Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2002, Side 31

Aðild íslands að ES6
og íslenskur sjávarútvegur
Sjávarútvegsstefna Evrópusambandsins
byggir á því að veiðiheimildir
einstakra ríkja eru ákveðnar af sameig-
tnlegri yfirstjórn. Þetla atriði ber ávallt
hæst í umræðunni um hugsanlega aðild
Islands að Evrópusambandinu og er
Þyrnir í augum flestra íslendinga. Á það
jafnt við um þá sem eru hlynntir og þá
sem eru andvígir aðild íslands að sam-
bandinu.
Andstæðingar aðildar telja sjávarút-
vegsstefnuna útiloka aðild og vilja meina
að umræða um inngöngu sé ekki tíma-
bær. í grein í Fiskifréttum þann 6. októ-
ber 2000 lýsir Sveinn Hjörtur Hjartarson,
hagfræðingur LÍÚ, þeirri skoðun sinni að
lá] meðan það er ófrávíkjanleg krafa
ESB að fiskveiðilögsaga aðildarþjóða sé
sameiginleg auðlind getum við ekki gerst
aðilar að sambandinu”. í þættinum Ald-
arhvörf segir Kristján Ragnarsson, for-
niaður LÍÚ:
Við tefjum að sjávarútvegsstefna þeirra
[ESB] sé með þeim hætti að það sé al-
deilis alveg útilokað að við geturn gerst
aðilar að Evrópusambandinu að henni ó-
breyttri.
Líkurnar á að henni verði breytt tel ég
hverfandi litlar og ég get ekki hugsað þá
bugsun til enda að ákvörðun um rétt til
Ve>ða í okkar lögsögu, hvað við veiðum
°g hvernig við nýtum afla færist til Brus-
sel.
Arni Matthiesen, sjávarútvegsráðherra,
er á svipuðum nótum og formaður LÍÚ:
Eg get ekki hugsað þá hugsun til enda
£[ ég þyrfti að fara í árlegar bænaferðir til
báknsins í Brussel og semja um það
sem Islendingar hafa nú þegar full yfir-
ráð yfír.
Kvótarnir væru ákveðnir sameiginlega
af ráðherrum allra Evrópusambandsríkja
en ekki islenska sjávarútvegsráðherran-
Ulu, eins og er í dag. t>að óneitanlega
bækir málið og þýðir að við þyrftum að
b'ra í gegnum öll landhelgisstríðin a.m.k.
einu sinni á ári í Brussel (Aldarhvörf, 6.
rtóvember 2000).
Fylgismenn aðildar telja góðar likur á
ná megi samningi sem samrýmist
hagsmunum íslendinga í sjávarútvegs-
j^álum og þar sem tekið yrði tillit til sér-
lagsmuna íslands. Vísbendingar um það
eru m.a. aðildarsamningur Norðmanna.
^uk þess er áhugavert að skoða 10. grein
j’eglugerðar nr. 3760/92. Fyrri hluti
lennar hljóðar svo:
Aðildarrikin geta gert ráðstafanir til
verndunar og stjórnunar á auðlindum á
tniðum sem þau hafa yfirráðarétt yfir, að
því tilskildu að:
- þær taki eingöngu til staðbundinna
stofna sem einungis fiskimenn frá hlut-
aðeigandi aðildarríki hafa hag af,
- að þær taki eingöngu til fiskimanna
frá hlutaðeigandi aðildarríki eða
- að þær séu í samræmi við markmiðin
sem eru sett fram í 1. og 2. málsgrein
-2. greinar og séu ekki vægari en ráð-
stafanirnar sem eru samþykktar sam-
kvæmt 4. grein.
Þetta ákvæði í reglugerð nr. 3760/92 er
frávik frá meginstefnu Evrópusambands-
ins i sjávarútvegsmálum. Það nær til til-
vika þar sem ekki getur orðið urn að
ræða mismunun á grundvelli þjóðernis
vegna staðbundinna stofna sem einungis
eru nýttir af innlendum aðilum. Þannig
er opnað fyrir þann möguleika að aðild-
arþjóðir Evrópusambandsins taki stjórn
fiskveiða í eigin hendur við sérstakar að-
stæður, þ.e. þar sem um er að ræða stað-
bundna stofna sem einungis eru nýttir af
einu strandríki. Þetta eru einmitt þær að-
stæður sem eru ríkjandi hér við land.
