Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 59

og auka við það, því öllum er ljóst að út-
reikningum hans verður ekki beitt við afbrigði
sem aldinræktendur vinna með. Líkamsgerð
kynblendinga þessara atbrigða verður í fæstum
tilvikum rakin til erfða frá nánustu forfeðrum
heldur til eiginleika forfeðra foreldraplantn-
anna, eiginleika sem ræktarmaðurinn þekkir
yfirleitt ekki. Við þetta bætist að umhverfis-
þættir hafa veruleg áhrif á kynblendingana,
ekki aðeins í upphafi, meðan fræin eru að
þroskast. Þeir kalla líka fratn afbrigðilegar
breytingar2 á árunum meðan kynblendingarnir
vaxa og ná fullum þroska." (Michurin 1949,
bls. 200.)
Eftir byltinguna vænkaðist hagur Mich-
urins. Hinir nýju valdhafar veittu honum
góða starfsaðstöðu og sýndu ýmsa sæmd.
Má þar nefna að 1932 var nafni borgar-
innar Kovlov, sem var miðstöð plöntu-
kynbóta Michurins, breytt í Michurinsk.
Ivan Michurin lést 1935, á 80. aldursári.
Snilli hans á sviði hagnýtra plöntukynbóta
verður seint oflofuð. Hið sama verður ekki
sagt um ályktanir hans á sviði fræðilegrar
erfðafræði. Þess ber þó að gæta að hann
lifði á tímum þegar þau fræði voru glopp-
óttari en nú og ýmsir málsmetandi líffræð-
ingar hölluðust enn að hugmyndum um
arfgengi áunninna einkenna.
■ LYSENKO
Trofim Denisovich Lysenko (6. mynd)
fæddisl 1898 í Karlovka í Úkraínu. Hann
brautskráðist frá garðyrkjuskóla í Uman
1921 og lauk doktorsprófi í búfræði frá
Landbúnaðarstofnuninni í Kiev 1925.
Hann vann síðan við tilraunir í búfræði,
einkum á korntegundum, og varð forstöðu-
maður tilraunastöðvar í Odessa 1933.
Lysenko skipti þroskun plantna af fræi í
ákveðna fasa, og skyldi einunt fasa ljúka
áður en hinn næsti gæti hafist eðlilega.
Hveiti er skipt í hausthveiti (vetrar-
hveiti) og vorhveiti. Fræ hausthveitis
þarfnast talsverðrar kælingar áður en það
2 Hér notar Michurin (eða þýðandi hans) hug-
takið sport deviation, sem í ritum Darwins
táknar nokkurn veginn það sem líffræðingar
kalla nú stökkbreytingu.
6. mynd. T.D. Lysenko, 1898-1976 (Sov-
foto).
getur vaxið eðlilega. Hausthveiti er því sáð
að hausti, eða snemma vors meðan kuldi í
jörðu er nægilegur. Gera má ráð fyrir tals-
verðum afföllum á sáðkorninu af völdum
frosts og skaðlegra lífvera. Fræ vorhveitis
þarfnast ekki jafnmikillar kælingar. Því er
sáð að vori svo afföllin verða minni.
Hausthveiti þrífst í kaldara loftslagi en
vorhveiti. Lysenko þróaði aðferð, vorun,
til að flýta þroskun hausthveitisins. í stað
þess að láta fræin liggja í kaldri mold voru
þau geymd, hálfspíruð, í kaldri geymslu í
tíu daga til mánuð og þeim síðan sáð.
Lysenko tókst einnig að vora ýmsar aðrar
grastegundir (7. mynd), smára, baunir,
rótarávexti, sojabaunir, kartöllur og fleiri
nytjaplöntur.
Rannsóknir Lysenkos á vorun höfðu í
senn hagnýtt og fræðilegt gildi og tryggðu
honum virðingarsess meðal búvísinda-
inanna. En hann stefndi hærra. í samræmi
við hugmyndir Michurins hugðist Lysenko
breyta erfðum hveitisins, breyta haust-
hveiti í vorhveiti, með viðeigandi meðferð,
þjálfun á fræjunum. Hann ræktaði margar
kynslóðir voraðs hausthveitis en stytti með
hverju ári sem leið vorunina, þann tíma
sem fræin voru kæld. Þar kom að lokum að
hveitið óx eðlilega án kælingar. Haust-
hveitið var sem sagt að mati Lysenkos
orðið að vorhveiti.
105