Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 12

2. mynd. Búði í Þjórsá fellur fram af jaðri Þjórsárhraunsins. Á þessum stað hefur hraunið
streymt í þungum streng gegnum Búðaröðina, en það er jökulgarðaröð sem kennd er við
fossinn. - Búði waterfall in the Þjórsá river at the margin ofthe Þjórsá lava. At this site the
lava has flowed in rapids through a narrow pass in the Búði end moraines. (Mynd/photo
Árni Hjartarson).
milli Búrfells og Sauðafells en þegar nið-
ur fyrir Búrfell kemur fer það að breiða
vel úr sér. Það rennur fyrir mynni
Þjórsárdals og virðist hafa stíflað þar upp
vatn, því að í jarðvegssniðum þar við
hraunjaðarinn er þykkt lag af vatnaseti. í
Landssveit umlykur það Skarðsfjall og
Eskiholtsbjalla. Tunga úr því flæðir nið-
ur Landssveitina en stöðvast á jökul-
görðum Búðaraðarinnar við Bjalla og
Hrólfsstaðahelli. Aðalflaumurinn hefur
fylgt farvegi Þjórsár, flætt umhverfis
Þjórsárholtsholt og Skaftholtsfjall og að
Búðaröðinni hjá Stórahofi (1. mynd). í
hana eru tvö tiltölulega mjó skörð; við
Búða og Kálfá. Um þau hefur hraunið
flætt í stríðum strengjum (2. mynd) og
síðan breitt sig út yfir Skeið og Flóa. Við
ströndina hefur það mætt fyrirstöðu sjáv-
arins sem með kælingu sinni hefur sveigt
meginstraum þess til austuráttar allt að
núverandi ósum Þjórsár og e.t.v. austur
fyrir hann. Til vesturs teygist hraunið
yfir um Ölfusárós og kemur fram í bor-
holum í Óseyrartanga 1500 m vestan ár.
Rennslisleið hraunsins frá Heljargjá að
Þjórsárósum er um 140 km löng.
All miklar landslagsbreytingar hafa
orðið samfara gosinu. Þjórsá og Tungná
hafa skilið að skiptum um nokkurn tíma.
Tungná hefur fylgt austurjaðri hraunsins
og fallið niður með Valafelli um Rangár-
botna og eftir núverandi farvegi Ytri-
Rangár allt til sjávar. Áður en hraunið
rann er líklegt að Hvítá og Þjórsá hafi
leikið á aurum meira eða minna sam-
6