Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 4

Verndun
ÍSLENSKRAR NÁTTÚRU
Á undanförnum árum hefur umræða um
umhverfismál vaxið jafnt og stöðugt. Mikið
er talað um gróðurhúsaáhrif og umhverfis-
væna orku og landgræðsla og skógrækt eru
töfraorð. Talað er um nauðsyn þess að
„greiða skuldina við landið“ og „endur-
heinrta fyrri landgæði". Er þá einkum átt við
aðgerðir til að bæta fyrir þá skógeyðingu
sem orðið hefur frá landnámsöld og jarð-
vegseyðinguna sem af henni leiddi. Þegar
upp koma hugmyndir um átak í land-
græðslu og skógrækt eru gjarnan nefndar
tölur sem hlaupa á hundruðum milljóna
króna.
Ekki er ágreiningur um hina miklu skóg-
eyðingu og uppblásturinn sem fylgdi í kjöl-
farið. Ekki er heldur ágreiningur um nauð-
syn þess að stöðva gróður- og jarðvegs-
eyðingu þar sem hún er við lýði. Það er hins
vegar ekki sjálfgefið að okkur bráðliggi á
að greiða skuldina við landið og endur-
heimta fyrri landgæði.
Almennt er talið að landið hafi verið nær
gróðurvana í lok ísaldar en gróður hafi náð
fótfestu nánast jafnóðum og jöklarnir
bráðnuðu. Þar með hófst myndun jarðvegs.
Af þessu má draga þá ályktun að landið
muni á ný gróa upp af sjálfsdáðum fái það
til þess frið. Þessu til stuðnings má benda á
að gróðurathuganir á örfoka melum í ná-
grenni Reykjavíkur sýna að þar hefur
gróðurþekja allt að tvöfaldast
á sl. 20 árum við friðun eina
sainan. Hér er því ástæða til
að staldra við.
í gildandi lögum um nátt-
úruvernd segir m.a. að þau
eigi að tryggja eftir föngum
þróun íslenskrar náttúru eftir
lslensk náttúra. Mosavaxin
hraun Reykjanesskagans eiga
sér ekki hliðstœður í öðrum
löndum. Ljósm. Sigmundur
Einarsson.
eigin lögmálum. Hér
er komið inn á megin-
inntak náttúruverndar.
Samkvæmt þessu er
t.d. ekki ætlast til þess að gróðursam-
félögum sé raskað með plöntun erlendra
tegunda. Ekki er heldur ætlast til þess að
náttúrlegar eyðimerkur séu græddar upp.
Þeir sem hafa verið trúir landslögum og
leyft sér að andmæla ákafamönnum um
landgræðsu og skógrækt hafa stundum
verið kenndir við svarta náttúruvemd og er
þá verið að vísa til þess að þeir séu á móti
því að græða landið.
Það er ekki óeðlileg krafa að við viljum
hafa landið okkar gróið þar sem það á við.
En úr því að ekki er bráður skortur á beiti-
landi fyrir búfénað getum við leyft okkur að
fara að öllu með gát og flýta okkur hægt.
Hagkvæmasta leiðin til að græða upp land
er oftast fólgin í því að friða það fyrir beit.
Varðandi skógrækt má spyrja hvort ekki sé
hagkvæmara að vernda og efla náttúrlegan
íslenskan birkiskóg en að ráðast í stórfellda
ræktun innfluttra trjátegunda. Ætlum við að
endurheimta fyrri landgæði eða ætlum við
að gjörbreyta gróðurfari landsins?
Náttúruvernd á íslandi snýst um að varð-
veita íslenska náttúru en ekki að breyta
henni eftir erlendum fyrirmyndum.
Sigmundur Einarsson
50