ára. Ég sá ekki fyrir
mér að ég gæti gefið þessi verk út
með hefðbundnum hætti í inn-
bundnum útgáfum og á fullu verði
því salan hefði aldrei risið undir því.
Þá datt mér í hug að stofna klúbb ut-
an um útgáfuna. Til að halda verðinu
niðri sendum við ekki út prentuð
fréttabréf. Fólk skráir sig einfald-
lega á netinu og þar eru upplýsingar
um klúbbinn og bækurnar.“
Af miklu að taka
Þegar eru komnar út 10 bækur í
klassíkseríunni og spurður um vænt-
anlegar bækur í klúbbnum nefnir
Jóhann Páll Moby Dick, Franken-
stein og Gróður jarðar. „Það er af
svo miklu að taka bæði í íslenskri og
erlendri klassík. Hugmyndalistinn
spannar nú þegar fleiri tugi titla.
Áherslan verður á að hafa úrvalið
mjög fjölbreytt og lifandi. Ég hef að
leiðarljósi að þetta séu bækur sem
höfði til alls almennings, þetta er alls
ekki klúbbur fyrir þrönga bók-
menntamafíu,“ segir Jóhann Páll.
Oft heyrist að bækur þrífist aldrei
betur en í kreppu. „Það er kannski
ofmælt,“ segir Jóhann Páll en bætir
við: „Hins vegar er ég viss um að
bækur munu ekki koma viðlíka hart
út úr kreppunni eins og margt ann-
að. Það helgast til dæmis af því að
verð bóka er mjög hagstætt og hefur
hækkað lítið undanfarin ár. Í ljósi
ástandsins ætlum við að taka kostn-
aðarhækkanir á okkur.“
Stærsti bókaútgefandi landsins
segir að sér líði alveg ágætlega í
miðri kreppu.
„Mér líður alveg ótrúlega vel.
Þetta fyrirtæki er rekið með mikilli
hagræðingu og útsjónarsemi. Það
eina sem við bruðlum með er bóka-
gerðin, við sláum ekkert af kröfum
þar. Stjórnendur þessa fyrirtækis
eru ekki að skammta sér ofurlaun.
Ég sá í tekjublaði Frjálsrar versl-
unar að ég er ekki hálfdrættingur á
við framkvæmdastjóra Sorpu. Ég
þarf samt sem áður ekkert að kvarta
undan launum mínum. Við sem
stjórnum þessu fyrirtæki höfum ein-
faldlega ekki tekið þátt í þeirri geð-
bilun sem hefur leitt til þess efna-
hagshruns sem við sjáum núna.
Þetta var glórulaust rugl, algjör
veruleikafirring. Auðvitað er leitt
hvernig komið er en ástandið er
óhjákvæmileg niðurstaða af þeim
vitleysisgangi sem hefur verið í
gangi. En ég er bjartsýnn,“ segir Jó-
hann Páll.
Í HNOTSKURN
»Félagar í Klassíska kilju-klúbbnum fá sex sinnum á
ári sendar tvær öndveg-
isbækur, eina íslenska klassík
og eina erlenda.
»Þær tíu bækur sem þegareru komnar út eru: Glæp-
ur og refsing eftir Fjodor Do-
stojevskí, Miðnæturbörn eftir
Salman Rushdie, Á vegum úti
eftir Jack Kerouac, Ástin á
tímum kólerunnar eftir Gabr-
iel Garcia Marquez, Bréf til
föðurins eftir Franz Kafka.
»Af íslenskri klassík erukomin út Bréf til Láru og
Steinarnir tala eftir Þórberg
Þórðarson, Punktur punktur
komma strik eftir Pétur Gunn-
arsson, Samastaður í tilver-
unni eftir Málfríði Ein-
arsdóttur og Bernskan eftir
Guðberg Bergsson.
Morgunblaðið/RAX
JPV „Ástandið er óhjákvæmileg niðurstaða af þeim vitleysisgangi sem hefur verið í gangi.“
„Klassík á við á hverjum tíma því í henni er að finna ódauð-
leg, tímalaus verðmæti,“ segir Jóhann Páll Valdimarsson
MYNDLIST
Reykjavík art gallery
Kristín Tryggvadóttir
bbmnn
Opið alla daga nema mánudaga frá 14-
17. Sýningu lýkur 10. október. Aðgangur
ókeypis.
HREYFING nefnist sýning Krist-
ínar Tryggvadóttur í Reykjavík art
gallery. Þetta eru abstrakt málverk
unnin ritúalískt, þ.e. að listakonan
hugleiðir á tóman strigann og ræðst
svo á flötinn eins og til að túlka nátt-
úrulegt straumflæði (flux) í snatri
svo til verður teikning með málningu
sem minnir dálítið á japanska kallig-
rafíu. Datt mér í hug japanski eft-
irstríðsmálarinn Manabu Mabe sem
nálgaðist málverkið með áþekkum
hætti. Það er óneitanlega eitthvert
zen eða tao (orsök og afleiðing) í
þessu sköpunarferli.
Útkoman er nokkuð kunnuglegur
abstrakt-expressjónismi án efnis-
legrar yfirlegu og virkar eins og að
listakonan hafi fallist á einhverja
niðurstöðu eða haldreipi innan
öruggs svæðis þegar möguleikarnir
eru svo miklu stærri og fleiri en hún
drepur hér á.
