Náttúrufræðingurinn - 1962, Page 30

124
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURIN N
Sigurður Þórarinsson:
Trjáíör í Hverfjalls- og Hekluvikri
Rétt vestan við hinn mikla gíg í hvirfli dyngjunnar Kilauea á
Hawaiieyju, þar sem áður kraumaði hraunketillinn glóandi Hale-
maumau, sem nú glóir aðeins í kennslubókum og ferðamannabækl-
ingum, er annar sigketill, stærri nokkru um sig, sporöskjulaga
og nefnist Kilauea Iki, sem mun þýða litla Kilauea. Á suðurbarmi
þessa sigketils hófst eldgos þ. 14. nóvember 1959. Þetta gos var mjög
svipað Öskjugosinu 1961, hraunbunur stóðu í loft upp og náðu um
500 metra hæð og hraunrennsli var allmikið. Þótti gosið fagurt
til að sjá, þar sem það blasti við úr gluggum ferðamannahótelsins á
Kilauea í aðeins 2 kílómetra fjarlægð og flugvélar fluttu farþega í
tugþúsundatali frá Hónólúlú til að skoða það úr lofti. Hraunið
var svo huggulegt að renna allt niður í ketilsigið, sem fyrir var, og
fara ekki lengra, og olli því engu tjóni. Suðvestur af aðalgígnum,
sem varð um 60 m hár, var eftir gosið mjög svipað umhorfs og nú
er í Öskju milli nýju gíganna og Öskjuvatns, landið þakið lagi af
léttu, vikurkenndu, smágerðu gjalli, sem hríslast hafði úr hraun-
bununum, en hið næsta gígnum hraunkúlur og kleprar. En sá var
munurinn á, að austur af Kilauea Iki var skógur. Að gosinu loknu
leit sá skógur út eins og sjá má af meðfylgjandi mynd, sem tekin
var nokkrum mánuðum eftir að því lauk: ber og nakin tré stóðu
steindauð upp úr grábrúnni auðninni. Voru þau víst nær öll þeirrar
tegundar, sem á máli þarlendra heitir Ohia lehua, en á máli vísinda-
manna Metrosideros macropus. Þetta tré, sem ber falleg rauð blóm,
virðist þola flest loftslag, bæði kalt og heitt, rakt og þurrt, en það
stóðst ekki eldregnið frá Kilauea Iki. Væri sparkað í þá trjáboli, sem
þarna voru uppistandandi, féllu þeir þegar, og kom þá í Ijós, að
sá hluti trjábolsins sem gosmölin hafði lagst að, var brunninn með
öllu og aðeins hola eftir, sömu lögunar og bolurinn hafði verið,
en gapandi tóm, nema hvað finna mátti dálítið af viðarkoli sum-
staðar.