Náttúrufræðingurinn - 1988, Qupperneq 56

flokka og mat hverja mynd fyrir sig.
Hvað hittni varðar, þá er skemmst frá
því að segja, að yfirgnæfandi meirihluti
myndanna hittir í mark og sjaldgæft er að
mynd sé illa við hæfi í bókinni. í 1. hittni-
flokk fóru 77% myndanna, 17% í 2. flokk,
5% í 3. flokk og aðeins 1% í 4. flokk. Um
það bil 24% myndanna sýna eldgos, 18%
eru af einstökum eldfjöllum og megineld-
stöðvum og önnur 18% sýna einstaka gíga
og gígaraðir. Um 4% leggja áhersluna á
storkubergstegundir og önnur gosefni.
Restin eða 36% eru af ýmsu öðru tengdu
eldvirkninni, mest eru þetta þó yfirlits-
myndir af landslagi og staðháttum á eld-
virkum svæðum.
Dreifing myndanna á myndgæðaflokk-
ana er miklu jafnari. í þessu mati var helst
tekið tillit til atriða eins og ljóss og lýsing-
ar, litgæða, skerpu og skerpudýptar,
myndbyggingar, skurðar, skila á innihald-
inu og áhrifamáttar. í 1. gæðaflokk fóru
14% myndanna, 49% fóru í 2. flokk, 21%
í 3. flokk og 16% í 4. flokk. Gæði mynd-
anna eru sem sagt misjafnari en hittni
þeirra og má segja að sú niðurstaða sé í
góðu samræmi við formálaorð höfundar
hér að lútandi: „Ljósmyndir í bókinni eru
nokkuð misjafnar að gæðum enda réði
myndefnið oft meiru en listfengi mynd-
anna.“
Það eru níu myndir í bókinni, sem mér
finnst skera sig úr vegna mikilla gæða sam-
fara áhugaverðu myndefni. Þetta eru
myndirnar á bls. 17, 18, 24-25, 63, 93 (efri
mynd), 124 (neðri mynd), 136-137, 152-
152 og 156. Þá næstsíðustu af þessum
myndum hefði ég þó varla valið í þessa
bók. Það er nánast ekkert hægt að lesa út
úr henni um eldvirkni svæðisins, en í riti
um jökla myndi hún sóma sér með af-
brigðum. Myndin á bls. 124 er afar drama-
tísk, þó á henni sé galli að hún er hreyfð.
Myndir teknar við þessar aðstæður hafa
sést, m.a. á prenti, sem eru að kalla
óhreyfðar. Myndin á bls. 18 er með þeim
bestu, sem ég hef séð frá Heimaeyjargos-
inu, og sýna þessar hádramatísku stundir á
fyrstu dögum gossins. Það eru hins vegar
níu myndir, sem mér finnst vera of léleg-
ar, bæði að myndefni og myndgæðum, til
þess að vera teknar í svona bók. Þetta eru
myndirnar á bls. 31, 47, 61, 68, 69, 77, 93
(sú neðri), 123 (sú efri) og 147. Myndin á
bls. 93 sýnir reyndar afar áhugavert atriði í
eldvirkninni, upphaf eldgoss, en hún er
mjög léleg og til eru margar mun betri
myndir af þessu fyrirbæri. Hún er alls ekki
einstök, eins og myndtextinn segir.
Kort
Kortin í bókinni eru 50, öll teiknuð af
Gunnari H. Ingimundarsyni nema tvö af
Eggert Péturssyni. Kortin eru yfirleitt afar
vel gerð, einföld og skýr. Þau sýna fátt
nema það bráðnauðsynlega og eru því öll
mjög auðlesin og aðgengileg. Litaval við
gerð þeirra er einfalt og yfirleitt mjög vel
við hæfi. Einna helst sýndist mér að greina
hefði mátt betur sundur þurrlendi og jökul
á sumum kortanna, t.d. með daufum lit-
uðum rasta. Vegna þess hve fáar hæðar-
línur eru notaðar á kortunum, sem annars
stuðlar mjög að einfaldleika þeirra, þá er í
sumum tilvikum á mörkunum að svartar
hæðarlínur á landi og bláar hæðarlínur á
jökli (litaskil sem þó eru ekki algild) nægi
til þess að greina þetta tvennt eins vel í
sundur og æskilegt væri. Hér má sem
dæmi nefna kortin á bls. 55 og 70-71.
Flest kortin í þessari bók, eða rúmur
helmingur, sýna dreifingu eldstöðva,
hrauna, askja, brota og misgengja í hinum
ýmsu eldstöðvakerfum, sem bókin lýsir.
Sex kort sýna dreifingu gjósku frá ýmsum
eldstöðvum, en restin sýnir ýmislegt ann-
að tengt eldvirkninni. Öll eru kortin í nán-
um tengslum við innihald textans. Á bls.
22 er kort af íslandi, er sýnir dreifingu
bergættanna um gosbeltin. Inn á þetta
kort er jafnframt bætt þverbrotabeltunum
á Suðurlandi og fyrir Norðurlandi, en án
skýringa eða athugasemda um það, í
hvaða sambandi þau standa við dreifingu
bergættanna. Hér er blandað saman í
einni mynd hugtökum úr tveim undir-
greinum jarðfræðanna, bergfræði og högg-
unarfræði, án þess að tilgangurinn sé ljós
og án þess að sambandið sé skýrt, ef það
er til staðar.
Skýringarmyndir
Sérteiknaðar skýringarmyndir eru 21 í
50