Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1981, Blaðsíða 15

að verki nokkrir kunnir land-
könnuðir, en frægastur allra er
Roald Amundsen, en hann ásamt
félögugum sínum komst fyrstur
manna á Suðurpólinn á hunda-
sleðum 14. des. 1911, örfáum
dögum á undan breskum leið-
angri undir forustu Scott. Þeir
urðu úti á heimleið á Suðurpóls-
svæðinu í janúar 1912. Tjald
þeirra fannst síðar í nóvember
sama ár. Strandlengja ein á þess-
um slóðum heitir Charcot-strönd í
höfuðið á hinum fræga franska
landkönnuði og lækni, dr.
Charcot, en hann fórst með vís-
indaskipinu „Pourquoi pas“ á Mýr-
um hér við land 15. sept. 1936. Dr.
Charcot hafði kannað slóðir á
Suðurheimsskaut-svæðinu á ár-
unum 1904 og 1909 á skipinu
„Pourquoi pas“. Á árunum
1920—1936 kannaði hann Jan
Mayen og var að koma úr einum
slíkum leiðangri, þegar skip hans
fórst með áhöfn hér við land í
suðvestan ofsa veðri.
Frægust útþenslu — pólitík
Norðmanna, að endemum er þó
deila þeirra við Dani út af Aust-
ur-Grænlandi, sem átti án efa sinn
þátt í því, að danska utanríkis-
ráðuneytið lagði ekki í að ráð-
leggja okkur eitt eða annað 1927,
þegar Norðmenn hófu að undir-
búa það að leggja undir sig Jan
Mayen og norska stjómin ritaði
danska utanríkisráðuneytinu um
ráðgerðir sínar um að leggja eyj-
una undir sig. Þessu fræga deilu-
máli, sem kom fyrir dómstólinn í
Flaag, skulu því hér gerð nokkur
skil, — en þar er framkoma
Norðmanna í all sérstæðu ljósi.
Austur-Grænlandsdeilan
Upp úr síðustu aldamótum
hófu Norðmenn mjög að stunda
veiðiskap við Austur-Grænland
og komu sér upp veiðistöðvum og
einnig á Vestur-Grænlandi. Svo
mikil brögð voru að þessu hjá
Norðmönnum, að dönskum þótti
VÍKINGUR
alveg nóg um. Því var það upp úr
fyrri heimsstyrjöldinni að Danir
hófu undirbúning að því að fá
viðurkenningu stórveldanna og
annarra þjóða fyrir yfirráðum
sínum yfir gjörvöllu Grænlandi,
þó á þann hátt, að það skyldi telj-
ast og viðurkennast sem nýlenda
undir dönsku krúnunni. En til
þessa höfðu yfirráð Dana ekki tek-
ið til gjörvalls landsins. í hönd var
farandi 200 ára afmæli nýlendu-
stjómar þeirra á Grænlandi, og
var það haft að yfirvarpi, en
ástæðan var umsvif Norðmanna.
Allar þjóðir, er Danir leituðu til
tóku þessu vel, nema Norðmenn.
Sendiherra Dana í Osló tók fram í
orðsendingu til norsku stjómar-
innar, að Bandaríki Norður-
Ameríku hefðu engar athuga-
semdir að gera við ráðagerðum
Dana að þessu leyti, en spurðist
fyrir um afstöðu norsku stjómar-
innar. Norski utanríkisráðherrann
sagði, að málið yrði tekið til at-
hugunar og nokkrum dögum
síðar, 22. júlí 1919 sagði hann, að
norska ríkisstjórnin myndi vissu-
lega ekki valda neinum vandræð-
um vegna ráðstafana Dana til
lausnar á málinu.
í framhaldi af þessu gáfu Danir
út yfirlýsingu 10. maí 1921 í tilefni
200 ára nýlendustjómar þeirra á
Grænlandi um að gjörvallt landið
heyrði undir Dana-konung.
Norðmenn voru einasta
þjóðin, sem mótmælti
Norðmenn héldu sínu fram og
hirtu lítið um þessa yfirlýsingu og
komu sér upp fleiri og fleiri bæki-
stöðvum og varð úr þessu alvarleg
deila milli Dana og Norðmanna.
Deilu þessari virtist ætla að ljúka
með samningi, sem Danir og
Norðmenn gerðu með sér 9. júlí
1924, en raunin varð þó önnur. —
Samkvæmt 1. grein samningsins
var afmarkað visst svæði á strönd
Austur-Grænlands frá 60° til 81°
breiddargráðu, sem tók til samn-
ingsins, að Angmaksalik-svæðinu
undanskildu. Samkvæmt 2. grein
samningsins var Norðmönnum
veittur réttur til að koma sér upp
bækistöðvum og nytja landið til
fiskveiða og dýraveiða og vera þar
yfir vetur og hafa bækistöðvar allt
til jafns við Dani.
Samkvæmt 3. grein samnings-
ins voru settar skorður við veið-
um, m.a., að sjaldgæfar dýrateg-
undir eins og t.d. sauðnaut væru
ekki veidd um of. Með samningi
þessum var Norðmönnum
tryggður jafn réttur á við Dani.
Bretar og Frakkar gerðust síðar
aðilar að þessum samningi og ís-
lendingar gátu samkvæmt eðli
málsins gert það einnig.
Frá því var skýrt í dönskum
blöðum, að með þessum samningi
væri deila frændþjóðanna Dana
og Norðmanna úr sögunni. En
raunin varð sú, að Danir voru
áfram uggandi út af framkomu
Norðmanna og aðförum þeirra á
þessum slóðum. Vafalaust hefur
einmitt það atriði haft áhrif á af-
stöðu þeirra til fyrirspurnar
Norðmanna út af Jan Mayen
1927, sem beint var til íslenskra
stjómvalda.
Eftir að Norðmenn höfðu með
yfirgangi lagt Jan Mayen undir sig
héldu þeir áfram að koma sér upp
bækistöðvum í vaxandi mæli á
A.-Grænlandi. Árið 1931 lýsa
norskir selveiðimenn yfir því, að
A.-Grænland skuli heyra undir
Noreg, það væri einskis manns
land — res nullis —. Með þessum
athöfnum Norðmanna skyldi
þessi landshluti heyra undir
Noreg og heita Land Eiríks—
Rauða. Ríkisstjóm Noregs stað-
festi þessa ákvörðun með sérstakri
yfirlýsingu um að Austur-Græn-
land — Land Eiríks rauða, teljast
hluti af norska ríkinu. Samkvæmt
ákvæðum samningsins frá 1924
lögðu Danir málið fyrir Alþjóða-
dóminn í Haag og sá dómstóll
dæmdi 1933, Danir ættu óskor-
15