Morgunblaðið - 26.10.2008, Blaðsíða 36

36 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2008
EF 16 ára ungling-
ur fær 10 í stærð-
fræði er hann ekki
næsti Einstein heims-
ins, ekkert frekar en
tónlistarmaður sem
fær tónleika gegnum
Myspace-síðuna sína
er búinn að „meika“
það.
Ástæða þess að ég
nefni þetta er um-
ræða Árna Matthías-
sonar á síðum Morg-
unblaðsins nýverið.
Hann sat ráðstefnu
sem ÚTÓN stóð fyrir
og nefndist You are
in Control. Nið-
urstaða hans er að
umræðan snúist að
mestu leyti um hvern-
ig eigi að bjarga tón-
listariðnaðinum. Það
var vissulega partur
af umræðunni, enda
ekkert rangt við að
fólk spyrji hvernig
byggja skuli nýja um-
gjörð þegar önnur er
hrunin.
Meikaðu það á Myspace
Það er gömul og rómantísk hug-
mynd að listamenn eigi helst ekki
að lifa af því sem þeir gera. Og í
öllu falli þá eigi enginn sem starfar
að því að koma listsköpun á fram-
færi að gera það. Klisjan um að
tónlistarbransinn sé uppfullur af
vondu fólki sem stelur af lista-
mönnum. Staðreyndin er hins veg-
ar sú að allir þurfa rekstrarfyr-
irkomulag og um leið og
tónlistarmaður er farinn að halda
tónleika og gefa út plötur þá bygg-
ist upp rekstur sem leiðir vonandi
til þess að sá hinn sami hafi ástríðu
sína að lifibrauði. Það er furðulegt
af Árna að halda því fram að við-
mið fólks á borð við Mark Chung
og Einar Örn um það að meika það
sé hvort tónlistarmenn „komist á
þann stall að geta reitt peninga og
eiturlyf í sekkjum og haft mök við
fyrirsætur í límúsíum“. Raunveru-
leikinn er sá að netbyltingin, sem
hefur smám saman verið að taka
yfir dreifingu á tónlist, hefur ekki
skilað sér sem skyldi í vasa tónlist-
armanna eða til þeirra sem fjár-
festa í því að koma henni á fram-
færi. Ég tek því undir með bæði
Mark og Einari sem bentu á að
ungt tónlistarfólk hefur ekki verið
að meika það í gegnum Myspace.
Rupert Murdoch hefur litlu skilað í
vasa þeirra sem styttra eru komnir
á tónlistarferli sínum og það á
sömuleiðis við um eigendur You-
Tube, Google og aðra tækninörda
sem veitt hafa frían aðgang að tón-
list.
Tónlistargeirinn er margslunginn
og þótt alþjóðakeðjur á borð við
Sony, Warners og Universal hafi
verið fyrirferðarmiklar og haft
hugarfar fjárfestisins um hámarks-
gróða að leiðarljósi má ekki gleyma
að það eru smærri fyrirtæki sem
sjá fyrir 80% af útgáfum á tónlist.
Keðjuverkun þessa hagkerfis þarf
uppstokkunar við og hún er í gangi
en netveiturnar og tæknifyrirtækin
sem hafa beinlínis lifibrauð sitt af
því að miðla sköpunarverki annarra
verða að greiða rétthöfum tónlistar
fyrir framlag sitt með sanngjörnum
hætti. Fjárfesting í ný-
sköpun er forsenda
þess að nauðsynlegrar
fjölbreytni njóti við.
Án tónlistariðnaðar
þurrkast slíkar fjár-
festingar út og það
getur ekki verið mark-
mið manna á borð við
Árna sem hafa gert
það að ævistarfi sínu
að fylgjast með og
styðja unga og upp-
rennandi tónlist-
armenn.
Rýnt í framtíðina
Það sem ég hjó helst
eftir á ráðstefnunni
voru orð Jane Dyball,
yfirkonu lagadeildar
Warner Chappell, sem
talaði um hvernig laga-
ramminn var útbúinn
fyrir „In Rainbows“
hjá Radiohead á síð-
asta ári með leift-
urhraða. Hún fór ít-
arlega í flækjurnar og
sagðist efast um að
nokkrum dytti í hug að
gera það jafn flókið að
kaupa bíl eins og það
er að kaupa tónlist.
