Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1957, Síða 10

Á hraðri leið
til siðmenningar
Afríka er næststærsta heimsálfan. Um hana
þvera liggja hin svonefndu Mið-Afríku-lönd. Þau
eru að flatarmáli stærri en tveir þriðju allrar álf-
unnar og stærri en Bandaríki Norður-Ameríku. Á
aðra hönd liggja sólbökuð lönd sem eru gamalt
yfirráðasvæði Araba og í ævagömlum sögulegum
tengslum við Evrópu. Andspænis.þeim syðst í álf-
unni búa afkomendur hollenzkra landnema frá 17.
öld. Fram á miðja 19. öld var Mið-Afríka næst-
um framandi hinum siðmenntaða heimi. Þetta
víðáttumikla land geymdi fleiri fux-ðuverk nátt-
úrunnar en menn órar fyrir. Vötn eru þar á boi'ð
við vötnin miklu í Norður-Ameríku. Stórfljót á
við Mississippi og Amazon. Tröllauknir fossar og
snæviþakin fjöll sem eru hærri en hæstu fjöll
Evrópu.
Á þessu landsvæði er fólkið nú vaknað til lífs-
ins eftir aldanna svefn og kyrx'stöðu. I Mið-
Afríku eru töluð yfir 300 tungumál og mállýzk-
ur. Þar má heyra hnitmiðað mál og fágaðan fram-
burð hámenntuðustu manna, en einnig tungumál
sem einkennast af gómslettum og hljóðum sem
minna á gi'ísi, sem gniðja. Hinar 130 milljónir
manna sem lönd þessi byggja, krefjast nú þess
í æ ríkari mæli að fá að ráða málum sínum sjálf-
ar og verður meira ágengnt í því efni en nokkum
mann gat grunað fyrir svo sem einum manns-
aldri. Nú hefur sjálfstætt ríki verið stofnað á
vesturströnd Afríku. Það hlaut nafnið Ghana.
Ibúatala þess er 31 milljón, flestir ei'u svertingj-
ar. Forsætisráðherra Ghana Nkrumah er mennt-
aður í Bandaríkjunum, hann hefur sezt að í hí-
býlum hins fyrrverandi brezka landstjóra, en lát-
ið sendimanni hennar háteignar Bretadrottning-
ar í té höll sína. Langt í austi’i er Kenya, þar sem
kynþáttaárekstrarnir urðu. Innfæddir menn eru
nú kosnir þar í fyrsta sinn til þess að taka sæti
í i’áðum og nefndum. Nokkru sunnar 1 álfunni,
í brezku Rhodesíu og Nýasalandi, reyna hvítir
menn og þeldökkir að i'áða málum sínum til lykta
innan ramma sambandsríkis, hinn hvíti minni
hluti er þó alltaf mestu ráðandi. Annars staðar
í Mið-Afi’íku hafa illdeilur Bi’eta og Mau-mau-
manna í Kenya orðið hinum hvítu húsbændum
víti til varnaðar.
Svertingjarnir, sem voru i’éttlausir, eru nú full-
ir af óþreyju; hafa þeim verið veitt aukin rétt-
indi, venjulega minni en þó stundum meiri en
þeir hafa getað valdið. Af þeim Evi'ópuþjóðum
sem komu saman í Berlín 1884 til þess að skipta
með sér hinum lítt þekktu löndum Afi'íku hafa
fjórar þjóðir, sem enn hafa þar nokkur ítök,
fylgt fex'nskonar stefnum, en þó oft hikandi. Bret-
ar, sem i'áða löndum allt frá frumskógum vest-
urstrandarinnar til hálandanna í austri, þar sem
byggðir Evrópumanna eru þéttar, móta stefnu
sína eftir því sem hentugt þykir á hverjum stað
og tíma. Þrátt fyrir margs konar glappaskot sem
oft er reynt að lagfæra í flýti hefur nýlendumála-
ráðuneytið leitast við að setja á fót heimastjói'n
í löndum, þar sem íbúar eru nær eingöngu svert-
ingjar, en stúðla að jöfnuði þar sem margir kyn-
þættir búa. Líkt og forstjói'ar fyi'irtækja væru að
vei'ki hafa hinir belgisku húsbændur í Kongo
reyxit að foi’ðast stjórnmál.
Hvoi’ki hvítir menn né svartir hafa kosninga-
rétt, en leitast er við að skapa báðum aðilum beztu
lífskjör sem þekkjast í Mið-Afríku. Þetta þykir
hafa gefizt vel. Stefna Frakka í þeim miklu land-
flæmum sem þeir ráða í Mið-Afi'íku hefur eink-
unx beinzt að því að hjálpa hinum innfæddu mönn-
unx til aukinnar þekkingar og þroska. Þetta er
háleitt markmið, en ef til vill ekki einhlítt. Skoð-
un Frakka er sú að ef hinir innfæddu menn læri
að líta á sig sem Frakka þá muni allt ganga vand-
ræðalaust. I Mozambique og Angole hafa Portú-
galar getað boðið upp á allmikinn félagslegan
jöfnuð en lítið annað. Eftir mikla kúgun og ai'ð-
rán af hendi samlanda og útlendinga hafa Mið-
Afríkumenn séð hvað fi'elsið færir öðrurn og krefj-
ast þess nú sjálfum sér til handa.
Hinir ævintýragjörnu portúgölsku siglinga-
210