Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2002, Side 21

- Síðan má geta þess - og það helst í
hendur við þetta áhugaleysi um sjó-
■nennskuna sem myndefni - að snemma
koma fram myndir þar sem dregin er
fram neikvæða hliðin á sjómennskunni,
til dæmis teikning eftir Kristínu Jóns-
dóttur af sjómannsekkjum frá 1914, mál-
verk eftir Snorra Arinbjarnar af sjóreknu
líki frá um 1920 og mynd eftir Jón Engil-
berts af afleiðingum sjóslyss. Segja má að
listamenn takist ekki á við sjómennsk-
una og fiskveiðarnar sem alvöru við-
fangsefni fyrr undir 1920 þegar togararn-
ir eru orðnir staðreynd sem erfitt er að
horfa framhjá.
Kjarval var sjómaður
Aðalsteinn segir fyrstu myndirnar þar
sem tekið er á sjómennskunni af þekk-
ingu og raunsæi séu myndir Kjarvals
uppi á efri hæð Landsbankans frá 1924.
Þar fjallar stærsta myndin um fiskverk-
unina, en til hliðar við hana eru myndir
þar sem Kjarval er ekki bara að fjalla urn
sjómennskuna í nútíð heldur sögu ís-
lenskrar sjómennsku á 19. öld. Þar korna
fyrir opnu árabátarnir, við fáum örlitla
innsýn í skútuöldina, þar sem gríðarstórt
segl er gert að tákni fyrir hana alla og
loks klykkir listamaðurinn út með tákn-
rnynd fyrir togaraöldina þar sem birtast
þrír sjómenn í stökkum sínurn upp við
uiastur á togara. Kjarval málar þarna líka
rujög raunsæjar myndir af sjómönnum
frá 19. öld í skinnstökkum sínum. Hann
er því fyrstur íslenskra listamanna til að
taka sjómennskuna og fiskveiðar alvar-
lega. Par skiptir öllu máli að hann var
sjálfur sjómaður og hafði reynslu af skút-
unum. Hann þekkir þetta allt af eigin
raun. I’etta eru því fyrstu myndirnar þar
sem íslenskur listamaðurinn sér sjó-
rnennskuna raunsætt og í víðara sam-
hengi. En það er svo skrítið að Jró að
Kjarval máli fleiri myndir af bátum og
sjómönnum eftir þetta, þá breytir hann
þeim verkum undantekningarlaust í
hreinar og klárar fantasíur, segir Aðal-
steinn.
Sjómaðurinn - hetja hafsins
í uiyndum Schevings
Við víkjum talinu aftur að Gunnlaugi
Scheving og þætti hans í að skapa ís-
lenska sjómanninum og sjómennskunni
tuyndlistarlega ímynd. Frá upphafi síns
ferils tekur Gunnlaugur sjómennskuna
alvarlega sem myndefni og mótar sér við-
horf til hennar, segir Aðalsteinn. Segja
urá að fyrsta „alvöru” sjómannamyndin
eftir hann sé Bassabáturinn frá 1929-30,
uú í Listasafni íslands, og árið 1932, í
urynd sem heitir Aldan, leggur hann
grunninn að þroskamyndum sínum um
sjómennskuna. í þessari mynd virðist
holskefla í þann mund að ríða yfir bát-
skænu og tvo sjómenn, en þetta er í raun
tálsýn, sköpuð með svipuðum mynd-
Gunnlaugur Scheving: Baldvin formaður frá Hópi, 1940
Gunnlaugur Scheving: Fiskibátui; 1938
Sjómannablaðið Víkingur - 21