Niðurstaða hennar var að finna
þyrfti lausnir á þessum málum
hratt þannig að afgreiða mætti sölu
á tónlist í gegnum ólíka miðla með
auðveldari hætti en nú er. Þá var
hvetjandi að heyra Terry McBride,
umboðsmann listamanna á borð við
Dido og Avril Lavigne, fjalla um
hvernig nýi tíminn sé hættur að
snúast einungis um sölu á einstaka
afurðum. Hann fjallaði um mik-
ilvægi samskipta og hvernig netið
byði upp á nýjar og öflugar sam-
skiptaleiðir þar sem engin hindrun
væri á milli tónlistarmanns og
áhanganda. Innsæi hans hefur leitt
til þess að 80% af tekjum vegna
sölu á tónlist skapast í gegnum
netviðskipti þar á bæ. Þessu er öf-
ugt farið hjá flestum öðrum og því
vert að fylgjast með hvernig Terry
setur upp útgáfur listamanna
sinna.
Okkar eigin fyrirmyndir
Mér fannst líka spennandi að
hlusta á okkar eigin fyrirmyndir
sem þarna komu fram. Einar Örn
reið á vaðið og dró upp skemmti-
lega mynd af því hvernig hlutirnir
hafa breyst frá því að hann var í
Sykurmolunum og fram til dagsins
í dag. Mugison, Ólafur Arnalds og
Örvar í múm gáfu allir góða innsýn
í hversu mikil vinna liggur að baki
því að koma sér á framfæri. Fyrst
og fremst snýst hún um það að
vera trúr sjálfum sér í sköp-
unarferlinu en síðan er það hörku-
vinna sem liggur að baki því að
kynna sig og koma sér á framfæri
þar sem oftast þarf meira en tvær
hendur til verksins.
Spennandi tímar
Niðurstaða mín eftir ráðstefnuna
er að Íslendingar eiga núna gott
tækifæri til að standa jafnfætis
öðrum í því að byggja upp sam-
keppnishæfan tónlistariðnað. Ef við
sækjum í smiðjur þeirra sem
standa fremstir í netbyltingunni og
höldum áfram að búa til þekking-
arbanka á Íslandi er ekkert því til
fyrirstöðu að við getum náð miklu
meiri árangri í sölu á íslenskri tón-
list.
Eitt er víst að Airwaves-hátíðin
sýndi og sannaði einu sinni enn að
það er aragrúi af hæfileikaríku tón-
listarfólki sem á fullt erindi við
heimsbyggðina. Ef við finnum leið
til að efla fjárfestingu í nýsköpun í
tónlist þá eru spennandi tímar
framundan.
Rómantíkin og
raunveruleikinn
Anna H. Hildi-
brandsdóttir
Anna H.
Hildibrandsdóttir
»Niðurstaða
mín eftir
ráðstefnuna er
að Íslendingar
eiga núna gott
tækifæri til að
standa jafnfætis
öðrum í því að
byggja upp
samkeppn-
ishæfan tónlist-
ariðnað.
Höfundur er framkvæmdastjóri Út-
flutningsskrifstofu íslenskrar tónlist-
ar www.icelandmusic.is
Það hefur margt
verið skrifað um
verðtryggingu hús-
næðislána á und-
anförnum mánuðum.
Eitt sýnist mér ein-
kenna þessar gagn-
rýnu greinar og það
er að þær benda ekki
á nein lánsform sem
gætu leyst verð-
tryggingarlánsformið af hólmi.
Enginn hefur svo mér sé kunnugt
tekið til varna fyrir verðtrygg-
inguna en það ætla ég að gera
með þessari grein.
Hvað einkennir
verðtryggð húsnæðislán?
Ýmsir gagnrýna ekki aðeins
verðtrygginguna sem slíka heldur
gagnrýna þeir jafnframt þá stað-
reynd að lánin séu jafngreiðslu-
lán. Í því felst að samanlögð
greiðsla afborgunar og vaxta er
jafnhá allan lánstímann en síðan
bætast við hverja greiðslu verð-
bætur sem svara til hækkunar
vísitölu neyzluverðs til verðtrygg-
ingar frá útgáfudegi til þess dags
sem viðkomandi greiðsla er innt
af hendi. Hver er meginkostur
þessa lánsforms fyrir unga fjöl-
skyldu sem ætlar að stofna til
sinnar stærstu fjárfestingar sem
á að verða heimili hennar um ára-
bil? Jú, hann er sá að fjölskyldan
veit alveg hvað hún á að greiða á
hverju ári. Ef við gerum ráð fyrir
svipaðri þróun launa annars veg-
ar og vísitölu neyzluverðs hins
vegar verður greiðslan af jafn-
greiðsluláninu sama hlutfall af
launum hjónanna á lánstímanum.