Ef til aðildarviðræðna kærni er líklegt
að markmið íslendinga yrðu í
grundvallaratriðum þau sömu og
Norðmanna, þ.e. að tryggja veiðimögu-
leika íslendinga til frambúðar og áfram-
haldandi ábyrga stjórnun fisveiða innan
íslenskrar efnahagslögsögu (sjá bls. 143).
Áherslur íslendinga yrðu samt að mörgu
leyti aðrar en Norðmanna og á það sér
efnahagslegar og landfræðilegar skýring-
ar. Hlutur sjávarútvegs i þjóðarbúskap
Norðmanna er mun minni en á íslandi.
Sem dæmi má nefna að norskur sjávarút-
vegur stendur fyrir um 6% af vöruút-
flutningi landsins (Utenriksdepartem-
entet/Statistisk sentralbyrá, 1997, bls.
46). Á íslandi er hlutur sjávarútvegs um
63% af vöruútflutningi (39% af gjaldeyr-
istekjum). Það gefur því augaleið að ís-
lendingar myndu leggja áherslu á að um
þjóðarhagsmuni væri að ræða en ekki
svæðisbundna hagsmuni eins og Norð-
menn gerðu. Fiskveiðistjórnun í Noregi
gengur fyrst og fremst út á að viðhalda
byggð og atvinnu við strendur Norður-
Noregs. Þangað er starfsemi sjávarútvegs-
ins beint og nýtur sú stefna opinbers
fjárstuðnings. Af þessu má sjá að áhersl-
ur Norðmanna á sviði sjávarútvegs eru
um margt svipaðar áherslum Evrópusam-
bandsins. Þar fyrir utan deila Norðmenn
fiskistofnum með Evrópusambandinu
þar sem efnahagslögsögur þeirra og sam-
bandsins liggja saman en lögsaga íslands
liggur hvergi að að lögsögu ESB. Samn-
ingsstaða íslendinga er því töluvert frá-
brugðin samningsstöðu Norðmanna.
í þau skipti sem umræða um aðild ís-
lendinga að Evrópusambandinu ber á
góma strandar hún oftar en ekki á sjávar-
útvegsmálum. Upplýst umræða um hvað
það er nákvæmlega í sjávarútvegsstefnu
Evrópusambandsins sem íslendingar geta
ekki sætt sig við er hins vegar af skorn-
um skammti. Látið er að því liggja að
með fullri aðild að Evrópusambandinu
myndi fiskveiðilögsaga íslands standa
berskjölduð fyrir erlendum fiskiskipum
og að við aðild þyrftu íslendingar að
heyja árlegt landhelgisstríð við embættis-
báknið í Brussel og hefðu lítið að segja
um nýtingu auðlindarinnar. Þannig er
því haldið fram að það sé með öllu ó-
vinnandi að ná ásættanlegri niðurstöðu
um sjávarútvegsmál í viðræðum við Evr-
ópusambandið.
Umræðan hér á eftir mun snúast um
þau atriði sem oftast eru nefnd í tengsl-
urn við sjávarútvegsmál og sem íslend-
ingar þyrftu að tryggja viðunandi með-
ferð á í samningaviðræðum við Evrópu-
sambandið ef sótt yrði urn aðild.
II.I. Aðild að hinni sameiginlegu
sjávarútvegsstefnu - fullt forræði
yfir fiskimiðunum
Eins og margsinnis hefur komið fram
þá eru sjávarútvegsmál rneðal þeirra
málaflokka sem aðildarríki Evrópusam-
bandsins hafa falið stofnunum sam-
bandsins að fara með. Þannig hafa aðild-
arríkin framselt yfirráð þessa málaflokks
að mestu leyti í hendur sameiginlegra
stofnanna. Ef til aðildarviðræðna kæmi
er ekki raunhæft að að gera ráð fyrir að
íslendingar gætu staðið utan við sjávar-
útvegsstefnuna til frambúðar. Fiskveiði-
stefnan er hluti af lagasafni Evrópusam-
bandsins og því yrðu íslendingar vænt-
anlega að gangast undir þá sameiginlegu
sjávarútvegsstefnu sem gilti við inn-
göngu. Um þetta er þó ekkert hægt að
fullyrða en ef tekið er tillit til reynslu
Norðmanna og ummæla Emmu Bonino
hér að framan verður að teljast ólíklegt
að íslendingar gætu fengið varanlega
Sjómannablaðið Víkingur - 31