Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 28

Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 28
lökull 1. mynd. Hringrás vatns. Uppgufun verður langmest úr sjó, en hún getur einnig verið umtalsverð úr stöðuvötnum sem og útöndun frá gróðri. Hluti úrkomunnar getur bundist tímabundið í jöklum eða runnið afá yfirborði en hluti sígur niður í berggrunninn. Neðan ákveðins dýpis (grunnvatnsborðs) eru allar glufur og holur bergsins fylltar vatni (grunnvatni). Urkoma sem hripar gegnum berggrunninn ofan grunnvatnsborðsins nefnist sigvatn. Uppsprettur myndast þar sem grunnvatnsborð sker yfirborð. I heildina streymir grunnvatn frá hálendi til láglendis. Oregla verður á þessu streymi þar sem jarðhitasvœði eru. Þar leitar grunnvatnið djúpt í berggrunninn og hitnar. Við það þenst vatnið út, stígur aftur og myndar laugar eða hveri á yfirborði. Mikið magn efna, sem ættuð eru úr sjó, berst með úrkomunni sem fellur á landið. Þannig er lauslega áœtlað að magn sjávarœttaðra salta sem falla á Island árlega nemi um einni milljón tonna. Það efnismagn sem skolast út úr jarðvegi og bergi og berst til sjávar er sambærilegt að magni til við hin sjávarœttuðu efni í úrkomunni. Þetta magn svarar til efnis í veg sem er 10 m breiður, 2 m hár og 25 km langur. efnavarmafræði fela í sér athuganir á hvers konar efnahvörfum milli jarðefna, eins og steinda og vatns, og túlkun niðurstaðna með efnavarmafræðilegum aðferðum. Til- gangurinn er að auka skilning á samsvar- andi efnahvörfum í náttúrunni. Vaxandi áhersla á umhverfismál og aukinn skilningur á gildi ómengaðs vatns sem auð- lindar, jafnhliða framförum í tilraunajarð- efnafræði og hagnýtingu efnavarmafræð- innar, hafa valdið stórstígum framförum í þekkingu á jarðefnafræði vatns, þ.e.a.s. þeim ferlum sem ráða styrk steinefna og loft- tegunda sem finnast í meira eða minna mæli í öllu vatni, bæði á yfirborði og í berggrunni. ■ HRINGRÁS VATNS Lesendur kannast vafalaust vel við þá hringrás vatns, sem á sér stað í andrúms- lofti, á yfirborði jarðar og í efstu lögum jarðskorpunnar og felur í aðalatriðum í sér uppgufun úr sjó, þéttingu rakans í andrúms- loftinu, úrkomu og afrennsli hennar á yfir- borði og gegnum berggrunninn aftur til sjávar (1. mynd). Þess er sjaldnar getið að samfara þessari hringrás eiga sér stað miklir flutningar á öðrum efnum en vatni. Á 2. mynd er sýnt hvernig gufuþrýstingur vatns breytist með þrýstingi. Við 25°C er gufuþrýstingurinn 0,032 bör. Vatn við þetta hitastig gufar upp þar til gufuþrýstingurinn í loftinu yfir vatninu nemur 0,032 börum. Þessi þrýstingur er venjulega nefndur hlut- þrýstingur vatns. Ef þrýstingur í andrúms- lofti er 1 bar, hiti þess 25°C og loftið ná- kvæmlega gufumettað, nemur rakainnihald þess 3,2%, þ.e. (hlutþrýstingur vatns/heild- arþrýstingur) x 100 = (0,032/1) x 100. Rakt loft er léttara í sér en þurrt. Þetta veldur því að loft, sem tekur í sig raka við yfirborð jarðar, hefur tilhneigingu til að stíga. En hiti loftsins hefur líka áhrif á eðlisþyngd þess, 74
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.