Undanfarin ár hefur kaup-
máttur vaxið mjög sem hefur leitt
til lækkandi hlutfalls greiðslu-
byrðar af þessum lánum miðað
við laun. Þá er algengt að launa-
hækkanir hjá ungu fólki séu
meiri en nemur meðaltali vegna
starfsaldurshækkana og stöðu-
hækkana sem enn lækkar hlutfall
greiðslubyrðarinnar. Nú hefur
komið bakslag í þessa þróun
þannig að verulegur hluti aukn-
ingarinnar kann að tapast en litið
til lengri tíma má búast við já-
kvæðri kaupmáttarþróun og við
erum að tala um 30-40 ára láns-
tíma. Megináhættan
hér er sem sagt af-
brigðileg þróun verð-
lags sem hefur því
neikvæðari áhrif fyrir
lántakandann sem
þetta gerist fyrr á
lánstímanum.
Hvaða kostir í stað
núverandi kerfis?
Öll lánaviðskipti
með peninga fela í
sér áhættu, bæði fyr-
ir lánveitanda og lán-
taka en það virðist oft gleymast
að aðilar að lánasamningi eru
tveir. Ég tel rétt að einskorða
umræðuna að sinni við samskipti
aðila varðandi fasteignalán. Ég
tel sjálfsagt að gefa fólki einnig
kost á „óverðtryggðum lánum“.
En hvers konar lán mundu þá
verða í boði? Verða vextir af
þessum lánum fastir eða breyti-
legir og þá þannig að þeir taki
mið af verðbólgustigi á hverjum
tíma? Munu lánveitendur áskilja
sér álag vegna verðbólguáhættu
og þá hversu hátt? Við vitum í
dag hvað við höfum en því miður
vitum við ekki hvaða kjör mundu
bjóðast á „óverðtryggðum lán-
um“.
Mér segir svo hugur að fjár-
málastofnanir mundu gera ráð
fyrir nokkru áhættuálagi og þeim
mun hærra sem lánstíminn væri
lengri (varla yrði möguleiki á 40
ára lánum!). Auk áhættuálagsins
mundu þær örugglega gera ráð
fyrir vaxtaálagi sem tæki að ein-
hverju leyti mið af verðbólgustigi
hvers tíma en hugsanlega með
einhverju lágmarki sem og há-
marki.
Ungt fólk sem hygðist afla sér
húsnæðis til að búa í næstu ára-
tugi mundi standa frammi fyrir
mikilvægri ákvörðun. Hvort væri
heppilegra að miða við jafn-
greiðslulán eða lán með jöfnum
afborgunum? Hvort væri heppi-
legra að miða við hefðbundna
verðtryggingaraðferð eða að
bæta við vaxtafótinn verðtrygg-
ingarálagi og áhættuálagi?
Eigum við að skoða dæmi? Ung
hjón sækja um 20 millj. kr. lán,
vextir 5%, áætluð verðbólga 4%
og ein greiðsla á ári í 40 ár.
Fyrsta greiðsla af jafngreiðslu-
láninu mundi nema 1.210.000 sem
síðan mundi hækka um 4% á ári
ef verðbólguspáin gengur eftir.
Af láninu með jöfnum afborg-
unum nemur fyrsta greiðslan
ásamt 5% vöxtum og 4% álagi
2.340.000 en þær lækka síðan um
45.000 á ári. (Hér er ekki gert
ráð fyrir áhættuálagi en 2% álag
mundi hækka 1. greiðslu um
400.000). Þetta dæmi skýrir mjög
vel hvers vegna jafngreiðsluað-
ferðin hefur verið valin í þessu
sambandi svo og sú aðferð að
jafna verðtryggingunni á lánstím-
ann. Hver yrðu áhrif þessara
tveggja lánsforma á greiðslumat
hjónanna? Líklega yrðu ungu
hjónin að sætta sig við mun
lægra lán til þess að uppfylla
greiðslumatskröfuna ef þau veldu
óverðtryggða lánið. Hvaða áhrif
hafa þessi mismunandi lánsform á
seljanleika fasteigna? Ekki mundi
það auka seljanleikann að miða
við jafnar afborganir, það er víst.
Lokaorð
Það sem skiptir meginmáli hér
er greiðslubyrðin sem lántakand-
inn þarf að taka á sig og hvernig
hún dreifist á lánstímanum. Í
þessu tilliti eru yfirburðir jafn-
greiðsluformsins ótvíræðir þegar
um fjármögnun húsnæðis er að
ræða. Þjóðin stendur nú frammi
fyrir risavöxnum fjármálavanda.