Þá vinnur listakonan verkin ýmist
tvískipt eða þrískipt eftir vegg-
hólfum gallerísins, þannig að þau
falla vel inn í salinn og eru um leið
eins og bergmál hvert annars.
Flæða þannig ágætlega sín á milli.
Að lokum þá mætti gæta betur að
lýsingu, en málverkunum færi óneit-
anlega betur að vera undir dreifðri
birtu en fá á sig kastara sem oflýsa
hluta af fletinum en sleppa öðrum.
Jón B.K. Ransu
Ónýttir möguleikar
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Straumflæði „Útkoman nokkuð kunnuglegur abstrakt expressjónismi án
efnislegrar yfirlegu . . .“, segir meðal annars í dómi.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 2008 35
MENNING
Aðalfundur
Samtaka um tónlistarhús verður haldinn
mánudaginn 20. október 2008 kl. 17:00
í fundarsal FÍH Rauðagerði 27.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Stjórnin
TÓNLIST
Bústaðakirkja
Kammertónleikarbbbmn
Tríósónötur eftir C. P. E. og J. S. Bach;
Sjostakovitsj: Strengjakvartett nr. 14.
Camerarctica (Hildigunnur Halldórsdóttir
& Bryndís Pálsdóttir fiðla, Svava Bern-
harðsdóttir víóla, Sigurður Halldórsson
selló, Hallfríður Ólafsdóttir flauta og Guð-
rún Óskarsdóttir semball). Sunnudaginn
12. október kl. 20.
VARANLEGU gildin brostu hlýlega
við mönnum á 2. tónleikum 51.
starfsárs Kammermúsíkklúbbsins
s.l. sunnudagskvöld. Sýnilega af frið-
arsúlunni í Viðey; heyranlega inni í
Bústaðakirkju þar sem þrjú ógrand-
andi klassísk tónverk ornuðu hlust-
endum um innstu hjartarætur.
Fyrstu tvö frá síðbarokktíma eftir
Bach-feðgana Carl Philipp Emanuel
(1714-88) og Johann Sebastian
(1685-1750), en eftir hlé 14. og næst-
síðasti Strengjakvartett Dmitris
Sjostakovitsjar (1906-75) frá 1973.
Óneitanlega virtist rúmlega
tveggja alda bilið gífurlegt tíma-
stökk. Engu að síður fór tónlist feðg-
anna undarlega vel saman við djúp-
skyggnan hugarheim sovézka
meistarans, enda hófu tímalaus inn-
taksgæði allra verka sig hátt yfir stíl
og tízku. Auk þess gæti upphafs-
sléttur barokktónn strengjaleikara
Camerarcticu, er lifði talsvert eftir í
Sjostakovitsj, haft sín brúandi áhrif.
Alltjent féll hann furðusannfærandi
að tónmáli 14. kvartettsins – vel að
merkja með túlkun Borodin og Ru-
bio kvartettanna í bakhöfði er hljóm-
aði í samanburði nærri því yfirdrifið
rómantísk. Kannski er það sem
koma skal um seinni tíma kamm-
erverk – þ.e.a.s. einlæg tjáning með
aðeins sparbeittri brilljantínslikju
stórvíbratós.
Tríósónötur Bach-feðga voru fyrir
samnefnda aðalkammergrein síð-
barokks, þ.e. tvö einleikshljóðfæri
(hér flautu og fiðlu) og fylgibassa
sellós og sembals (basso continuo;
landlægt heitið „fylgirödd“ er heldur
misvísandi og hæfir betur svok.
obbligato aukaröddum). Tríósónata
þessa óhikað fremsta sonar Sebast-
ians var mest á ljúfum nótum;
áheyrilegasta verk og glimrandi
spilað þó mann vantaði viðmiðun.
Miðað við frjóa framsækni Em-
anuels á síðari árum hefði verið gagn
að tímasetningu í tónleikaskrá. Í
fljótu bragði mátti gizka á kringum
1740. Netleit staðfesti síðar að H 568
væri samið 1731 en „endurskoðað
1747“ – s.s. meðan Emanuel var enn
í Potsdam.
Það var jafnframt árið þegar
„gamli Bach“ heimsótti Friðrik
mikla sem frægt er orðið og tileink-
aði í kjölfarið upplýsta einvaldinum
Tónafórn sína um stef Prússakon-
ungs (hafi Emanuel ekki haft hönd í
bagga eins og kvittir herma). Úr
þeim bálki lék Camerarctica hina
laun„galöntu“ Tríósónötu með ágæt-
um tilþrifum, þó að taktpúlsinn væri
stundum svolítið órólegur og annars
fagurhljómandi tréflautan – ólíkt
samhæfari fiðlunni en málmflauta
Böhms – hefði í einu tilviki nærri
komið inn á röngum stað.
Hinn þríþætti 14. kvartett í Fís
var upplifun af fágætari sortinni. Að
vísu hefði krefjandi upphafsþátt-
urinn, ígildi dulúðugs draugascher-
zós, mátt skarta meiri hrynskerpu,
en hinir tveir glóðu innanvert af
ógleymanlega djúpum ljóðrænum
trega. Dúnmjúkt demparadeyfður
fínallinn var engu líkur og eft-
irminnilegt hversu flytjendum tókst
að skila angurværri aldarsýn rúss-
neska snillingsins til áheyrenda með
látlausri en því beinskeyttari inn-
lifun.
Innlifuð angurværð
Ríkarður Ö. Pálsson