Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 56

2. niynd. Alfred Russel Wallace, 1823-1913,
enskur náttúrufrœðingur sem rannsakaði dýra-
og plöntulíf í Suðaustur-Asíu, Suður-Ameríku og
víðar og komst í meginatriðum að sömu niður-
stöðu og Darwin um þróun tegundanna. Þeir
skrifuðust á og Darwin lét kynna þróunarkenn-
inguna í nafni beggja á fundi, sem hann að vísu
ekki sótti, i Lundúnum 1858, árið áður en hann
birti kenninguna á bók (National Portrait Gal-
lery, London).
umhverfið hlyti að móta arfgeng einkenni líf-
veranna verulega, eins og Lamarck hafði
haldið fram.
Stephen Jay Gould (1991) setur fram
tvær skýringar á þessu. Annars vegar
bendir hann á mismunandi grundvallar-
viðhorf. Barátta fyrir persónulegum hagn-
aði hafi verið þáttur í þjóðareðli Breta.
„Baráttan fyrir lífinu“ (struggle for life),
undirfyrirsögn á riti Darwins um uppruna
tegundanna, verði rakin til stjórnmálaboð-
skapar Hobbesar, hagfræði Adams Smiths
og fólksfjölgunarkenningar Malthusar'.
Charles Darwin og landi hans Alfred
Russel Wallace (2. mynd), sem settu fram
áþekkar þróunarkenningar um miðja 19.
öld, lásu báðir meginrit Malthusar og
yfirfærðu hugmyndir hans um offjölgun
manna á aðrar tegundir lífvera. í þeirri
1 Thomas Hobbes (1588-1679) var enskur
heimspekingur og stjórnmálafræðingur. Hann
hélt því fram að til þess að menn gætu lifað
saman í friði þyrftu þeir að gera með sér samfé-
lagssáttmála og afsala sjálfræði sínu til ein-
valds þjóðhöfðingja sem sækti vald til Drott-
ins. Adam Smith (1723-1790) var skoskur
hagfræðingur og heimspekingur. Hann boðaði
frjálsa verslun og frjálsa samkeppni. Thomas
Malthus (1766-1834) var enskur hagfræðingur
og þjóðfélagsfræðingur. Hann taldi að óheft
fólksfjölgun hlyti fyrr eða síðar að leiða til þess
að hörgull yrði á lífsnauðsynjum. Þá héldu
hungursneyð, ófriður og sjúkdómar mannfjöld-
anum í skefjum.
baráttu fyrir lífinu sem af þessu hlytist
yrðu þeir einstaklingar jafnan ofaná sem
best væru hæfir til að komast af við ráð-
andi aðstæður („hinir hæfustu lifa“).
A móti þessu koma að margra dómi forn
samhyggjugildi slava. Pjotr Kropotkin (3.
mynd), rússneskur náttúrufræðingur og
stjórnleysingi, skrifaði svo í útlegð á Eng-
landi 1902:
„Ef vér...spyrjum móður náttúru hvorir séu
hæfari, þeir sem troða í sífellu illsakir inn-
byrðis eða þeir sem styðja hverjir aðra, liggur
svarið í augum uppi: Þau dýr sem tamið hafa
sér gagnkvæma hjálp eru hæfust. Þau hafa
mestar líkur á að komast af og þau ná, meðal
sinna líka [af því sem á undan er komið má
ráða að hér á Kropotkin við maura meðal
skordýra og spendýr meðal hryggdýra], mest-
um þroska um greind og líkamsgerð." (Til-
vitnun sótt í Gould 1991, bls. 336.)
Gould telur að einnig megi rekja þennan
mismun í viðhorfum til ólíks náttúrlegs
umhverfis. Þeir Darwin og Wallace studd-
ust báðir við rannsóknir á náttúru hita-
beltissvæða (Darwin á Galapagoseyjum,
Wallace við Amazonfljót og síðar á
Malajaskaga og í Austur-Indíum). Þar
gætir árstíða lítt og umhverfið er tiltölu-
lega jafnt en lífríkið afar fjölbreytt, hvort
sem litið er á fjölda tegunda eða einstakl-
inga. Þarna verður hörð samkeppni milli
lífvera, bæði af sömu tegund og milli teg-
unda. Liggur því beint við að yfirfæra
fjölgunarkenningu Malthusar á þessi líf-
félög.
102