Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 4

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 4
tímabil sjávarþörunga (the age of fucoids). Næst var tímabil hinna miklu deilna (the age of controversy), þegar plöntuuppruni faranna var alvarlega dreginn í efa. Þetta tímabil stóð frá 1881- 1920. Þriðja og síðasta skeiðið í sögu fræðigreinarinnar nefndi hann mótun hennar á nútíma (the development of modern approach). Mörg nöfn, sem nú eru notuð innan greinarinnar, voru í upphafi gefin förum, er talin voru eftir þörunga (fucoids). Það er athyglisvert, að næstum helmingur allra ættkvísla, sem fengu nafn sitt á nítjándu öldinni, var í fyrstu talinn til plönturíkisins (Hán- tzschel 1965, Osgood 1975). Skýringar á þessu eru ef til vill ekki eins langsóttar og virðist vera við fyrstu sýn. Mörg lífför eru alls ekki ólík plöntum í útliti og auk þess var þekking manna á seti og set- formum, vistfræði og hegðun dýra mjög takmörkuð á þessum tíma. Steingerv- ingafræðingar nítjándu aldar höfðu mestan áhuga á nafngiftafræði og höfðu meir en nóg að gera við að flokka dýr og plöntur. Eiginlegir steingervingar voru meira spennandi en einhver setform, sem erfitt var að skilja hvernig höfðu myndast. Rannsóknir á förum lágu þó ekki alveg niðri, en fáir stunduðu slíkar rannsóknir. Hér skal nefndur Edward Hitchcock, en árið 1858 birti hann mikið rit um för og spor í jarðlögum á austur- strönd Bandaríkjanna. Þar lýsti hann meðal annars hinum frægu risaeðluspor- um í Connecticut River Valley. Upp úr 1881 urðu verulegar deilur um uppruna hinna svokölluðu „fucoids". Ja- mes (1884,1885) sýndi fram á að margir þeirra „fucoids" sem Miller og Dyer (1878a, 1878b) höfðu lýst frá Cincinnati voru annað hvort för eftir lífverur eða þá setform af ólífrænum uppruna (l.mynd). Sænski forngrasafræðingurinn Nathorst (1881) varð þó fyrstur til að vekja menn til umhugsunar um þessi mál. Með ná- kvæmum rannsóknum á setformum og hegðun dýra í og á botninum meðfram ströndum Svíþjóðar sýndi hann fram á að meirihluti allra „fucoids", sem lýst hafði verið, voru annað hvort för eftir dýr, sem sjálf voru löngu eydd, eða set- form af ólífrænum toga. Þessum niður- stöðum Nathorst gátu helstu forsvars- menn „fucoids“ ekki látið ósvarað og meðal skrifa, sem beint var gegn þessum uppreisnarmanni, voru rit Lebesconte (1883,1886) og Saporta (1884). Nathorst svaraði í riti árið 1886, en á árunum 1881 til 1886 átti Nathorst sárafáa stuðnings- menn og Gaudry (1883) gekk svo langt að ýja að því að Nathorst afneitaði hefð- bundinni skilgreiningu á þessum fyrir- bærum af þeirri meginástæðu að hann væri andvígur Darwin og kenningum hans. Þetta var ekki rétt og var málinu óviðkomandi. Verk Nathorst skildu eftir sig tómarúm. Ýmislegt hafði að vísu ver- ið skýrt, en mörgum spurningum var enn ósvarað. Margir fengust við rannsóknir á steingervingum, en nafnasúpan og hinn mikli ruglingur á flokkunarfræði fara og spora dugði til að fæla menn frá rann- sóknum á þeim. Um miðjan áratug þessarar aldar hóf- ust hins vegar fyrstu skipulögðu rann- sóknirnar á förum og sporum af lífræn- um toga með rannsóknum Þjóðverjans Richters á nútímaförum í Norðursjó. Með þessum athugunum aflaði hann sér gífurlegrar þekkingar, sem hann not- færði sér síðar við rannsóknir á eldri jarðlögum (Richterl927,1931,1941). Ár- ið 1935 birti landi hans Abel rúmlega 600 blaðsíðna ritverk um för og spor og næstu áratugina var það mikið notað af fræðimönnum. Með umfangsmiklum rannsóknum Richters og hinu stóra upp- sláttarriti Abels urðu þáttaskil, en um fulla viðurkenningu var þó ekki að ræða fyrr en upp úr 1950. Ástæðurnar fyrir því voru margvíslegar. Síðari heimsstyrjöld- in var dragbítur á allar frjálsar rannsókn- ir og að henni lokinni var fræðigreinin í 98

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.