Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 219

1600—1900 er skrifuð á léttu og skemmti-
legu máli og blessunarlega lausu við
skrúðmælgi, en þó vilja setningaroft verða
heldur langar. Frágangur bókarinnar er
með ágætum, prentvillur fáar og meinlitl-
ar, þó er rétt að benda á að í 8. línu að ofan
á bls. 129 á að standa síra Björns, en ekki
síra Bjarna. Myndir af náttúrufræðingun-
um koma í tveimur skömmtum og eru
raunar aðeins á 4 síðum og finnst mér þar
óþarflega til sparað. Það hefði einnig gefið
bókinni meira gildi að hafa í henni fleiri
myndir, t. d. úr hinum gömlu ritum, rit-
handarsýnishorn eða þvíumlíkt. Einnig
hefði verið gagnlegt að hafa dálítið ítar-
legri inngang, sem segði frá tilurð og
skipan verksins, því svona bók er varla
unnin í snarheitum.
Eftir að hafa lesið bókina varð þeirri
spurningu ekki hrundið frá, hvort aðeins
18 menn hafi unnið við náttúrufræðirann-
sóknir í heil 300 ár. Nú verður því vand-
svarað hvað gefur tilefni til nafnbótarinnar
náttúrufræðingur, og verða víst misjöfn
svörin eftir því hver er til svara. Því sakna
ég örlítið ítarlegri inngangs er greindi frá
þessu og því hvað ártalið 1900 í raun þýðir.
Er miðað við að fyrir aldamótin 1900 hafi
ekki verið fæddir fleiri góðir og gildir nátt-
úrufræðingar, eða er miðað við starfsævi
þeirra og er þá oftalið í bókinni? Mér
finnst raunar í bókinni hefði átt að minnast
á fleiri menn, en fjallað er um eftirtalda:
Odd Einarsson biskup, Gísla Oddsson
biskup, Jón Guðmundsson lœrða, Pórð
Porkelsson Vídalín, Eggert Ólafsson,
Bjarna Pálsson, Ólaf Olavius, Svein Páls-
son, Odd Hjaltalín, Jónas Hallgrímsson,
Benedikt Gröndal, Porvald Thoroddsen,
Ólaf Davíðsson, Stefán Stefánsson, Bjarna
Sœmundsson, Helga Jónsson, Helga Pjet-
urss og Guðmund G. Bárðarsson.
Allt eru þetta miklir merkismenn. Mér
finnst þó eitthvað vanta og til gamans vildi
ég bjóða þá fram í þessarri ritfregn. Þeir
eru: Oddi Helgason eða Stjörnu-Oddi á 12.
öld (stjörnufræðingur), Arngrímur lærði
1568-1648 (greinir frá eldgosum, hafís og
framgangi jökla), Guðbrandur Porláksson
biskup 1542-1627 (gerði landakort af
landinu, sýndi jöklana), Pórður Porláks-
son 1674—1697 (íslandslýsing), Jón Sœm-
undsson d. 1733 (lýsti Mývatnseldunt
1724—29 og hefur sú lýsing verið í háveg-
um höfð í sambandi við nýafstaðna Kröflu-
elda), Jón Steingrímsson 1728-1791
(glögg lýsing á Skaftáreldum ritaði og um
Kötlu), Magnús Stephensen 1762 — 1833
(vegsummerki og afleiðing Skaftáreldanna
1783—84), Markús Loftsson bóndi í Hjör-
leifshöfða 1828—1906 (Rit um jarðelda á
íslandi útg. 1880), Jakob Líndal bóndi,
1880—1951 (jarðfræði norðurlands, braut-
ryðjandi í jarðvegsrannsóknum), Pálmi
Hannesson 1898-1956 (náttúruskoðari og
ritaði um jarðfræði) vann með Niels Nilsen
og Arne Noe-Nygaard), Porkell Porkels-
son veðurfræðingur (rannsóknir í veður-
fræði, jarðfræði og jarðhita), Jón Eyþórs-
son 1895 — 1968 (veðurfræði og jökla-
fræði).
Vel er hugsanlegt að ástæða sé til að
minnast á fleiri, eins og til dæmis Björn
Halldórsson \ Sauðlauksdal á 18. öld og
Hannes Finnsson biskup sem ritaði
„Mannfækkun í hallærum“ og vildi með
því riti stappa stálinu í samlanda sína, er
voru að veslast upp í eyrnd og volæði útaf
veðrinu.
Eins og er greinilegt af framantaldri
mannaþulu er þar flest manna á jarð-
fræðisviðinu og er það vegna minnar eigin
sérfræði. Gæti ekki verið að sama hafi hent
Steindór, þótt vissulega séu nefndir í
bókinni allra greina menn? Vorra tíma
jafnréttindafólk mun og reka augun í að
engin kona er talin upp hjá Steindóri eða
mér og mætti einhver bæta úr þeirri fá-
fræði, sé ástæða til.
Þrátt fyrir að fleiri mætti nefna til bókar-
innar finnst mér hún hin besta lesning og
vil ég eindregið hvetja menn til að kynnast
þessum sómamönnum sem Steindór fjallar
um, störfum þeirra og starfsaðstöðu. Þeim
Steindóri og Menningarsjóði vil ég þakka
þetta gagnmerka framtak.
Helgi Torfason
199