Hugmyndir hafa komið fram um
„frystingu“ verðtryggingar sem
felur þá væntanlega í sér að
hækkun vísitölu á tilteknu tíma-
bili valdi ekki tilsvarandi hækkun
á verðtryggðum lánum. Þegar
fjallað er um slíka ákvörðun má
ekki gleymast að slík „frysting“
hefur jafnframt áhrif til lækk-
unar á lífeyri þeirra sem eru ekki
svo heppnir að eiga aðild að líf-
eyrissjóðum með ábyrgð ríkis eða
sveitarfélaga. Hér kemur glögg-
lega fram hagsmunaáreksturinn
milli lántaka og lánveitenda varð-
andi verðtrygginguna.
Guðlaun fyrir verð-
tryggingu húsnæðislána
Bjarni Þórðarson
skrifar um verð-
tryggingu
» Samanburður er
gerður á verð-
tryggðum og óverð-
tryggðum húsnæð-
islánum.
Bjarni Þórðarson
Höfundur er tryggingastærðfræð-
ingur.
ÞAÐ var skemmtilegt mis-
mæli hjá forsetafrúnni, þegar
hún sagði á gleðistundu að Ís-
land væri „stórasta“ land í
heimi. Í Morgunblaðsviðtali
sagði hún síðar, að þetta hefði
verið slæmt mismæli. Svo var
ekki: Þetta var skiljanlegt og
eðlilegt mismæli þess sem ekki
á íslensku að móðurmáli og er
að læra málið. Forsetafrúin á
virðingu skilið fyrir að hafa
lagt sig í framkróka um að
læra íslensku og hún hefur náð
ótrúlega góðum tökum á mál-
inu.
Það er hinsvegar hvorki
skemmtilegt né skiljanlegt þeg-
ar íslenskar auglýsingastofur
eru farnar að nota orðin
„stórasta“ og „bestasta“. Það
eru viljandi skemmdarverk
gegn tungunni. Ekki einu sinni
fyndið. Bara hallærislegt.
Samskonar skemmdarverk
og að koma því inn hjá fólki, að
það sé góð og gild íslenska að
„smæla“ og kaupa bíla í „out-
letti“. Nú er eins og einhver
auglýsingastofa sé komin með
enskuslettuna „outlet“ á heil-
ann eða þá að hver apar eftir
öðrum. Sá sem þessar línur rit-
ar fór lauslega yfir auglýsingar
í Morgunblaðinu og Frétta-
blaðinu fimmtudaginn 23. októ-
ber.
Hér fara á eftir nokkur
dæmi Lystadún og Vogue aug-
lýsa: „Outlet-markaður opnar í
Mjódd.“ Fyrst er slettan „out-
let“ og síðan röng notkun sagn-
arinnar að opna. Hvað er þessi
markaður að opna ? Líklega er
átt við að markaður verði opn-
aður. Þá er auglýsing frá fyr-
irtæki sem kallar sig „Outlet
10“ Einstaklega frumlegt ekki
satt ? Sá sem selur Dúx-dýnur
auglýsir að þær hafi verið sett-
ar í allar „suitur“ á tilteknu
hóteli í útlöndum. Hagkaup
auglýsir „Tax Free“ daga, en
Fjarðarkaup Íslenska daga.
Húrra fyrir Fjarðarkaupum.
Fyrirtækið Tölvutek auglýsir
„heit tilboð“. Aulaþýðing úr
ensku. Kringlan auglýsir eitthvað
sem á að vera „soldið sixties“.
Steikhús Hereford auglýsir
„hindberja-vinegar“, og ég sem
hélt að vinegar héti edik á ís-
lensku! Mjólka auglýsir vöru „án
gelatín“. Nú gætir vaxandi til-
hneigingar til að fallbeygja ekki
nöfn fólks og fyrirtækja.
Kuldadagar í „Útilíf“ segir í
einni auglýsingunni.
Þessa gætir ekki bara í auglýs-
ingum. Í bókmenntaþætti sjón-
varps ríkisins heyrði ég ekki bet-
ur en tvívegis væri talað um
ævisögu Lárus Pálssonar. Von-
andi misheyrðist mér.
Notið hugmyndaflugið, auglýs-
ingamenn. Hættið að sletta. Ís-
lensk tunga á nóg af góðum orð-
um og orðasamböndum.
Eiður Guðnason
Mismæli og málspjöll
Höfundur er opinber starfs-
maður.
@ Fréttirá SMS